David Griffin: How photography connects us

Translator: Hiwa Foundation II Reviewer: Hanasa-hiwa foundation

Let's just start by looking at some great photographs.

با بەتەماشاکردنی چەند وێنەیەکی زۆر جوان دەست پێبکەین

This is an icon of National Geographic,

ئه‌مه‌ ئایکۆنێکه‌ له‌ ناشناڵ جوگرافییه‌وه‌

an Afghan refugee taken by Steve McCurry.

وێنه‌ی ئاواره‌یه‌کی ئه‌فغانی یه‌ که‌ له‌لایه‌ن ستیڤی مالکوری یه‌وه‌ گیره‌وه‌

But the Harvard Lampoon is about to come out

به‌ڵام، گاڵته‌ پێکردنه‌که‌ی هارڤارد له‌باره‌ی ئه‌وه‌وه‌یه‌

with a parody of National Geographic,

له‌گه‌ڵ هونه‌ری ناشناڵ جوگرافی

and I shudder to think what they're going to do to this photograph.

وه‌ توشی له‌رزین هاتم و بیرم کرده‌وه‌ که‌چی له‌م وێنه‌یه‌ ده‌که‌ن

Oh, the wrath of Photoshop.

ئۆو، توڕه‌یی فۆتۆشۆپ

This is a jet landing at San Francisco, by Bruce Dale.

ئه‌وه‌ فڕۆکه‌یه‌که‌ له‌ سان فرانسیسکۆ ده‌نیشێته‌وه‌، له‌لایه‌ن (بروس ده‌ڵێ) گیراوه‌

He mounted a camera on the tail.

کامێره‌که‌ی له‌ شوێنێکی به‌رز داناوه‌

A poetic image for a story on Tolstoy, by Sam Abell.

وێنه‌یه‌کی سعری بۆ چیرۆکی تولستۆی، له‌لایه‌ن (سام ئه‌بێل) گیراوه‌

Pygmies in the DRC, by Randy Olson.

کورته‌باڵاکان له‌ (ده‌-ئاڕ-سی) له‌لایه‌ن (ڕاندی ئۆلسۆن) گیراوه‌

I love this photograph because it reminds me

ئه‌م ویێه‌یه‌م خۆش ده‌وێت چونکه‌

of Degas' bronze sculptures of the little dancer.

په‌یکه‌ری بڕۆنزی(دێگاس)ی سه‌ماکه‌ره‌ بچوکه‌که‌م بیرده‌خاته‌وه‌

A polar bear swimming in the Arctic, by Paul Nicklen.

مه‌له‌کردنی ورچی جه‌مسه‌ری له‌ جه‌مسه‌ره‌کاندا، له‌لایه‌ن (پاوڵ نیکلێن) گیراوه‌

Polar bears need ice to be able to move back and forth --

ورچه‌ جه‌مسه‌رییه‌کان پێویستیان به‌ به‌فر هه‌یه‌ بۆ جوڵه‌ کردن

they're not very good swimmers --

ئه‌وان مه‌له‌وانێکی زۆر باش نین

and we know what's happening to the ice.

ئێمه‌ ده‌زانین چی به‌سه‌ر به‌فر و سه‌هۆڵه‌کاندا دێت

These are camels moving across the Rift Valley in Africa,

ئه‌مانه‌ وشتره‌کانن له‌ ده‌وری دۆڵی (ریفت) له‌ ئه‌فه‌ریکا ده‌جوڵێن

photographed by Chris Johns.

له‌لایه‌ن (کریس جۆنس)ه‌وه‌ گیراوه‌

Shot straight down, so these are the shadows of the camels.

وێنه‌ی ڕاست بگره‌، ئه‌مانه‌ سێبه‌ری وشتره‌کانن

This is a rancher in Texas, by William Albert Allard,

ئه‌وه‌ جوتیارێکه‌ له‌ ته‌کساس، له‌لایه‌ن ولیام ئه‌لبێرت ئه‌له‌رد

a great portraitist.

که‌ وێنه‌ کێشێکی گه‌وره‌یه‌، کێشراوه‌

And Jane Goodall, making her own special connection,

وه‌ جەین گوداڵ، په‌یوه‌ندی خۆی دروست ده‌کات

photographed by Nick Nichols.

که‌ له‌لایەن نیک لیکۆس وه‌ گیراوه‌

This is a soap disco in Spain, photographed by David Alan Harvey.

ئه‌مه‌ (دیسکۆی سابوونه‌) له‌ ئیسپانیا له‌لایه‌ن (ده‌یڤد ئالان هاڤاری)یه‌وه‌ گیراوه‌

And David said that there was lot of weird stuff

ده‌یڤد وتی که‌ چه‌ندین شتی نامۆ هه‌بوو

happening on the dance floor.

له‌ شوێنی سه‌ماکردن دا وڕویان داوه‌

But, hey, at least it's hygienic.

به‌ڵام، به‌لایه‌نی که‌مه‌وه‌ ئه‌وه‌ ڕاسته‌

(Laughter)

پێکه‌نین

These are sea lions in Australia doing their own dance,

ئه‌مانه‌ شێری ده‌ریان که‌ سه‌مای خۆیان ده‌که‌ن له‌ ئوستوڕالیا

by David Doubilet.

له‌لایه‌ن (ده‌یڤد دۆبلیت)ەوه‌ گیراوه‌

And this is a comet, captured by Dr. Euan Mason.

وه‌ ئه‌مه‌ش (ئه‌ستێره‌ی کلک دارە)، دکتۆر (ئێوان ماسۆن) گرتویه‌تی

And finally, the bow of the Titanic, without movie stars,

وه‌ دواین دانه‌، که‌وانه‌که‌ی تایتانیک به‌بێ ئه‌ستێره‌ سینه‌ماییه‌کان

photographed by Emory Kristof.

ئیمۆری کریستۆف وێنه‌ی گرتووه‌

Photography carries a power that holds up

وێنه‌گرتن توانایه‌ک هه‌ڵده‌گرێ که‌ ده‌توانێت بمێنێته‌وه‌

under the relentless swirl of today's saturated, media world,

له‌ژێر نه‌رمی و سوڕانه‌وه‌ی ئه‌مڕۆو، جیهانی میدیادا

because photographs emulate the way

چونکه‌ وێنه‌گرەکان ململانێی ئه‌و ڕێگه‌یه‌ ده‌کەن

that our mind freezes a significant moment.

که‌ مێشکمان له‌ کاته‌ گرنگه‌کان ده‌به‌ستێ و له‌بیری ده‌چێته‌وه‌

Here's an example.

ئه‌وه‌ نمونه‌یه‌که‌

Four years ago, I was at the beach with my son,

چوارساڵ پێش ئێستا، له‌گه‌ڵ کوڕه‌که‌م له‌ قه‌راغی ده‌ریا بووین

and he was learning how to swim

ئه‌و له‌ فێربوونی مه‌له‌کردندا بوو

in this relatively soft surf of the Delaware beaches.

له‌ناو شه‌پۆله‌ نه‌رمه‌کانی ده‌ریادا له‌ قه‌راغه‌کانی دێلاوێر

But I turned away for a moment, and he got caught into a riptide

بۆ ماوه‌یه‌ک به‌جێم هێشت، ئه‌ وکاته‌ لافاوێک هات

and started to be pulled out towards the jetty.

ده‌ستی به‌هاتنه‌ده‌ره‌وه‌ به‌ره‌و ڕووی به‌نده‌ره‌که‌ کرد

I can stand here right now and see,

ده‌توانم ئێستا لێره‌ بوه‌ستم، ببینم

as I go tearing into the water after him,

وه‌ک ئه‌وه‌ که‌ فرمێسکم بۆ ڕشت

the moments slowing down and freezing into this arrangement.

ئه‌وکاته‌ی له‌م دۆخه‌دا هێواش ده‌بیته‌وه‌ و ده‌وه‌ستیت

I can see the rocks are over here.

لێره‌ ده‌توانم به‌رده‌کان ببینم

There's a wave about to crash onto him.

شه‌پۆلێک هات که‌ خه‌ریک بوو بیدات به‌سه‌ریدا

I can see his hands reaching out,

ده‌سته‌کانی ده‌بینم که‌ هاتبوونه‌ ده‌ره‌وه‌

and I can see his face in terror,

وه‌ ده‌م و چاوه‌ ترساوه‌که‌ی ده‌بینم

looking at me, saying, "Help me, Dad."

ته‌ماشای منی ده‌کرد و ده‌یگوت، بابه‌، یارمه‌تیم بده‌

I got him. The wave broke over us.

ڕزگارم کرد، شه‌پۆله‌که‌ دوایی به‌سه‌ر هه‌ردوکماندا

We got back on shore; he was fine.

ئێمه‌ گه‌یشتینه‌وه‌ قه‌راغ ده‌ریاکه‌، ئه‌و باش بوو

We were a little bit rattled.

هه‌ردووکمان تۆزێک ده‌له‌رزین

But this flashbulb memory, as it's called,

به‌ڵام، ئه‌م بیره‌وه‌رییه‌، وه‌ک ئه‌وه‌ی ناونراوە

is when all the elements came together to define

ئه‌وه‌یه‌ کاتێک هه‌موو نیشانه‌کان کۆده‌بنه‌وه‌ بۆ شیکردنه‌وه‌ی

not just the event, but my emotional connection to it.

نه‌ک ته‌نها ڕوداوه‌که‌، به‌لکو په‌یوه‌ندیه‌ سۆزداریه‌که‌م به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌

And this is what a photograph taps into

وه‌ ئا ئه‌مه‌ ئه‌و شته‌یه‌ که‌ وێنه‌گرتن هه‌وڵی بۆ ده‌دات

when it makes its own powerful connection to a viewer.

کاتێک هێز و تواناکه‌ په‌یوه‌ست ده‌کات به‌ ته‌ماشاکه‌رانی

Now I have to tell you,

ئێستا پێویسته‌ پێتان بڵێم

I was talking to Kyle last week about this,

من هه‌فته‌ی ڕابردوو باسی ئه‌وه‌م له‌گه‌ڵ (کایل) کرد

that I was going to tell this story.

که‌ من به‌ته‌ما بووم ئه‌م چیرۆکه‌ بگێڕمه‌وه‌

And he said, "Oh, yeah, I remember that too!

ئه‌و وتی، ئۆو، به‌ڵێ، منیش به‌بیرم دێت

I remember my image of you

وێنه‌که‌ی تۆم له‌بیره‌

was that you were up on the shore yelling at me."

که‌ تۆ له‌سه‌ره‌وه‌ی قه‌راغی ده‌ریاکه‌ بوویت و هاوارت به‌سه‌ر مندا ده‌کرد

(Laughter)

پێکه‌نین

I thought I was a hero.

باوه‌ڕم وابوو که‌ من پاڵه‌وانم

(Laughter)

پێکه‌نین

So,

که‌واته‌

this represents -- this is a cross-sample of

ئه‌وه‌ نیشانه‌ی -- ئه‌مه‌ نمونه‌ی

some remarkable images taken by some of the world's greatest photojournalists,

چه‌ند وێنه‌یه‌کی سه‌رنج ڕاکێش له‌لایه‌ن هه‌ندێ وێنه‌گری ڕۆژنامه‌ به‌ناوبانگه‌کانی جیهان گیراوه‌

working at the very top of their craft --

به‌هه‌موو توانایه‌که‌وه‌ له‌ کاره‌که‌یان کار ده‌که‌ن

except one.

ته‌نها یه‌کێکیان نه‌بێت

This photograph was taken by Dr. Euan Mason

ئه‌م وێنه‌یه‌ له‌لایه‌ن دکتۆ، (ئێوان ماسۆنه‌وە) گیراوه‌

in New Zealand last year,

ساڵی ڕابردوو له‌ نیوزله‌ندا

and it was submitted and published in National Geographic.

وه‌ له‌ ناشناڵ جوگرافی بڵاوکرایه‌وه‌

Last year, we added a section to our website called "Your Shot,"

ساڵی ڕابردوو، به‌شێکمان بۆ وێب سایته‌که‌مان زیاد کرد به‌ناوی، وینه‌ی تۆ

where anyone can submit photographs for possible publication.

که‌ هه‌موو که‌سێک ده‌توانێت وێنه‌کانی بنێرێت بۆ بڵاوکردنه‌وه‌

And it has become a wild success,

ئه‌وه‌ بووه‌ سه‌رکه‌وتنێکی گه‌وره‌

tapping into the enthusiast photography community.

هاندانی کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی په‌رۆش بۆ وێنه‌گرتن

The quality of these amateur photographs

کوالێتی ئه‌م وێنه‌ نا پیشه‌ییانه‌

can, at times, be amazing.

هه‌ندێ کات سه‌رنج ڕاکێش بێت

And seeing this reinforces, for me,

بۆ من ته‌ماشاکردنی ئه‌م به‌هێزییه‌

that every one of us has at least one or two

که‌ هه‌رکه‌سێک له‌ ئێمه‌ به‌لایه‌نی که‌مه‌وه‌ یه‌کێک یان دوو

great photographs in them.

وێنه‌ی زۆر باشی هه‌یه‌ له‌ناویاندا

But to be a great photojournalist,

به‌ڵام، بۆ ئه‌وه‌ی بێت به‌ وێنه‌یه‌کی زۆر جوانی ڕۆژنامه‌ نوسی

you have to have more than just one or two

پێویسته‌ زیاتر له‌یه‌ک یان دوو

great photographs in you.

وێنه‌ی زۆر جوانت هه‌بێت

You've got to be able to make them all the time.

پێویسته‌ تۆ هه‌موو کاتێک بتوانیت ئه‌وکاره‌ بکه‌یت

But even more importantly,

به‌ڵام، له‌وه‌ گرنگتر

you need to know how to create a visual narrative.

پێویسته‌ تۆ بزانیت که‌ چۆن چیرۆکێکی بینراو دروست بکه‌یت

You need to know how to tell a story.

پێویسته‌ تۆ بزانیت که‌ هه‌واڵه‌کان بگه‌یه‌نیت و بیانگۆڕیته‌وه‌

So I'm going to share with you some coverages

له‌به‌رئه‌وه‌، باسی چه‌ند سه‌ردێڕێکتان له‌گه‌ڵ ده‌که‌م

that I feel demonstrate the storytelling power of photography.

که‌ هه‌ست بە به‌هێزی ڕونکردنه‌وه‌ی وێنه‌گری ده‌که‌م

Photographer Nick Nichols went to document

وێنه‌گر (نیک نیکول)س ڕۆشت بۆ دیکۆمێنت کردنی

a very small and relatively unknown wildlife sanctuary

ژیانێکی نادیاری بچوکی ده‌وه‌وه‌

in Chad, called Zakouma.

له‌ چاد، به‌ناوی زاکۆوما

The original intent was to travel there

مه‌به‌سته‌ بنچینه‌ییه‌که‌ ئه‌وه‌ بوو که‌ گه‌شت بکات بۆ ئه‌وێ

and bring back a classic story of diverse species,

چه‌ند چیرۆکێکی چینه‌ جیاوازه‌کان بهێنێته‌وه‌

of an exotic locale.

بۆ خۆجێیه‌ ده‌ره‌کیه‌کان

And that is what Nick did, up to a point.

هه‌تا ڕاده‌یه‌ک، نیکی ئه‌و کاره‌ی کرد

This is a serval cat.

ئه‌مه‌ پشیله‌یه‌کی ئه‌فه‌ریقی بچوکە

He's actually taking his own picture,

له‌ڕاستیدا، ئه‌و وێنه‌ی خۆی ده‌گرت

shot with what's called a camera trap.

وه‌ک ئه‌وه‌ی ده‌که‌وێته‌ ناو داوی کامێراوه‌

There's an infrared beam that's going across,

تیشکێک هه‌یه‌ به‌ناویدا ده‌ڕوات

and he has stepped into the beam and taken his photograph.

وه‌ ئه‌و به‌ره‌و ڕووی تیشکه‌که‌ ڕۆشتووه‌ و وێنه‌ی گرتووه‌

These are baboons at a watering hole.

ئه‌مانه‌ جۆره‌ مه‌یمونێکن له‌به‌رده‌م ده‌رچه‌ی ئاوه‌که‌

Nick -- the camera, again, an automatic camera

نیک، کامێره‌که‌، دوباره‌ کامێره‌ ئۆتۆماتیکیه‌که‌ی

took thousands of pictures of this.

هه‌زاران وێنه‌ی ئه‌مه‌ی گرت

And Nick ended up with a lot of pictures

وه‌ نیک چه‌ندین وێنه‌ی ده‌ست که‌وت

of the rear ends of baboons.

کۆتا ده‌گمه‌نه‌کانی مه‌یمونه‌کان

(Laughter)

پێکه‌نین

A lion having a late night snack --

شێرێک که‌ ژه‌مێکی دره‌نگی هه‌یه‌

notice he's got a broken tooth.

که‌ تێبینی ده‌کرێت ددانێکی شکاوی هه‌یه‌

And a crocodile walks up a riverbank toward its den.

وه‌ تیمساحێک که‌ ڕوباره‌که‌ به‌ره‌و هێلانه‌که‌ی ده‌بڕێت

I love this little bit of water

من حه‌زم له‌م تۆزه‌ ئاوه‌یه‌

that comes off the back of his tail.

که‌ له‌پشته‌وه‌ دێت

But the centerpiece species of Zakouma are the elephants.

به‌ڵام، گیانه‌وه‌ره‌ زۆر بڵاوه‌که‌ی زاکۆرما فیله‌کانن

It's one of the largest intact herds in this part of Africa.

یه‌کێکه‌ له‌ گیانه‌وه‌ره‌ ماڵیه‌کانی ئه‌م به‌شه‌ی ئه‌فه‌ریقا

Here's a photograph shot in moonlight,

ئه‌مه‌ وێنه‌یه‌که‌ له‌به‌ر ڕوناکی مانگدا

something that digital photography has made a big difference for.

شتێک که‌ وێنه‌گری دیجیتاڵی جیاوازییه‌کی گه‌وره‌ی بۆ دروست کردوه‌

It was with the elephants that this story pivoted.

ئه‌وه‌ له‌گه‌ڵ فیله‌که‌ت که‌ چیرۆکه‌که‌ باسی ده‌کات

Nick, along with researcher Dr. Michael Fay,

نیک، له‌گه‌ڵ توێژه‌ر دکتۆر، مایک فای

collared the matriarch of the herd.

که‌ ئافره‌تێکە بۆ کۆنتڕۆڵ کردنی ئاژه‌ڵه‌ ماڵییه‌کان

They named her Annie,

ناویان ناوه‌، ئانی

and they began tracking her movements.

ده‌ستیان کرد به‌ چاودێری کردنی جوڵانه‌وه‌کانی

The herd was safe within the confines of the park,

ئه‌م ئاژه‌ڵه‌ ماڵیانه‌ له‌ناو ناوچه‌یه‌کی دیاری کراودا پارێزراون

because of this dedicated group of park rangers.

چونکه‌ ئه‌م پارکانه‌ چاودێریکه‌ریان هه‌یه‌

But once the annual rains began,

به‌ڵام، کاتێک بارانی ساڵانه‌ ده‌ست پێده‌کات

the herd would begin migrating to feeding grounds outside the park.

ئاژه‌ڵه‌ ماڵییه‌کان ده‌ست ده‌که‌ن به‌ کۆچ کردن بۆ ده‌ره‌وه‌ی پارکه‌کان بۆ ده‌ست که‌وتنی خواردن

And that's when they ran into trouble.

ئه‌مه‌ کاتێکه‌ که‌ ئه‌وان ده‌که‌ونه‌ کێشه‌وه‌

For outside the safety of the park were poachers,

له‌ده‌وری پارکه‌کان چه‌ندین هه‌ڵهاتووی نا یاسایی هه‌ن

who would hunt them down only for the value of their ivory tusks.

که‌ ڕاو ده‌کرێن ته‌نها بۆ که‌ڵبه‌کانیان

The matriarch that they were radio tracking,

ئافره‌ته‌ چاودێریکه‌ره‌کان به‌هۆی ڕادیۆوه‌ چاودێری ده‌کران

after weeks of moving back and forth, in and out of the park,

دوای چه‌ندین هه‌فته‌ له‌ چوون و هاتن، له‌ناوه‌وه‌ و ده‌ره‌وه‌ی پارکەکه‌

came to a halt outside the park.

بووه‌ وه‌ستانی ئه‌و کاره‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی پارکه‌که‌

Annie had been killed, along with 20 members of her herd.

ئانی و (٢٠) ئاژه‌ڵی تری ماڵی کوژران

And they only came for the ivory.

ئه‌وه‌ ته‌نها بۆ که‌ڵبه‌کانیان بوو

This is actually one of the rangers.

له‌ڕاستیدا، ئه‌مه‌ یه‌کێکه‌ له‌ چاودێره‌کان

They were able to chase off one of the poachers and recover this ivory,

توانیان به‌دوای یه‌کێک له‌ هه‌ڵاتوه‌کان برۆن و که‌ڵبه‌که‌ی چاک بکه‌نه‌وه‌

because they couldn't leave it there,

چونکه‌ نه‌یان توانی له‌وێ به‌جێی بهێڵن

because it's still valuable.

چونکه‌ هێشتا ئه‌وه‌ گرنگه‌

But what Nick did was he brought back

به‌ڵام، ئه‌وه‌ی (نیک) ئه‌نجامی دا ئه‌وه‌بوو که‌ ئه‌و

a story that went beyond the old-school method

چیرۆکێکی هێنایه‌وه‌ که‌ جیاواز بوو له‌ شێوازه‌کانی قوتابخانه‌ کۆنه‌کان

of just straight, "Isn't this an amazing world?"

وه‌ک ئه‌مه‌، ئایه‌ ئه‌مه‌ جیهانێکی جوان نییه‌؟

And instead, created a story that touched our audiences deeply.

له‌جیاتی ئه‌وه‌، چیرۆکێکی دروست کردن که‌ به‌قوڵی باسی ئاماده‌بوانه‌کانمان ده‌کات

Instead of just knowledge of this park,

له‌جیاتی زانیاری دیاری کراوی ئه‌م پارکه‌

he created an understanding and an empathy

تێگه‌یشتنێک و سۆزدارییه‌کی دروست کرد

for the elephants, the rangers and the many issues

بۆ فیله‌کان، چاودێره‌کان و چه‌ندین باسی تر

surrounding human-wildlife conflicts.

که‌ به‌توندڕه‌وی مرۆڤ بۆ ژیانی ده‌ره‌وه‌ ده‌وره‌دراوه‌

Now let's go over to India.

بائێستا بچین بۆ هیندستان

Sometimes you can tell a broad story in a focused way.

هه‌ندێک کات تۆ ده‌توانی چیرۆکێک به‌ شێوه‌یه‌کی قوڵ باس بکه‌یت

We were looking at the same issue that Richard Wurman

ئێمه‌ به‌هه‌مان شێوه‌ی (ڕیچارد وورمان) ته‌ماشای ئه‌و کێشه‌مان ده‌کرد که‌

touches upon in his new world population project.

باسی پڕۆژه‌ی نوێی دانیشتوان ده‌کات

For the first time in history,

بۆ یه‌که‌م جار له‌مێژوودا

more people live in urban, rather than rural, environments.

زۆربه‌ی خه‌ڵک له‌شار ده‌ژی. به‌راورد له‌گه‌ڵ قه‌راغ شاره‌کان

And most of that growth is not in the cities,

وه‌ زۆربه‌ی زیاد بونه‌کان له‌ شاره‌کان نین

but in the slums that surround them.

به‌ڵکو له‌و که‌پرانه‌ن که‌ ده‌وریان داون

Jonas Bendiksen, a very energetic photographer,

جۆناس بێندیکسن، وێنه‌گرێکی زۆر چالاکە

came to me and said,

هات بۆلای من و وتی

"We need to document this, and here's my proposal.

پێویستمان به‌وه‌یه‌ که‌ ئه‌مه‌ دیکۆمێنت بکه‌ین، ئه‌مه‌ش داواکارییه‌که‌مه‌

Let's go all over the world and photograph every single slum around the world."

بابچین بۆ هه‌موو به‌شه‌کانی جیهان و هه‌موو که‌پرێک وێنه‌ بگرین له‌ جیهاندا

And I said, "Well, you know, that might be a bit ambitious for our budget."

من وتم، باشه‌، ده‌زانی له‌وانه‌یه‌ که‌مێک زیاتر بێت بۆ بودجه‌که‌ی ئێمه‌

So instead, what we did was

له‌جیاتی ئه‌وه‌، ئه‌وه‌ی ئێمه‌ کردمان ئه‌وه‌بوو

we decided to, instead of going out and doing what would result

بڕیارماندا، له‌جیاتی ئه‌وه‌ی بچینه‌ ده‌ره‌وه‌ و ئه‌و ئه‌نجامه‌ وه‌ربگرین

in what we'd consider sort of a survey story --

وه‌ک ئه‌وه‌ی ئێمه‌ هه‌ندێک ڕاپرسیمان کرد

where you just go in and see just a little bit of everything --

که‌ ته‌نها بچین و هه‌ندێک شت له‌هه‌موو شتێک ببینین

we put Jonas into Dharavi,

جوناس مان نارد بۆ داراڤی

which is part of Mumbai, India,

که‌ به‌شێکه‌ له‌ مۆمبای له‌ هیندستان

and let him stay there, and really get into

ڕێگه‌ی بده‌ن له‌وێ بمێنێته‌وه‌ و بگاته

the heart and soul of this really major part of the city.

دڵ و ڕۆحی ئه‌م به‌شه‌ سه‌ره‌کییه‌ی ئه‌و شاره‌

What Jonas did was not just go and do a surface look

ئه‌وه‌ی (جۆناس) کردی ته‌ماشاکردنی ڕووکه‌ش نه‌بوو

at the awful conditions that exist in such places.

له‌و دۆخه‌ ناله‌باره‌ی که‌ له‌و شوێنه‌دا هه‌یه‌

He saw that this was a living and breathing and vital part

هه‌تا سه‌ر ژیانی له‌و ناوچه‌ گرنگه‌ بینی

of how the entire urban area functioned.

که‌ چۆن هه‌موو شاره‌که‌ کاری خۆی ده‌کات

By staying tightly focused in one place,

له‌ڕێگه‌ی چاودێری کردنی ناوچه‌یه‌ک به‌شێوه‌یه‌کی باش

Jonas tapped into the soul and the enduring human spirit

جۆناس چووه‌ ناو ڕۆحی مرۆڤه‌کان

that underlies this community.

که‌چاودێری ئه‌م کۆمه‌ڵگه‌یه‌ ده‌کات

And he did it in a beautiful way.

به‌شێوه‌یه‌کی جوان ئه‌و کاره‌ی کرد

Sometimes, though, the only way to tell a story is with a sweeping picture.

له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی هه‌ندێ جار تاکه‌ ڕێگه‌ بۆ وتنی چیرۆکێک نیشاندانی وێنه‌یه‌

We teamed up underwater photographer Brian Skerry

تیمێکی وێنه‌گری ژێر ئاومان دروست کرد بریان سکێری

and photojournalist Randy Olson

و ڕۆژنامه‌ نوسی وێنه‌گر ڕاندی ئۆلسۆن

to document the depletion of the world's fisheries.

بۆ دیکۆمێنت کردنی نه‌مانی ماسییه‌کانی جیهان

We weren't the only ones to tackle this subject,

ئێمه‌ یه‌که‌مین که‌س نه‌بووین که‌ دوای ئه‌و بابه‌ته‌ بکه‌وین

but the photographs that Brian and Randy created

به‌ڵام، ئه‌و وێنانه‌ی که‌ (بریان و ڕاندی) دروستیان کرد

are among the best to capture both the human

له‌ناو باشترین وێنه‌ن که‌ باسی نه‌هامه‌تی هه‌ردوو مرۆڤ

and natural devastation of overfishing.

و سروشت له‌باره‌ی ماسییه‌وه‌ ده‌کات

Here, in a photo by Brian,

لێره‌، له‌وێنه‌یه‌کدا که‌ بریان گرتویه‌تی

a seemingly crucified shark is caught up

له‌ناوبردنی قرشێکی گیراو نیشان ده‌دات

in a gill net off of Baja.

له‌ تۆڕێکی ڕیشه‌یی دا له‌ باجا

I've seen sort of OK pictures of bycatch,

چه‌ندین وێنه‌ی باش به‌ڕێکه‌وت گیراوم بینیوه‌

the animals accidentally scooped up

ئاژه‌ڵه‌کان به‌ ڕێکه‌وت ده‌رکه‌وتون

while fishing for a specific species.

له‌جیاتی گه‌ڕان به‌دوای جۆرێک ئاژه‌ڵی دیاری کراو

But here, Brian captured a unique view

به‌ڵام، لێره‌دا، (بریان) شێوه‌یه‌کی نایابی وێنه‌ گرت

by positioning himself underneath the boat

له‌ڕێگه‌ی چونه‌ ژێر به‌له‌مه‌که‌

when they threw the waste overboard.

کاتێک شته‌ زیاده‌کانی سه‌ر به‌له‌مه‌که‌یان فڕێدا

And Brian then went on to even greater risk

دوایی (برایان) چووه‌ شوێنێکی مه‌ترسیدار تر

to get this never-before-made photograph

بۆ به‌ده‌ست هێنانی ئه‌و وێنه‌یه‌ی که‌ هه‌رگیز نه‌گیراوه‌

of a trawl net scraping the ocean bottom.

له‌ ڕاکێشانی تۆڕه‌کان له‌ ژێر زه‌ویدا

Back on land, Randy Olson photographed

گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ وسکانی، (راندی ئۆلسن) وێنه‌ی

a makeshift fish market in Africa,

گۆڕانکارییه‌کی بازاڕێکی ماسی له‌ ئه‌فه‌ریقا گرت

where the remains of filleted fish were sold to the locals,

که‌ ماسییه‌ ماوه‌کان به‌ که‌سانی ناوخۆ فرۆشرا

the main parts having already been sent to Europe.

زۆربه‌ی زۆریان نێردراوه‌ بۆ ئه‌وروپا

And here in China, Randy shot a jellyfish market.

لێره‌ له‌ (چین)، (راندی) وێنه‌ی بازاڕی ماسی جه‌لیه‌کانی گرت

As prime food sources are depleted,

وه‌ک خۆراکی سه‌ره‌کی له‌م شوێنه‌دا

the harvest goes deeper into the oceans

کۆکردنه‌وه‌یان ده‌ڕواته‌ قوڵایی زه‌ریاکان

and brings in more such sources of protein.

وه‌ بڕێکی زۆر پڕۆتین ده‌دات

This is called fishing down the food chain.

ئه‌مه‌ ناوی زنجیره‌ی خواره‌وی ماسی گرتنی پێ ده‌وترێت

But there are also glimmers of hope,

به‌ڵام، هیوایه‌کی بریقه‌دار هه‌یه‌

and I think anytime we're doing a big, big story on this,

باوه‌ڕم وایه‌ هه‌رکاتێک چیرۆکێکی زۆر زۆر گه‌وره‌ی وه‌ک ئه‌مه‌ باس بکه‌ین

we don't really want to go

و باوه‌ڕم وایه‌به‌ڕاستی نامانه‌وێت بڕۆین

and just look at all the problems.

ته‌نها ته‌ماشای کێشه‌کان بکه‌ین

We also want to look for solutions.

هه‌روه‌ها ئێمه‌ ده‌مانه‌وێت بۆ چاره‌سه‌ره‌کان بگه‌ڕێین

Brian photographed a marine sanctuary in New Zealand,

برایان وێنه‌ی شوێنێکی پیرۆزی ده‌ریایی له‌ نیوزله‌ندا گرت

where commercial fishing had been banned --

له‌ شوێنێک که‌ ماسی گرتنی بازرگانی قه‌ده‌غه‌ کرابوو

the result being that the overfished species have been restored,

ئه‌نجامه‌که‌ ئه‌وەیه‌ که‌ زیاد ڕاوکردنی ماسی گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌

and with them a possible solution for sustainable fisheries.

وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌دا چاره‌سه‌رێکی دیاری کراو بۆ ڕاگرتنی ڕاوکردن به‌شێوه‌یه‌کی ڕێک

Photography can also compel us to confront

وێنه‌گرتن ده‌توانێت ناچارمان بکات بۆ به‌رەنگاربوونه‌وه‌ی

issues that are potentially distressing and controversial.

ئه‌و بابه‌تانه‌ی که‌ زۆر بێزارکه‌رن و گفتوگۆیان له‌سه‌ره‌

James Nachtwey, who was honored at last year's TED,

جه‌یمس ناکلتوی ئه‌و که‌سه‌ی که‌ ساڵی ڕابردوو خه‌ڵاتی (تێد)ی وه‌رگرت

took a look at the sweep of the medical system

ته‌ماشایه‌کی سیسته‌می ته‌ندروستی کرد

that is utilized to handle the American wounded coming out of Iraq.

که‌ بۆ برینداره‌ گه‌ڕاوه‌کانی ئه‌مه‌ریکا له‌ عێراق به‌کار ده‌هێنرا

It is like a tube where a wounded soldier enters on one end

ئه‌وه‌ وه‌ک بۆرییه‌ک وایه‌ که‌ سه‌ربازێکی بریندار له‌ لایه‌که‌وه‌ ده‌چێته‌ ژووره‌وه‌

and exits back home, on the other.

و له‌لایه‌کی تره‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ماڵه‌وه‌

Jim started in the battlefield.

جیم له‌ مه‌یدانی جه‌نگه‌که‌وه‌ ده‌ستی پێکرد

Here, a medical technician tends to a wounded soldier

ئه‌مه‌تا، پزیشکێک هه‌وڵ له‌گه‌ڵ سه‌ربازێکی بریندار ده‌دات

on the helicopter ride back to the field hospital.

له‌ناو هێلیکۆپته‌ره‌که‌ بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ نه‌خۆشخانه‌

Here is in the field hospital.

ئه‌مه‌ ناو نه‌خۆشخانه‌که‌یه‌

The soldier on the right has the name of his daughter

سه‌ربازه‌که‌ ناوی کچه‌که‌ی له‌سه‌ر به‌شی ڕاستی نوسراوه‌

tattooed across his chest, as a reminder of home.

له‌سه‌ر سنگی تاتۆ کراوه‌، وه‌ک بیرهێنانه‌وه‌یه‌کی وڵات

From here, the more severely wounded are transported

لێره‌وه‌، برینه‌ زۆر تونده‌کان ده‌گوازرانه‌وه

back to Germany, where they meet up with their families

بۆ ئه‌لبانیا، که‌ له‌وێ خێزانه‌کانیان

for the first time.

بۆ یه‌که‌م جار ده‌بینی

And then back to the States to recuperate at veterans' hospitals,

وه‌ دوایی ده‌یان گێڕانه‌وه‌ بۆ نه‌خۆشخانه‌ی چاره‌سه‌ری جه‌نگاوه‌ره‌ کۆنه‌کان له‌ ئه‌مه‌ریکا

such as here in Walter Reed.

وه‌ک ئه‌وه‌ی ئێره‌ له‌ ، والته‌ر رید

And finally, often fitted with high-tech prosthesis,

له‌ کۆتایدا، له‌گه‌ڵ ته‌کنه‌لۆژیای تازه‌دا ده‌یان گونجێنین

they exit the medical system and attempt

له‌ نه‌خۆشخانه‌ ده‌ریان ده‌که‌ن و هه‌وڵ ده‌ده‌ن

to regain their pre-war lives.

ژیانی پێش جه‌نگ بگێڕنه‌وه‌

Jim took what could have been a straight-up medical science story

جیم، چیرۆکی ڕاستی زانستی پزیشکی وه‌رگرت

and gave it a human dimension that touched our readers deeply.

و شێوازی مرۆڤایه‌تی به‌ ئەقڵی پێبه‌خشی که‌ له‌گه‌ڵ خوێنه‌ره‌کانمان خۆی ده‌گونجێنێ

Now, these stories are great examples

ئێستا، ئه‌م چیرۆکانه‌ نمونه‌ی زۆر باشن

of how photography can be used

که‌ چۆن وێنه‌ گرتن ده‌توانرێت به‌کار بهێنرێت

to address some of our most important topics.

بۆ دیاریکردنی هه‌ندێک له‌ بابه‌ته‌ گرنگه‌کانمان

But there are also times when photographers

به‌ڵام. هه‌روه‌ها هه‌ندێ کات هه‌یه‌ که‌ وێنه‌گره‌کان

simply encounter things that are, when it comes down to it,

هانی ئه‌و شتانه‌ ده‌ده‌ن کاتێک که‌ ده‌گاته‌ ئه‌وه‌

just plain fun.

بۆ خۆشی

Photographer Paul Nicklin traveled to Antarctica

وێنه‌گر پاوڵ نیکلین که‌شتی بۆ (ئه‌نتارکتیکا)کرد

to shoot a story on leopard seals.

بۆ وه‌ره‌گرتنی چیرۆکی پڵنگی ده‌ریایی

They have been rarely photographed, partly because they are considered

زۆر به‌ده‌گمه‌ن وێنه‌یان گیراوه‌، به‌شێکی به‌هۆی ئه‌وه‌ی

one of the most dangerous predators in the ocean.

که‌ یه‌کێکن له‌ دڕنده‌ترین پێشینه‌کان له‌ زه‌ریاکاندا

In fact, a year earlier, a researcher had been

له‌ڕاستیدا، ساڵێک پێشتر، توێژه‌ره‌وه‌یه‌ک

grabbed by one and pulled down to depth and killed.

له‌لایه‌ن یه‌کێک له‌وانه‌ ڕفێندرا و ڕاکێشرایه‌ ژێره‌وه‌ و کوژرا

So you can imagine Paul was maybe a little bit hesitant

که‌واته‌ ده‌توانیت ئه‌وه‌ بێنیته‌ پێش چاوت که‌ چۆن له‌وانه‌یه‌ که‌مێک دوو دڵ بوبێت

about getting into the water.

له‌باره‌ی چونه‌ ناو ئاوه‌که‌

Now, what leopard seals do mostly is, they eat penguins.

ئه‌وه‌ی پڵنگی ده‌ریایی زۆربه‌ی کات ده‌یکات خواردنی په‌نگوینه‌کانه‌

You know of "The March of the Penguins."

له‌باره‌ی"ڕۆشتنی په‌نگوینه‌کان" ده‌زانی

This is sort of the munch of the penguins.

ئه‌وه‌ جۆرێکه‌ له‌ خواردنی په‌نگوینه‌کان

(Laughter)

پێکه‌نین

Here a penguin goes up to the edge and looks out

ئه‌وه‌ په‌نگوینێکه‌ ده‌چێته‌ به‌شی سه‌ره‌وه‌ی قه‌راغه‌که‌ و چاودێری ده‌کات

to see if the coast is clear.

بۆ ئه‌وه‌ی بزانێت ئه‌گه‌ر که‌ناره‌که‌ مه‌ترسیداره‌ یان نا

And then everybody kind of runs out and goes out.

و دوایی هه‌موویان ده‌ڕۆنه‌ ده‌ره‌وه‌

But then Paul got in the water.

به‌ڵام، دوایی، پاوڵ چووه‌ ناو ئاوه‌که‌

And he said he was never really afraid of this.

ئه‌و وتی هه‌رگیز له‌وه‌ نه‌ترساوم

Well, this one female came up to him.

ئه‌م مێینه‌ به‌ره‌و ڕووی ئه‌و ڕۆشت

She's probably -- it's a shame you can't see it in the photograph,

له‌وانه‌یه‌، به‌داخه‌وه‌ ناتوانی له‌ وێنه‌که‌دا بیبینیت

but she's 12 feet long.

به‌ڵام ئه‌و مێینه‌ (١٢) پێ درێژه‌

So, she is pretty significant in size.

ئه‌و له‌ قه‌باره‌دا زۆر گه‌وره‌یه‌

And Paul said he was never really afraid,

پاوڵ وتی به‌ڕاستی هه‌رگیز لێی نه‌ترساوه‌

because she was more curious about him than threatened.

چونکه‌ ئه‌و زیاتر گرنگی به‌ (پاوڵ)داوه‌ وه‌ک له‌ ترسانی

This mouthing behavior, on the right,

له‌لای ڕاست، ئه‌و جوڵانه‌وه‌ی ده‌مه‌

was really her way of saying to him, "Hey, look how big I am!"

به‌ڕاستی شێوازی ئه‌و بوو بۆ پێ وتنی"هێی، ته‌ماشاکه‌ من چه‌ند گه‌وره‌م

Or you know, "My, what big teeth you have."

یان ده‌زانی، تۆ چ ددانێکی گه‌وره‌ت هه‌یه‌

(Laughter)

پێکه‌نین

Then Paul thinks that she simply took pity on him.

دوایی، (پاوڵ) باوه‌ڕی وایه‌ که‌ ئه‌و به‌زه‌یی پیادا هاتۆته‌وه‌

To her, here was this big, goofy creature in the water

بۆ ئه‌و مێینه‌، که‌ به‌م شێوه‌یه‌ گه‌وره‌ترین و گه‌مژه‌ترین گیانه‌وه‌ری ناو ئاوه‌

that for some reason didn't seem to be interested

که‌ بۆ چه‌ند هۆکارێک حه‌زی له‌

in chasing penguins.

ڕاوکردنی په‌نگوین نه‌بوو

So what she did was she started to bring penguins to him,

ئه‌وه‌ی ئه‌و مێینه‌ کردی ڕاکێشانی په‌نگوینه‌کان بوو بۆ لای ثۆڵ

alive, and put them in front of him.

به‌زیندووی خستیه‌ به‌رده‌می پۆڵ

She dropped them off, and then they would swim away.

ئه‌و په‌نگوینه‌کانی دورخسته‌وه‌ و ڕۆشتن

She'd kind of look at him, like "What are you doing?"

به‌جۆرێک ئه‌و مێینه‌ ته‌ماشای پۆڵی کرد وه‌ک ئه‌وه‌ی چی ده‌که‌یت؟

Go back and get them, and then bring them back

بڕۆ بیان هێنه‌ره‌وه‌، بیان گێڕه‌وه‌

and drop them in front of him.

بیان خه‌ره‌وه‌ به‌رده‌می ئه‌و

And she did this over the course of a couple of days,

بۆ چه‌ند ڕۆژێک ئه‌و مێینه‌یه‌ ئه‌مه‌ی کرد

until the point where she got so frustrated with him

هه‌تا کاتێک که‌ ئه‌و لێی تێک چوو له‌گه‌ڵ پاوڵ دا

that she started putting them directly on top of his head.

په‌نگوینه‌کانی ڕاسته‌وخۆ ده‌خسته‌ سه‌ر سه‌ری

(Laughter)

پێکه‌نین

Which just resulted in a fantastic photograph.

که‌ وێنه‌یه‌کی نایاب ئه‌نجامه‌که‌ی بوو

(Laughter)

پێکه‌نین

Eventually, though, Paul thinks that she just figured

له‌کۆتایدا، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی پاوڵ پێی وایه‌ که‌ ئه‌و مێینه‌ ده‌یزانی

that he was never going to survive.

که‌ پاوڵ هه‌رگیز ده‌ربازی نابێت

This is her just puffing out, you know,

ئه‌مه‌ ئه‌و مێینه‌یه‌ که‌ فوو ده‌کاته‌ ده‌ره‌وه‌

snorting out in disgust.

به‌ قێزلێکردنه‌وه‌. ده‌حیلێنێت

(Laughter)

پێکه‌نین

And lost interest with him, and went back to what she does best.

وه‌ خۆشی له‌گه‌ڵ ئه‌ودا له‌ده‌ستدا، و گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ ئه‌و کاره‌ی که‌ ئه‌و تیایدا زۆر باشه‌

Paul set out to photograph a relatively

پاوڵ به‌ژیرانه وێنه‌ی

mysterious and unknown creature,

زینده‌وه‌رێکی نادیار و نه‌ناسراو ده‌گرێت

and came back with not just a collection of photographs,

وه‌ نه‌ک به‌ کۆمه‌ڵێک وێنه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌

but an amazing experience and a great story.

به‌ڵکو له‌گه‌ڵ شاره‌زایه‌کی زۆر و چیرۆکی گه‌وره‌ گه‌ڕایه‌وه‌

It is these kinds of stories,

ئه‌مه‌ ئه‌م جۆره‌ چیرۆکانه‌ن

ones that go beyond the immediate or just the superficial

که‌سێک که‌ ڕاسته‌و خۆ ده‌ڕوات یان ته‌نها ڕوکه‌شانه‌یه‌

that demonstrate the power of photojournalism.

که‌ توانای وێنه‌ی ڕۆژنامه‌وانی نیشان ده‌دات

I believe that photography can make a real connection to people,

باوه‌ڕم وایه‌، که‌ وێنه‌گرتن ده‌توانێت په‌یوه‌ندیه‌کی ته‌واو به‌خه‌ڵکه‌وه‌ دروست بکات

and can be employed as a positive agent

وه‌ ده‌توانرێت وه‌ک بریکارێکی پۆزه‌تیڤ کار بکات

for understanding the challenges and opportunities

بۆ تێگه‌یاندنی به‌ڕێوبه‌ره‌کان و ده‌رفه‌ته‌کان

facing our world today.

که‌ ڕوبه‌ڕووی جیهانی ئه‌مڕۆ ده‌بێته‌وه‌

Thank you.

سوپاس

(Applause)

چه‌پڵه‌ لێدان