Anne Curzan: What makes a word "real"?

Translator: ლელა ხვედელიძე Reviewer: Levan Lashauri

I need to start by telling you a little bit

მე მინდა ეს გამოსვლა ჩემი საზოგადოებრივი ცხოვრების

მცირე მიმოხილვით დავიწყო.

about my social life,

which I know may not seem relevant,

ვიცი, რომ შესაძლოა შეუსაბამოდ გეჩვენოთ,

but it is.

მაგრამ, ასე არ არის.

When people meet me at parties

როცა წვეულებაზე ხალხს ვხვდები,

და იგებენ, რომ ინგლისური ენის პროფესორი ვარ

and they find out that I'm an English professor

who specializes in language,

და ამ ენაში დახელოვნებული გახლავართ,

they generally have one of two reactions.

ზოგადად, ორი სახის რეაქცია აქვთ ხოლმე.

One set of people look frightened. (Laughter)

ერთ ნაწილს სახეზე შიში აწერია.(სიცილი)

They often say something like,

ისინი ხშირად დაახლოებით ასე ამბობენ:

"Oh, I'd better be careful what I say.

"ოჰ, ჯობს დავუკვირდე რას ვამბობ,

I'm sure you'll hear every mistake I make."

დარწმუნებული ვარ ჩემს დაშვებულ, ყველა შეცდომას მიხვდებით".

And then they stop talking. (Laughter)

და შემდეგ ჩუმდებიან. (სიცილი)

And they wait for me to go away

და ელოდებიან როდის წავალ

and talk to someone else.

და სხვას გამოველაპარაკები.

The other set of people,

ზოგი კი,

their eyes light up,

ანთებული თვალებით მოდის

and they say,

და მეუბნება:

"You are just the person I want to talk to."

"თქვენ ზუსტად ის ადამიანი ხართ, ვისთანაც მსურდა საუბარი".

And then they tell me about whatever it is

და ისინი მიყვებიან თავიანთი შეხედულებების შესახებ,

they think is going wrong with the English language.

თუ რა პრობლემებია ინგლისურ ენაში.

(სიცილი)

(Laughter)

A couple of weeks ago, I was at a dinner party

რამდენიმე კვირის წინ, წვეუელებაზე ვიყავი,

and the man to my right

სადაც ჩემს მარჯვნივ მჯდომმა კაცმა,

იმაზე დამიწყო ლაპარაკი,

started telling me about all the ways

თუ როგორ აფუჭებს ინტერნეტი ინგლუსურ ენას.

that the Internet is degrading the English language.

მან მაგალითად Facebook-ი მოიყვანა და მითხრა:

He brought up Facebook, and he said,

"To defriend? I mean, is that even a real word?"

"To defriend? (განმეგობრება) ნუთუ ეს ნამდვილი სიტყვაა?"

მინდა ამ კითხვაზე გავჩერდე:

I want to pause on that question:

როგორ ხდება სიტყვა ნამდვილი?

What makes a word real?

მე და ჩემმა თანამოსადილემ ორივემ ვიცით,

My dinner companion and I both know

what the verb "defriend" means,

რას ნიშნავს სიტყვა: "Defriend".

მაშ, როდის ხდება ნამდვილი ისეთი სიტყვა

so when does a new word like "defriend"

become real?

როგორიცაა "Defriend"?

Who has the authority to make those kinds

ვის აქვს უფლებამოსლება სიტყვებზე მსგავსი,

of official decisions about words, anyway?

ოფიციალური გადაწყვეტილება მიიღოს?

Those are the questions I want to talk about today.

ეს ის ორი საკითხია, რაზეც დღეს მინდა გესაუბროთ.

ჩემი აზრით, როცა ამბობენ, რომ სიტყვა ნამდვილი არაა,

I think most people, when they say a word isn't real,

გულისხმობენ, რომ ეს სიტყვა

what they mean is, it doesn't appear

სტანდარტულ ლექსიკონში არ არის შეტანილი.

in a standard dictionary.

That, of course, raises a host of other questions,

ეს, ცხადია, სხვა შეკითხების მთელ რიგს აჩენს.

including, who writes dictionaries?

მაგალითად, ვინ ადგენს ლექსიკონებს?

Before I go any further,

სანამ უფრო ჩავუღრმავდები,

let me clarify my role in all of this.

მინდა ამ ყველაფერში ჩემი როლი განვმარტო.

I do not write dictionaries.

მე ლექსიკონებს არ ვქმნი.

I do, however, collect new words

თუმცა, მეც ვაგროვებ ახალ სიტყვებს,

much the way dictionary editors do,

ზუსტად ისე, როგორც ამას ლექსიკონის რედაქტორები აკეთებენ

and the great thing about being a historian

და ინგლისური ენის ისტორიკოსობის

of the English language

ძალიან მაგარი მხარე ისაა,

is that I get to call this "research."

რომ მე შემიძლია ამ საქმეს "კვლევა" ვუწოდო.

When I teach the history of the English language,

როცა ინგლისური ენის ისტორიას ვასწავლი,

I require that students teach me

სტუდენტებისგან მოვითხოვ,

two new slang words before I will begin class.

რომ ლექციის დაწყებამდე, ორი ჟარგონული სიტყვა მასწავლონ.

Over the years, I have learned

ერთი წლის განმავლობაში, ამ ხერხით,

some great new slang this way,

რამდენიმე კარგი ჟარგონული სიტყვა ვისწავლე.

including "hangry," which --

მაგალითად, როგორიცაა "hangry", რაც...

(Applause) —

(აპლოდისმენტები)

რაც ნიშნავს როცა გათანგული(cranky) და გაბრაზებული(angry) ხარ

which is when you are cranky or angry

because you are hungry,

რადგანაც მშიერი(hungry) ხარ.

and "adorkable,"

ასევე "adorkable",

which is when you are adorable

რაც ნიშნავს, როცა მომხიბლავი(adorable) ხარ

in kind of a dorky way,

ცოტა უცნაური(dorky) კუთხით.

clearly, terrific words that fill

ნამდვილად შესანიშნავი სიტყვებია,

important gaps in the English language.

რომლებიც ინგლისური ენის მნიშვნელოვან სიცარიელეებს ავსებს.

(სიცილი)

(Laughter)

But how real are they

მაგრამ რამდენად არის ეს სიტყვები ნამდვილი,

თუ ჩვენ თავდაპირველად ჟარგონად ვიყენებთ

if we use them primarily as slang

and they don't yet appear in a dictionary?

და ლექსიკონში ჯერ კიდევ არ შეგვიტანია?

With that, let's turn to dictionaries.

ამით, მოდი, ლექსიკონებზე გადავიდეთ.

I'm going to do this as a show of hands:

მოდი, ეს ხელის აწევით გავაკეთოთ:

ჯერ კიდევ, რამდენი თქვენგანი მიმართავს რეგულარულად

How many of you still regularly

refer to a dictionary, either print or online?

ბეჭდურ ან ელექტრონულ ლექსიკონებს?

Okay, so that looks like most of you.

კარგი, როგორც ჩანს თქვენი უმრავლესობა.

Now, a second question. Again, a show of hands:

ახლა კი, მეორე შეკითხვა. კვლავ ხელის აწევით:

How many of you have ever looked to see

რამდენ თქვენგანს დაუხედავს, რომ ენახა,

who edited the dictionary you are using?

თუ ვინ არის თქვენ მიერ გამოყენებული ლექსიკონის რედაქტორი?

კარგი, ბევრად ნაკლებს.

Okay, many fewer.

At some level, we know that there are human hands

რაღაც დოზით ყველამ ვიცით,

რომ ლექსიკონის უკან ადამიანის ხელია,

behind dictionaries,

but we're really not sure who those hands belong to.

მაგრამ ზუსტად არ ვიცით, თუ ვის ეკუთვნის ეს ხელი.

I'm actually fascinated by this.

მე ეს ძალიან მაკვირვებს.

Even the most critical people out there

თქვენ შორის ყველაზე კრიტიკული ადამიანებიც კი,

ლექსიკონების მიმართ არ ხართ კრიტიკულები.

tend not to be very critical about dictionaries,

not distinguishing among them

არ ასხვავებთ მათ ერთმანეთისგან

and not asking a whole lot of questions

და არ სვამთ უამრავ შეკითხვას იმის შესახებ,

about who edited them.

თუ ვინაა მათი რედაქტორი.

Just think about the phrase

უბრალოდ დაფიქრდით ამ ფრაზაზე:

"Look it up in the dictionary,"

"ლექსიკონში დაძებნე".

which suggests that all dictionaries

რაც გაფიქრებინებს, რომ ყველა ლექსიკონი

are exactly the same.

ზუსტად ერთი და იგივეა.

Consider the library here on campus,

თუნდაც, ავიღოთ ამ კამპუსის ბიბლიოთეკა,

where you go into the reading room,

რომლის სამკითხველო ოთახშიც

and there is a large, unabridged dictionary

საყრდენზე, ამ საპატიო და ღირსეულ ადგილზე

up on a pedestal in this place of honor and respect

არის დიდი, სრული გადაშლილი ლექსიკონი,

lying open so we can go stand before it

რომელშიც ნებისმიერ დროს შეგიძლიათ ჩახედვა

to get answers.

და პასუხების მიღება.

Now, don't get me wrong,

არასწორად არ გამიგოთ,

ლექსიკონი შესანიშნავი რესურსია,

dictionaries are fantastic resources,

but they are human

მაგრამ ის ადამიანმა შექმნა

and they are not timeless.

და უვადო არაა.

I'm struck as a teacher

მე, როგორც მასწავლებელი, გაკვირვებული ვარ,

that we tell students to critically question

რადგან მოსწავლეებს ვეუბნებით, რომ კრიტიკულად შეხედონ ყველაფერს

every text they read, every website they visit,

ყველა წაკითხულ ტექსტს, ყველა ვებსაიტი რომელსაც სტუმრობენ,

except dictionaries,

გარდა ლექსიკონებისა,

which we tend to treat as un-authored,

რომლებსაც უავტოროდ მივიჩნევთ,

as if they came from nowhere to give us answers

თითქოს არსაიდან მოსულიყვნენ, რომ გაეცათ პასუხები იმაზე,

about what words really mean.

თუ რას ნიშნავს ესა თუ ის სიტყვა სინამდვილეში.

Here's the thing: If you ask dictionary editors,

საქმე ისაა, რომ თუ ლექსიკონის რედაქტორებს ჰკითხავთ,

what they'll tell you

ისინი გიპასუხებენ,

is they're just trying to keep up with us

რომ ისინი ცდილობენ

ჩვენ მიერ ენის შეცვლის ტემპს დაეწიონ.

as we change the language.

They're watching what we say and what we write

ისინი აკვირდებიან, რასაც ჩვენ ვამბობთ და ვწერთ

and trying to figure out what's going to stick

და ცდილობენ გამოიცნონ, თუ რა დარჩება ენაში

და რა - არა.

and what's not going to stick.

They have to gamble,

მათ გარისკვა უწევთ,

because they want to appear cutting edge

რადგან სურთ, რომ თანამდროვეები იყვნენ

and catch the words that are going to make it,

და დაიჭირიონ ისეთი სიტყვები, რომლებიც თანამედროვეობას ქმნიან.

such as LOL,

მაგალითად "LOL",(ხმამაღლა ხარხარი)

but they don't want to appear faddish

მაგრამ ამავდროულად არ სურთ მოკლევადიანები აღმოჩნდნენ

and include the words that aren't going to make it,

და შეიტანონ ისეთი სიტყვები, რომელთა არსებობაც ხანმოკლე იქნება.

and I think a word that they're watching right now

და ჩემი აზრით სიტყვა, რომელსაც ახლა ისინი აკვირდებიან,

is YOLO, you only live once.

არის"YOLO" you only live once (შენ მხოლოდ ერთხელ ცხოვრობ).

მე ლექსიკონის რედაქტორებთან ვურთიერთობ

Now I get to hang out with dictionary editors,

and you might be surprised

და ალბათ გაგიკვირდებათ კიდეც,

by one of the places where we hang out.

სადაც ვხვდებით ხოლმე.

Every January, we go

ყოველ იანვარს, ჩვენ მივდივართ

to the American Dialect Society annual meeting,

"ამერიკული დიალექტის საზოგადოების" ყოველწლიურ შეხვედრაზე,

where among other things,

სადაც სხვა საკითხებთან ერთად,

we vote on the word of the year.

წლის სიტყვის გამოსავლენად ხმას ვაძლევთ.

There are about 200 or 300 people who come,

ამ შეხვედრაზე დაახლოებით 200-300 ადამიანი იკრიბება.

some of the best known linguists in the United States.

მათ შორის არიან შეერთებული შტატების ყველაზე ცნობილი ლინგვისტები.

To give you a sense of the flavor of the meeting,

უკეთ რომ მიგახვედროთ ამ შეხვედრის არსს,

it occurs right before happy hour.

იგი სწორედ საღამოს დალევამდე იმართება.

Anyone who comes can vote.

ნებისმიერ სტუმარს შეუძლია ხმის მიცემა.

The most important rule is

მთავარი წესი კი ისაა,

that you can vote with only one hand.

რომ ხმის მიცემა მხოლოდ ერთი ხელით შეგიძლიათ.

წინა წლებში გამარჯვებული სიტვები იყო:

In the past, some of the winners have been

"tweet" in 2009

2009 წელს "tweet"

and "hashtag" in 2012.

2012 წელს კი - "hashtag".

"Chad" was the word of the year in the year 2000,

ხოლო "Chad" 2000 წელს გახდა წლის სიტყვა

because who knew what a chad was before 2000,

რადგან იქამდე არც არავინ იცოდა ამ სიტყვის მნიშვნელობა,

and "WMD" in 2002.

2002 წელს კი - "WMD" (მასობრივი განადგურების იარაღი)

Now, we have other categories in which we vote too,

გარდა ამისა, სხვა კატეგორიებშიც ვაძლევთ ხმას,

and my favorite category

ჩემი საყვარელი კატეგორია კი,

წლის ყველაზე შემოქმედებითი სიტყვაა.

is most creative word of the year.

Past winners in this category have included

ამ ნომინაციის გამარჯვებული სიტყვებია,

მაგალითად "recombobulation area," (კომფორტის ზონა)

"recombobulation area,"

ეს არის ადგილი მილოუკის აეროპორტში, სადაც უსაფრთხოების შემოწმების შემდეგ

which is at the Milwaukee Airport after security,

where you can recombobulate.

შეგიძილიათ თავის მოწესრიგება.

(Laughter)

(სიცილი)

აქ შეგიძიათ გაიკეთოთ მოხსნილი ქამარი

You can put your belt back on,

put your computer back in your bag.

და კომპიუტერი ჩანთაში დააბრუნოთ.

And then my all-time favorite word at this vote,

და ყველა დროის ჩემი საყარელი სიტყვაა

which is "multi-slacking."

"multi-slacking" (საქმიანად მოჩვენება).

(Laughter)

(სიცილი)

And multi-slacking is the act

ეს არის ქმედება, როცა კომპიუტერის ეკრანზე

of having multiple windows up on your screen

ბევრი ფანჯარა გაქვთ გახსნილი

და ისეთ შთაბეჭდილებას ტოვებთ, თითქოს მუშოაბთ,

so it looks like you're working

when you're actually goofing around on the web.

სინამდვილეში კი ინტერნეტში დაბოდიალობთ.

(Laughter) (Applause)

(სიცილი)(აპლოდისმენტები)

Will all of these words stick? Absolutely not.

დარჩება ყველა ეს სიტყვა ენაში? რა თქმა უნდა არა.

And we have made some questionable choices,

ჩვენ რამდენიმე საეჭვო არჩევანიც გავაკეთეთ,

for example in 2006

მაგალითად, 2006 წელს,

when the word of the year was "Plutoed,"

როცა წლის სიტყვა გახდა "Plutoed" (პლუტონიზებული)

to mean demoted.

რაც ნიშნავს ჩამოქვეითებულს.

(Laughter)

(სიცილი)

But some of the past winners

თუმცა, ადრე გამარჯვებული ზოგიერთი სიტყვა,

now seem completely unremarkable,

დღეს სრულიად ჩვეულებრივად ჟღერს,

such as "app"

მაგალითად, "app" (აპლიკაცია).

and "e" as a prefix,

"e" როგორც პრეფიქსი (ელექტრონული)

and "google" as a verb.

და "google" როგორც ზმნა (დაგუგლვა).

Now, a few weeks before our vote,

ახლა კი, ხმის მიცემამდე რამდენიმე კვირით ადრე,

Lake Superior State University

"ლეიკ სუპერიორის სახელმწიფო უნივერსიტეტი"

issues its list of banished words for the year.

გაძევებული სიტყვების საკუთარ სიას ქმნის.

What is striking about this

გასაოცარი კი ისაა,

is that there's actually often quite a lot of overlap

რომ მათ მიერ შედგენილ სიასა

between their list and the list that we are considering

და ჩვენ მიერ წლის სიტყვად მიჩნეულ სიტყვებს შორის,

for words of the year,

ხშირად ბევრი თანაკვეთაა ხოლმე.

and this is because we're noticing the same thing.

ეს კი, იმიტომ ხდება, რომ ჩვენ ერთსა და იმავე რამეს ვამჩნევთ.

We're noticing words that are coming into prominence.

ჩვენ ვამჩნევთ სიტყვებს, რომლებიც ცნობილი ხდება.

It's really a question of attitude.

ეს კი უკვე დამოკიდებულების საკითხია.

გაწუხებთ თქვენ ენის ახირებები და მისი ცვლილება,

Are you bothered by language fads and language change,

or do you find it fun, interesting,

თუ ამას სახალისოდ და საინტერესოდ მიიჩნევთ

და ფიქრობთ, რომ ღირს მისი შესწავლა,

something worthy of study

as part of a living language?

რადგან ის ცოცხალი ენის ნაწილია?

The list by Lake Superior State University

ლიეკის უნივესიტეტის ეს სია,

continues a fairly long tradition in English

აგრძელებს ინგლისურ ენაში ახალი სიტყვების შემოსვლით

უკმაყოფილების დიდხნიან ტრადიციას

of complaints about new words.

So here is Dean Henry Alford in 1875,

აი, დეკანი ჰენრი ალფორტი 1875 წელს.

who was very concerned that "desirability"

ის ფრიად შეფიქრიანებული იყო და მიაჩნდა,

რომ "desirability" (სასურველობა) საშინელი სიტყვაა.

is really a terrible word.

In 1760, Benjamin Franklin

1760 წელს ბენჟამინ ფრანკლინმა

დევის ჰიუმს წერილი მისწერა,

wrote a letter to David Hume

giving up the word "colonize" as bad.

რომელშიც სიტყვას "colonize" (კოლონიზება) ცუდად მოიხსენიებს.

Over the years, we've also seen worries

წლების მანძილზე ასევე გვაღელვებდა

about new pronunciations.

სიტყვების ახალი წარმოთქმები.

Here is Samuel Rogers in 1855

აი, სამუელ როჯერსი 1855 წელს,

who is concerned about some fashionable pronunciations

აღშფოთებულია რამდენიმე მოდური წარმოთქმის გამო

that he finds offensive,

და მათ შეურაცხყოფად მიიჩნევს,

and he says "as if contemplate were not bad enough,

და ამბობს: "თითქოს ეს 'contemplate' (მზერა) არ გვეყოფოდა,

balcony makes me sick."

ახლა 'balcony'(აივანი) საერთოდ გულს მირევს"

(სიცილი)

(Laughter)

The word is borrowed in from Italian

ეს სიტყვა იტალურიდანაა ნასესხები

and it was pronounced bal-COE-nee.

და წარმოითქმოდა როგორც "bal-COE-nee".

These complaints now strike us as quaint,

ამჟამად მსგავსი ჩივილები ცოტა უცნაურად გვეჩვენება,

if not downright adorkable -- (Laughter) --

თუ არა სასიამოვნოდ უცნაურადაც კი (adorkable)

(სიცილი)

but here's the thing:

მაგრამ საქმე ისაა,

რომ ენის ცვლილება, დღემდე საკმაოდ გვაღელვებს.

we still get quite worked up about language change.

I have an entire file in my office

ჩემს ოფისში საგაზეთო სტატიების

of newspaper articles

მთელი ფაილი მაქვს,

რომლებშიც არალეგიმიტიმურ სიტყვებზეა გამოთქმული პრეტენზია

which express concern about illegitimate words

და მიიჩნევენ, რომ ისინი ლექსიკონში არც უნდა იყვნენ.

that should not have been included in the dictionary,

including "LOL"

მაგალითად, როცა სიტყვა როგორიცაა "LOL" (ხმამაღლა სიცილი),

when it got into the Oxford English Dictionary

შევიდა ოქსფორდის ინგლისური ენის ლექსიკონში.

and "defriend"

ასევე, როცა სიტყვა "defriend" (განმეგობრება),

when it got into the Oxford American Dictionary.

შევიდა ოქსფორდის ამერიკული ენის ლექსიკონში.

I also have articles expressing concern

ამასთან ერთად მინახავს სტატიები, სადაც შეშფოთებაა გამოთქმული

about "invite" as a noun,

"invite"(დაპატიჟება) არსებით სახელად გამოყენებასა

"impact" as a verb,

და "impact"-ის (ზემოქმედება) ზმნად გამოყენებაზე,

because only teeth can be impacted,

რადგან მას მხოლოდ კბილებთან დაკავშირებით ვიყენებთ.

and "incentivize" is described

ასევე"incentivize"(წახალისება) მიჩნეულია,

as "boorish, bureaucratic misspeak."

როგორც "ტლანქ, ბიუროკრატიულ შეუსატყვისობად".

Now, it's not that dictionary editors

ისე არ არის, რომ ლექსიკონის რედაქტორები

ignore these kinds of attitudes about language.

არ ითვალისწინებენ მსგავს დამოკიდებულებას ენის მიმართ.

They try to provide us some guidance about words

ისინი გამოყენების კატეგორიების საშუალებით,

that are considered slang or informal

ერთგვარ მითითებეს გვაწვდიან სიტყვების შესახებ,

რომლებიც ჟარგონი, არაფრომალური ან შეურაცხმყოფელია,

or offensive, often through usage labels,

but they're in something of a bind,

მაგრამ ამით ერთგვარ ჩიხში ექცევიან,

because they're trying to describe what we do,

რადგან ისინი ცდილობენ აღწერონ ის, რასაც ჩვენ ვაკეთებთ.

and they know that we often go to dictionaries

მათ იციან, რომ იმის გასაგებად, თუ როგორ გამოვიყენოთ

to get information about how we should use a word

სიტყვა სწორად და შესაფერის კონტექსტში.

well or appropriately.

ჩვენ ხშირად ლექსიკონს მივმართავთ.

In response, the American Heritage Dictionaries

ამიტომაც, ლექსიკონს American Heritage Dictionary,

include usage notes.

გააჩნია გამოყენების შესახებ მინიშნებები.

Usage notes tend to occur with words

გამოყენების შესახებ მინიშნებები ისეთ სიტყვებს აქვთ,

that are troublesome in one way,

რომლებიც რაღაც კუთხით რთულია

and one of the ways that they can be troublesome

და ერთ-ერთი ფაქტორი რის გამოც რთულია ისაა,

რომ ისინი მნიშვნელობას იცვლიან.

is that they're changing meaning.

გამოყენების შესახებ მინიშნებები ადამიანურ გადაწყვეტილებებზეა დამყარებული

Now usage notes involve very human decisions,

და მე მიმაჩნია, რომ როგორც ლექსიკონის მომხმარებლები,

and I think, as dictionary users,

we're often not as aware of those human decisions

ისე არ ვიცნობთ იმ ადამიანურ გადაწყვეტილებებს,

as we should be.

როგორც უნდა ვიცნობდეთ.

To show you what I mean,

we'll look at an example, but before we do,

რომ გაჩვენოთ რას ვგულისხმობ,

შევხედოთ მაგალითს, თუმცა მანამდე

I want to explain what the dictionary editors

მინდა აგიხსნათ, თუ რასთან აქვთ საქმე

are trying to deal with in this usage note.

ლექსიკონის რედაქტრებს გამოყენების შესახებ მინიშნებებში.

Think about the word "peruse"

ავიღოთ სიტყვა"peruse" (დათვალიერება)

and how you use that word.

და შევხედოთ როგორ ვიყენებთ მას.

I would guess many of you are thinking

მგონი ბევრი თქვენგანი ფიქრობს

of skim, scan, reading quickly.

"გადათვალიერებაზე", "სწრაფ კითხვაზე",

Some of you may even have some walking involved,

ზოგიერთმა თქვენგანმა ალბათ "ფეხით სიარულზეც" გაიფიქრა,

რადგანაც თქვენ ათვალიერებთ სურსათის მაღაზიის თაროებს

because you're perusing grocery store shelves,

or something like that.

თუ რაღაც მსგავსი.

ალბათ გაგიკვირდებათ, როცა გაიგებთ,

You might be surprised to learn

that if you look in most standard dictionaries,

რომ სტანდარტულ ლექსიკონებში

the first definition will be to read carefully,

ამ სიტყვის პირველადი მნიშვნელობა "ყურადღებით კითხვა"

or pore over.

ან "ყურადღებით შესწავლაა".

American Heritage has that as the first definition.

ლექსიკონში American Heritage სწორედ ესაა პირველი მნიშვნელობა.

They then have, as the second definition, skim,

შემდეგ, მეორე მნიშვნელობაა "გადათვალიერება"

and next to that, they say "usage problem."

და ამის შემდეგი კი "გამოყენების პრობლემა".

(Laughter)

(სიცილი)

And then they include a usage note,

შემდეგ კი არის გამოყენების შესახებ მინიშნება,

which is worth looking at.

რომლის ნახვაც ნამდვლად ღირს.

So here's the usage note:

გამოყენების შესახებ მინიშნება კი ასეთია:

"Peruse დიდი ხანია დაკვირვებით კითხვას ნიშნავს,

"Peruse has long meant 'to read thoroughly'...

But the word is often used more loosely,

თუმცა იგი უფრო ზოგადად

to mean simply 'to read.'...

უბრალოდ "კითხვის" მნიშვნელობით გამოიყენება..

Further extension of the word to mean 'to glance over, skim,'

სიტყვის დამატებითი მნიშვნელობა "თვალის გადავლება" და "გადათვალიერება"

has traditionally been considered an error,

ტრადიციულად შეცდომად ითვლებოდა.

but our ballot results suggest that it is becoming

თუმცა, ხმის მიცემის შედეგების მიხედვით

ეს მნიშვნელობებიც მისაღები ხდება.

somewhat more acceptable.

When asked about the sentence,

რაც შეეხება წინადადებას

"ერთი წამი მქონდა სახელმძღვანელოსთვის თვალის გადასავლებად(peruse)."

'I only had a moment to peruse the manual quickly,'

66 percent of the [Usage] Panel

1988 წელს "გამოყენების ჯგუფის" (Usage Panel) 66%-მა

found it unacceptable in 1988,

ის შეცდომად მიიჩნია.

58 percent in 1999,

1999 წელს კი 58-მა პროცენტმა

and 48 percent in 2011."

და 48 პროცენტმა 2011 წელს"

Ah, the Usage Panel,

აჰა, "გამოყენების ჯგუფი"

that trusted body of language authorities

ენის საკითხებში ავტორიტეტული ხალხისგან შემდგარი სანდო ორგანოა,

who is getting more lenient about this.

რომლებიც უფრო რბილად ეკიდებიან მსგავსს შემთხვევებს.

Now, what I hope you're thinking right now is,

ახლა, ვიმედოვნებ ფიქრობთ:

"Wait, who's on the Usage Panel?

"მოიცა, ვინ არიან ამ 'გამოყენების გჯუფში'?

And what should I do with their pronouncements?"

და რაში გამოვიყენო მათი გადაწყვეტილებები?"

If you look in the front matter

თუ American Heritage Dictionaries ლექსიკონების

of American Heritage Dictionaries,

შესავალს წაიკითხავთ,

იქ იპოვით "გამოყენების ჯგუფში" შემავალი

you can actually find the names

of the people on the Usage Panel.

ხალხის სახელებსა და გვარებს.

But who looks at the front matter of dictionaries?

მაგრამ ვის აინტერესებს ლექსიკონის შესავალი?

There are about 200 people on the Usage Panel.

"გამოყენების ჯგუფში" დაახლოებით 200 ადამიანია.

They include academicians,

მათ შორის არიან აკადემიკოსები,

journalists, creative writers.

ჟურნალისტები, შემოქმედი მწერლები.

There's a Supreme Court justice on it

ასევე უზენაესი სასამართლოს მოსამართლე

and a few linguists.

და რამდენიმე ლინგვისტი.

As of 2005, the list includes me.

2005 წლიდან კი, ამ სიას მეც შევუერთდი.

(აპლოდისმენტები)

(Applause)

Here's what we can do for you.

აი, როგორ შეგვიძლია თქვენი დახმარება.

We can give you a sense

ჩვენ შეგვიძლია მოგაწოდოთ

სადავო სიტყვების გამოყენების შესახებ აზრები.

of the range of opinions about contested usage.

ეს არის და უნდა იყოს ჩვენი ძალაუფლების ზღვარი.

That is and should be the extent of our authority.

We are not a language academy.

ჩვენ არ ვართ ენის აკადემია.

About once a year, I get a ballot

წელიწადში ერთხელ, მე გამოკითხვაში ვიღებ მონაწილებას,

that asks me about whether new uses,

რომელიც მეკითხება არის თუ არა მისაღები

new pronunciations, new meanings, are acceptable.

ახალი მნიშვნელობა, ახალი წარმოთქმა და სიტყვის ახლებური გამოყენება.

Now here's what I do to fill out the ballot.

აი, რას ვაკათებ კითxვარის შევსებისას.

ვუსმენ რას ამბობენ და წერენ სხვები,

I listen to what other people are saying and writing.

I do not listen to my own likes

ინგლისური ენის მიმართ მხოლოდ საკუთარი

and dislikes about the English language.

სიმპათიებით არ შემოვიფარგლები.

მოდი ვიქნები გულახდილი:

I will be honest with you:

I do not like the word "impactful,"

მე არ მომწონს სიტყვა "impactful" (გავლენიანი),

but that is neither here nor there

მაგრამ ეს არაფერ შუაშია იმასთან,

in terms of whether "impactful" is becoming common usage

ეს სიტყვა ფართოდ გამოიყენება თუ არა

and becoming more acceptable in written prose.

და ხდება თუ არა მიღებული ლიტერატურაში.

So to be responsible,

ამიტომაც, პასუხისმგებლობით რომ მოვეკიდო

what I do is go look at usage,

ვაკვირდები გამოყენებას,

which often involves going to look

რომელიც ხშირად გულისხმობს

at online databases such as Google Books.

ონლიან ბაზების, მაგალითად Google Books-ის შემოწმებას.

Google Books-ში "impactful"-ს თუ მოძებნით,

Well, if you look for "impactful" in Google Books,

here is what you find.

აი, რას ნახავთ.

აქ ნამდვილად ჩანს, რომ ეს სიტყვა

Well, it sure looks like "impactful"

is proving useful

გარკვეული რაოდენობის მწერლებისათვის

გამოყენებადია

for a certain number of writers,

and has become more and more useful

და მისი მოხმარება ბოლო 20 წლის მანძილზე,

over the last 20 years.

უფრო და უფრო იზრდება.

Now, there are going to be changes

ენაში აუცილებლად მოხდება ცვლილებები,

that all of us don't like in the language.

რომლებიც ჩვენ არცერთს არ მოგვწონს.

იქნება ცვლილებები, რომლებზეც იფიქრებთ,

There are going to be changes where you think,

"Really?

რომ "სერიოზულად?

Does the language have to change that way?"

ნუთუ ასე უნდა შეიცვალოს ენა?"

What I'm saying is,

ამით იმის თქმა მინდა,

we should be less quick

რომ არ უნდა ვიჩქაროთ

to decide that that change is terrible,

სანამ ცვლილებას საშინლად ჩავთვლით,

არ უნდა ვიჩქაროთ,

we should be less quick to impose

our likes and dislikes about words on other people,

სიტყვების ავკარგიანობასთან დაკავშირებით საკუთარი აზრების ხალხზე თავს მოხვევა

and we should be entirely reluctant

და საერთოდ არ უნდა ვიფიქროთ

რომ ინგლისური ენა გასაჭირშია.

to think that the English language is in trouble.

It's not. It is rich and vibrant and filled

ეს ასე არ არის. ის მდიდარი, ჟღერადი

with the creativity of the speakers who speak it.

და შემოქმედობითობით სავსე ხდება, იმათი წყალობოთ, ვინც ამ ენაზე საუბრობს.

In retrospect, we think it's fascinating

თუკი გადავხედავთ ძველ დროს, გასაოცარია,

that the word "nice" used to mean silly,

რომ სიტყვა "nice"(სასიამოვნო) "სულელს" ნიშნავდა,

and that the word "decimate"

ხოლო "decimate"(განადგურება)

used to mean to kill one in every 10.

"ყოველ 10-ში ერთის მოკვლას".

(სიცილი)

(Laughter)

ჩვენ გვგონია, რომ ბენ ფრანკლინი სულელი იყო,

We think that Ben Franklin was being silly

to worry about "notice" as a verb.

როცა"notice"-ის(შემჩნევა) ზმნად გამოყენებაზე ღელავდა.

Well, you know what?

იცით რა?

We're going to look pretty silly in a hundred years

100 წლის შემდეგ, ჩვენც ისეთივე სულელები გამოვჩნდებით,

რადგან "impact"-ის ზმნური გამოყენება

for worrying about "impact" as a verb

and "invite" as a noun.

და "invite"-ის გაარსებითება გვაღელვებს.

ენა იმდენად სწრაფად არ იცვლება,

The language is not going to change so fast

that we can't keep up.

რომ ვერ დავეწიოთ.

Language just doesn't work that way.

უბრალოდ, ენაში ასე არ ხდება.

I hope that what you can do

მე იმედი მაქვს,

is find language change not worrisome

რომ ენის ცვლილება არ შეგაშფოთებთ

არამედ გაგახალისებთ და გაგაოცებთ.

but fun and fascinating,

ზუსტად ისე, როგორც ლექსიკონის რედაქტორებს.

just the way dictionary editors do.

ვიმედოვნებ, რომ თქვენთვის სახალისო იქნება,

I hope you can enjoy being part

of the creativity that is continually remaking

იმ შემოქმედებითობის ნაწილად ყოფნა, რაც უწყვეტად ცვლის

და აძლიერებს ჩვენს ენას.

our language and keeping it robust.

So how does a word get into a dictionary?

მაშ, როგორ ხვდება სიტყვა ლექსიკონში?

It gets in because we use it

როგორ და ჩვენ მას ვიყენებთ,

and we keep using it,

და ვაგრძლებეთ მის გამოყენებას,

and dictionary editors are paying attention to us.

ხოლო ლექსიკონის რედაქტორები ჩვენ გვაკვირდებიან.

If you're thinking, "But that lets all of us decide

თუ ფიქრობთ: "კი, მაგრამ ეს ხომ ყველა ჩვენგანს აძლევს საშულებას

what words mean,"

დაგაწყვიტოს რას ნიშნავს სიტყვა",

I would say, "Yes it does,

მე გეტყვით: "დიახ, ასეა

and it always has."

და ყოველთვის ასე იყო".

Dictionaries are a wonderful guide and resource,

ლექსიკონები დიდებული მრჩეველი და რესურსია,

but there is no objective dictionary authority out there

მაგრამ ამ ქვეყნად არ არსებობს ისეთი ობიექტური ლექსიკონის ორგანო,

that is the final arbiter about what words mean.

რომელიც საბოლოოდ გადაწყვეტს, თუ რას ნიშნავს სიტყვები.

თუ მოსახლეობა იყენებს სიტყვას

If a community of speakers is using a word

and knows what it means, it's real.

და იცის მისი მნიშვნელობა, ის ნამდვილია.

ეს სიტყვა შეიძლება იყოს ჟარგონი,

That word might be slangy,

that word might be informal,

არაფორმალური,

ან შეიძლება ჩათვალოთ, რომ ეს სიტყვა

that word might be a word that you think

ალოგიკური და ზედმეტია,

is illogical or unnecessary,

but that word that we're using,

მაგრამ სიტყვას, რომელსაც ჩვენ ვიყენებთ,

ნამდვილია.

that word is real.

Thank you.

გმადლობთ.

(აპლოდისმენტები)

(Applause)