Anne Curzan: What makes a word "real"?

235,274 views ・ 2014-06-17

TED


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Marek Wilkowski Korekta: Rysia Wand
00:12
I need to start by telling you a little bit
0
12504
2562
Na wstępie chcę wam trochę powiedzieć
o moim życiu towarzyskim,
00:15
about my social life,
1
15066
1489
00:16
which I know may not seem relevant,
2
16555
2918
pozornie bez związku z tematem,
00:19
but it is.
3
19473
1747
ale jednak.
00:21
When people meet me at parties
4
21220
1930
Gdy ludzi spotkani na imprezach
00:23
and they find out that I'm an English professor
5
23150
2192
dowiadują się, że wykładam angielski
00:25
who specializes in language,
6
25342
2397
ze specjalizacją w językoznawstwie,
00:27
they generally have one of two reactions.
7
27739
3450
reagują na dwa sposoby.
00:31
One set of people look frightened. (Laughter)
8
31189
5189
Jedni wyglądają na wystraszonych.
(Śmiech)
00:36
They often say something like,
9
36378
1593
Często mówią coś w rodzaju:
00:37
"Oh, I'd better be careful what I say.
10
37971
3306
"O, muszę uważać na to, co mówię.
00:41
I'm sure you'll hear every mistake I make."
11
41277
3218
Na pewno wychwycisz każdy mój błąd".
00:44
And then they stop talking. (Laughter)
12
44495
4058
A potem milkną.
(Śmiech)
00:48
And they wait for me to go away
13
48553
2397
I czekają, aż sobie pójdę
00:50
and talk to someone else.
14
50950
2237
i porozmawiam z kimś innym.
00:53
The other set of people,
15
53187
2035
U osób z drugiej grupy
00:55
their eyes light up,
16
55222
2425
oczy nabierają blasku.
00:57
and they say,
17
57647
1231
00:58
"You are just the person I want to talk to."
18
58878
4309
I mówią:
"Właśnie z tobą chciałbym porozmawiać".
01:03
And then they tell me about whatever it is
19
63187
2420
I potem mówią mi o wszystkim,
01:05
they think is going wrong with the English language.
20
65607
2535
co ich zdaniem, psuje się w języku angielskim.
01:08
(Laughter)
21
68142
2369
(Śmiech)
01:10
A couple of weeks ago, I was at a dinner party
22
70511
2317
Kilka tygodni temu byłam na obiedzie
01:12
and the man to my right
23
72828
2237
i gość po mojej prawej
01:15
started telling me about all the ways
24
75065
2035
zaczął opowiadać o wszystkich sposobach,
01:17
that the Internet is degrading the English language.
25
77100
3281
na jakie Internet psuje język.
01:20
He brought up Facebook, and he said,
26
80381
3239
Dał przykład Facebooka i powiedział:
01:23
"To defriend? I mean, is that even a real word?"
27
83620
5850
"Odprzyjaźniać?
Czy takie słowo w ogóle istnieje?".
01:29
I want to pause on that question:
28
89470
3570
Chcę się zatrzymać na tym pytaniu.
01:33
What makes a word real?
29
93040
3786
Co sprawia, że słowo jest prawdziwe?
01:36
My dinner companion and I both know
30
96826
2084
Mój współbiesiadnik i ja wiedzieliśmy,
01:38
what the verb "defriend" means,
31
98910
3167
co znaczy czasownik "odprzyjaźniać".
01:42
so when does a new word like "defriend"
32
102077
2700
Co zatem sprawia, że nowe słowo, jak "odprzyjaźniać",
01:44
become real?
33
104777
2081
staje się prawdziwe?
01:46
Who has the authority to make those kinds
34
106858
2504
Kto podejmuje oficjalne decyzje
01:49
of official decisions about words, anyway?
35
109362
3418
na temat słów?
01:52
Those are the questions I want to talk about today.
36
112780
4295
O tym chcę dzisiaj opowiedzieć.
01:57
I think most people, when they say a word isn't real,
37
117075
3300
Mówiąc, że słowa nie są prawdziwe,
02:00
what they mean is, it doesn't appear
38
120375
1861
mamy na myśli to,
że nie ma ich w zwykłych słownikach.
02:02
in a standard dictionary.
39
122236
1628
02:03
That, of course, raises a host of other questions,
40
123864
2463
To generuje szereg innych pytań,
02:06
including, who writes dictionaries?
41
126327
5397
włącznie z tym "kto pisze słowniki?".
02:11
Before I go any further,
42
131724
1324
Może najpierw wyjaśnię swoją rolę w tym procesie.
02:13
let me clarify my role in all of this.
43
133048
2442
02:15
I do not write dictionaries.
44
135490
2508
Nie piszę słowników.
02:17
I do, however, collect new words
45
137998
2697
Jednakże zbieram nowe słowa,
02:20
much the way dictionary editors do,
46
140695
3055
całkiem podobnie jak redaktorzy słowników.
02:23
and the great thing about being a historian
47
143750
1823
Świetną stroną pracy historyka języka angielskiego jest to,
02:25
of the English language
48
145573
1067
02:26
is that I get to call this "research."
49
146640
3636
że mogę na to mówić "badania".
02:30
When I teach the history of the English language,
50
150276
2344
Kiedy uczę historii języka angielskiego,
02:32
I require that students teach me
51
152620
2757
wymagam od studentów,
02:35
two new slang words before I will begin class.
52
155377
3526
by na początek nauczyli mnie dwóch nowych, slangowych słów.
02:38
Over the years, I have learned
53
158903
2317
Przez lata poznałam
02:41
some great new slang this way,
54
161220
3234
kilka naprawdę świetnych neologizmów,
(Śmiech)
02:44
including "hangry," which --
55
164454
4038
włącznie z "głozły", który...
02:48
(Applause) —
56
168492
3696
(Brawa)
02:52
which is when you are cranky or angry
57
172188
2347
który oznacza, że jesteś marudny lub zły,
02:54
because you are hungry,
58
174535
4239
bo jesteś głodny,
(Śmiech)
02:58
and "adorkable,"
59
178774
4776
oraz "duroczy",
(Śmiech)
03:03
which is when you are adorable
60
183550
1707
kiedy jesteś uroczy w durny sposób.
03:05
in kind of a dorky way,
61
185257
3021
(Śmiech)
03:08
clearly, terrific words that fill
62
188278
3193
Wyraźnie wspaniałe słowa,
03:11
important gaps in the English language.
63
191471
2705
wypełniające istotne luki w języku angielskim.
03:14
(Laughter)
64
194176
4213
(Śmiech)
03:18
But how real are they
65
198389
2671
Ale jak bardzo są prawdziwe,
03:21
if we use them primarily as slang
66
201060
2219
jeśli używamy ich głównie w slangu
03:23
and they don't yet appear in a dictionary?
67
203279
4117
i nie pojawiły się jeszcze w słowniku?
03:27
With that, let's turn to dictionaries.
68
207396
2817
Aby to sprawdzić, spójrzmy na słownik.
03:30
I'm going to do this as a show of hands:
69
210213
1840
Ręka w górę,
03:32
How many of you still regularly
70
212053
2334
jeśli ktoś wciąż regularnie zagląda do słownika,
03:34
refer to a dictionary, either print or online?
71
214387
3128
drukowanego lub online?
03:39
Okay, so that looks like most of you.
72
219338
2194
Większość z was.
03:41
Now, a second question. Again, a show of hands:
73
221532
3165
Teraz drugie pytanie. Ponownie, ręce w górę.
03:44
How many of you have ever looked to see
74
224697
3205
Ilu z was kiedykolwiek sprawdziło,
03:47
who edited the dictionary you are using?
75
227902
2889
kto redagował słownik, który przeglądacie?
(Śmiech)
03:54
Okay, many fewer.
76
234048
3632
Znacznie mniej.
03:57
At some level, we know that there are human hands
77
237680
3680
Gdzieś tam wiemy, że za słownikiem ktoś stoi,
04:01
behind dictionaries,
78
241360
1576
04:02
but we're really not sure who those hands belong to.
79
242936
4271
ale zwyczajnie nie wiemy, kto.
04:07
I'm actually fascinated by this.
80
247207
2340
Właściwie jestem tym zafascynowana.
04:09
Even the most critical people out there
81
249547
2473
Nawet najbardziej krytyczni ludzie
04:12
tend not to be very critical about dictionaries,
82
252020
2594
bywają pobłażliwi wobec słowników.
04:14
not distinguishing among them
83
254614
1883
Nie odróżniają ich od siebie
04:16
and not asking a whole lot of questions
84
256497
2071
i nie zadają mnóstwa pytań
04:18
about who edited them.
85
258568
2223
o tym, kto je redagował.
04:20
Just think about the phrase
86
260791
1623
Pomyślcie o zdaniu:
04:22
"Look it up in the dictionary,"
87
262414
2476
"Sprawdź w słowniku",
04:24
which suggests that all dictionaries
88
264890
1677
co sugeruje, że wszystkie słowniki
04:26
are exactly the same.
89
266567
1706
są dokładnie takie same.
04:28
Consider the library here on campus,
90
268273
2600
Wyobraźcie sobie bibliotekę na kampusie.
04:30
where you go into the reading room,
91
270873
1696
Idziecie do czytelni,
04:32
and there is a large, unabridged dictionary
92
272569
2873
a tam leży wielki, kompletny słownik
04:35
up on a pedestal in this place of honor and respect
93
275442
3878
na piedestale
otoczony szacunkiem,
04:39
lying open so we can go stand before it
94
279320
2347
otwarty tak, byśmy mogli stanąć przed nim
04:41
to get answers.
95
281667
2203
i znaleźć odpowiedź.
04:43
Now, don't get me wrong,
96
283870
2306
Nie zrozumcie mnie źle,
04:46
dictionaries are fantastic resources,
97
286176
3205
słowniki to świetne źródła,
04:49
but they are human
98
289381
1549
ale są ludzkie
04:50
and they are not timeless.
99
290930
2281
i nie są ponadczasowe.
04:53
I'm struck as a teacher
100
293211
1802
Jako nauczycielkę uderza mnie,
04:55
that we tell students to critically question
101
295013
3217
że każemy uczniom kwestionować
04:58
every text they read, every website they visit,
102
298230
3734
każdy tekst, który czytają, każdą stronę, którą odwiedzają,
05:01
except dictionaries,
103
301964
1488
oprócz słowników,
05:03
which we tend to treat as un-authored,
104
303452
3165
przy których udajemy, że nie mają autora,
05:06
as if they came from nowhere to give us answers
105
306617
2642
jak gdyby przybyły znikąd,
by powiedzieć nam, co właściwie znaczą słowa.
05:09
about what words really mean.
106
309259
4344
05:13
Here's the thing: If you ask dictionary editors,
107
313603
3597
Gdyby zapytać redaktorów słowników,
05:17
what they'll tell you
108
317200
1158
odpowiedzą wam,
05:18
is they're just trying to keep up with us
109
318358
2314
że po prostu próbują nadążyć za tym,
05:20
as we change the language.
110
320672
1755
jak zmienia się język.
05:22
They're watching what we say and what we write
111
322427
2485
Patrzą na to, co mówimy i co piszemy,
05:24
and trying to figure out what's going to stick
112
324912
2158
i próbują przewidzieć, co się przyjmie,
05:27
and what's not going to stick.
113
327070
2150
a co nie.
05:29
They have to gamble,
114
329220
1317
Muszą ryzykować,
05:30
because they want to appear cutting edge
115
330537
1749
bo chcąc być nowocześni,
05:32
and catch the words that are going to make it,
116
332286
2656
muszą wychwycić słowa, które przetrwają,
05:34
such as LOL,
117
334942
2439
jak LOL,
(Śmiech)
05:37
but they don't want to appear faddish
118
337381
2204
ale nie chcą wyglądać na goniących za modą
05:39
and include the words that aren't going to make it,
119
339585
2542
i zamieszczać słów, które nie przetrwają.
05:42
and I think a word that they're watching right now
120
342127
1813
Chyba teraz obserwują
05:43
is YOLO, you only live once.
121
343940
3419
słowo YOLO - raz się żyje.
05:49
Now I get to hang out with dictionary editors,
122
349317
2494
Spotykam się z redaktorami słowników
05:51
and you might be surprised
123
351811
1508
i możecie być zaskoczeni
05:53
by one of the places where we hang out.
124
353319
2216
jednym z miejsc naszych spotkań.
05:55
Every January, we go
125
355535
2137
Co roku w styczniu jedziemy
05:57
to the American Dialect Society annual meeting,
126
357672
3153
na spotkanie American Dialect Society,
06:00
where among other things,
127
360825
1347
gdzie między innymi
06:02
we vote on the word of the year.
128
362172
3758
głosujemy na słowo roku.
06:05
There are about 200 or 300 people who come,
129
365930
3003
Przyjeżdża około 200-300 osób,
06:08
some of the best known linguists in the United States.
130
368933
2440
w tym najbardziej znani językoznawcy w USA.
06:11
To give you a sense of the flavor of the meeting,
131
371373
1858
By przedstawić wam smaczek spotkania,
06:13
it occurs right before happy hour.
132
373231
3301
odbywa się ono tuż przed happy hour.
06:16
Anyone who comes can vote.
133
376532
2076
Każdy, kto przyjdzie, może głosować.
06:18
The most important rule is
134
378608
1312
I najważniejszą zasadą jest,
06:19
that you can vote with only one hand.
135
379920
3129
że możesz głosować tylko jedną ręką.
06:23
In the past, some of the winners have been
136
383049
3464
Do zwycięzców zalicza się między innymi
06:26
"tweet" in 2009
137
386513
2485
"tweet" w 2009,
06:28
and "hashtag" in 2012.
138
388998
3405
"hasztag" w 2012.
06:32
"Chad" was the word of the year in the year 2000,
139
392403
3059
"Chad" (confetti) to słowo roku 2000,
06:35
because who knew what a chad was before 2000,
140
395462
3820
bo przedtem nikt o tym słowie nie słyszał,
06:39
and "WMD" in 2002.
141
399282
4414
a w 2002 roku wygrała "broń masowego rażenia".
06:43
Now, we have other categories in which we vote too,
142
403696
2801
Głosujemy też w innych kategoriach.
06:46
and my favorite category
143
406497
1593
Moją ulubioną jest
06:48
is most creative word of the year.
144
408090
2384
najbardziej kreatywne słowo roku.
06:50
Past winners in this category have included
145
410474
2750
Poprzedni zwycięzcy w tej kategorii to między innymi
06:53
"recombobulation area,"
146
413224
3053
"doładownia",
06:56
which is at the Milwaukee Airport after security,
147
416277
3803
miejsce za kontrolą na lotnisku Milwaukee,
07:00
where you can recombobulate.
148
420080
2560
gdzie można się doprowadzić "do ładu".
07:02
(Laughter)
149
422640
1484
(Śmiech)
07:04
You can put your belt back on,
150
424124
1519
Można ponownie założyć pasek,
07:05
put your computer back in your bag.
151
425643
2461
włożyć z powrotem komputer do torby.
07:10
And then my all-time favorite word at this vote,
152
430289
3332
Moim ulubieńcem wszech czasów jest
07:13
which is "multi-slacking."
153
433621
2226
"wieloopieprzanie się".
07:15
(Laughter)
154
435847
2503
(Śmiech)
07:18
And multi-slacking is the act
155
438350
2283
Wieloopieprzasz się, mając otwartych
07:20
of having multiple windows up on your screen
156
440633
2868
wiele okienek na ekranie komputera,
07:23
so it looks like you're working
157
443501
1401
tak jakbyś pracował,
07:24
when you're actually goofing around on the web.
158
444902
2094
podczas gdy tak naprawdę obijasz się w necie.
07:26
(Laughter) (Applause)
159
446996
4829
(Śmiech) (Brawa)
07:33
Will all of these words stick? Absolutely not.
160
453381
3608
Czy wszystkie te słowa przetrwają? Absolutnie nie.
07:36
And we have made some questionable choices,
161
456989
2899
Dokonaliśmy kilku wątpliwych wyborów.
07:39
for example in 2006
162
459888
1677
Na przykład w 2006 roku,
07:41
when the word of the year was "Plutoed,"
163
461565
2039
gdy słowem roku było "splutonować",
07:43
to mean demoted.
164
463604
1992
czyli zdegradować.
07:45
(Laughter)
165
465596
3755
(Śmiech)
07:50
But some of the past winners
166
470586
2369
Ale kilku zwycięzców z przeszłości
07:52
now seem completely unremarkable,
167
472955
2915
dziś wydaje się zupełnie zwyczajnych.
07:55
such as "app"
168
475870
1518
Jak "apka"
07:57
and "e" as a prefix,
169
477388
2013
i "e" jako przedrostek
07:59
and "google" as a verb.
170
479401
2959
albo "googlować" jako czasownik.
08:02
Now, a few weeks before our vote,
171
482360
4067
Na kilka tygodni przed głosowaniem
08:06
Lake Superior State University
172
486427
1781
uniwersytet Lake Superior
08:08
issues its list of banished words for the year.
173
488208
4779
typuje listę zakazanych słów.
08:12
What is striking about this
174
492987
1933
I, co uderzające,
08:14
is that there's actually often quite a lot of overlap
175
494920
2771
istnieje dość silna korelacja
08:17
between their list and the list that we are considering
176
497691
2837
między ich listą, a listą którą rozważamy
08:20
for words of the year,
177
500528
2250
jako kandydatów na słowo roku.
08:22
and this is because we're noticing the same thing.
178
502778
4092
Dzieje się tak, bo zauważamy tę samą rzecz.
08:26
We're noticing words that are coming into prominence.
179
506870
3030
Zauważamy słowa, które nabierają znaczenia.
08:29
It's really a question of attitude.
180
509900
2153
To tak naprawdę kwestia nastawienia.
08:32
Are you bothered by language fads and language change,
181
512053
3667
Czy przeszkadza ci chwilowa moda językowa i jej zmiany,
08:35
or do you find it fun, interesting,
182
515720
3410
czy może jest dla ciebie zabawna, interesująca,
08:39
something worthy of study
183
519130
1354
godna badań,
08:40
as part of a living language?
184
520484
2885
jako część żywego języka?
08:43
The list by Lake Superior State University
185
523369
2156
Lista uniwersytetu Lake Superior
08:45
continues a fairly long tradition in English
186
525525
2645
kontynuuje całkiem długą w języku angielskim
08:48
of complaints about new words.
187
528170
2273
tradycję skarg na nowe słowa.
08:50
So here is Dean Henry Alford in 1875,
188
530443
4352
W 1875 roku rektor Henry Alford
08:54
who was very concerned that "desirability"
189
534795
2246
głęboko się zaniepokoił, że słowo "atrakcyjność"
08:57
is really a terrible word.
190
537041
2449
jest naprawdę okropne.
08:59
In 1760, Benjamin Franklin
191
539490
2734
W 1760 roku Benjamin Franklin
09:02
wrote a letter to David Hume
192
542224
1456
napisał list do Davida Hume'a,
09:03
giving up the word "colonize" as bad.
193
543680
3803
że przestaje odrzucać słowo "kolonizować".
09:07
Over the years, we've also seen worries
194
547483
2199
Przez lata widzieliśmy niepokoje
09:09
about new pronunciations.
195
549682
1890
na punkcie nowej wymowy słów.
09:11
Here is Samuel Rogers in 1855
196
551572
3048
W 1855 roku Samuel Rogers
09:14
who is concerned about some fashionable pronunciations
197
554620
2599
martwił się modną wymową,
09:17
that he finds offensive,
198
557219
2007
którą uważał za obraźliwą i mówił:
09:19
and he says "as if contemplate were not bad enough,
199
559226
3488
"Już "kontemplować" jest wystarczająco złe,
09:22
balcony makes me sick."
200
562714
2418
ale "balkon" przyprawia mnie o mdłości".
09:25
(Laughter)
201
565132
3396
(Śmiech)
09:28
The word is borrowed in from Italian
202
568528
2350
To słowo zostało zaczerpnięte z włoskiego
09:30
and it was pronounced bal-COE-nee.
203
570878
3540
i było wymawiane "bal-KOŁ-ni".
09:34
These complaints now strike us as quaint,
204
574418
2943
Dziś te skargi wydają nam się osobliwe,
09:37
if not downright adorkable -- (Laughter) --
205
577361
4945
jeśli nie "durocze". (Śmiech)
09:42
but here's the thing:
206
582306
2734
Ale w tym rzecz.
09:45
we still get quite worked up about language change.
207
585040
4373
Zmiany języka nie przestają nas poruszać.
09:49
I have an entire file in my office
208
589413
2062
W biurze mam pełen plik artykułów z gazet,
09:51
of newspaper articles
209
591475
3062
wyrażających zaniepokojenie nielegalnymi słowami,
09:54
which express concern about illegitimate words
210
594537
2693
09:57
that should not have been included in the dictionary,
211
597230
1879
których nie powinno być w słowniku,
09:59
including "LOL"
212
599109
1448
jak słowo "LOL",
10:00
when it got into the Oxford English Dictionary
213
600557
2070
gdy pojawiło się w Oxford English Dictionary,
10:02
and "defriend"
214
602627
1775
i "odprzyjaźnić"
10:04
when it got into the Oxford American Dictionary.
215
604402
2772
w Oxford American Dictionary.
10:07
I also have articles expressing concern
216
607174
2217
Mam artykuły wyrażające niepokój
10:09
about "invite" as a noun,
217
609391
2869
o "zapraszać" w roli rzeczownika,
10:12
"impact" as a verb,
218
612260
1956
o "wybicie" w roli czasownika,
10:14
because only teeth can be impacted,
219
614216
2971
bo wybić można tylko zęby.
10:17
and "incentivize" is described
220
617187
2975
"Motywować" uważane jest
10:20
as "boorish, bureaucratic misspeak."
221
620162
4511
za "prostacki, biurokratyczny bełkot".
10:24
Now, it's not that dictionary editors
222
624673
1961
To nie tak, że redaktorzy słowników
10:26
ignore these kinds of attitudes about language.
223
626634
2691
ignorują tego rodzaju nastawienie do języka.
10:29
They try to provide us some guidance about words
224
629325
2555
Próbują dać nam pewne wskazówki o słowach,
10:31
that are considered slang or informal
225
631880
2270
które uchodzą za slangowe, nieformalne lub obraźliwe
10:34
or offensive, often through usage labels,
226
634150
3143
przez dodatkowe opisywanie użycia,
10:37
but they're in something of a bind,
227
637293
1690
ale są trochę w kropce,
10:38
because they're trying to describe what we do,
228
638983
3652
bo z jednej strony próbują opisać, co robimy,
10:42
and they know that we often go to dictionaries
229
642635
2329
a z drugiej wiedzą, że często sprawdzamy w słownikach
10:44
to get information about how we should use a word
230
644964
2768
dobre lub poprawne użycie słowa.
10:47
well or appropriately.
231
647732
1908
10:49
In response, the American Heritage Dictionaries
232
649640
3024
W odpowiedzi American Heritage Dictionaries
10:52
include usage notes.
233
652664
2141
dodają informacje o sposobie użycia.
10:54
Usage notes tend to occur with words
234
654805
2117
Notki te dodawane są do słów
10:56
that are troublesome in one way,
235
656922
1323
mogących sprawić kłopot.
10:58
and one of the ways that they can be troublesome
236
658245
2865
Dzieje się tak na przykład,
11:01
is that they're changing meaning.
237
661110
1933
gdy zmieniają znaczenie.
11:03
Now usage notes involve very human decisions,
238
663043
3426
Te sposoby użycia, zawierają bardzo ludzkie decyzje
11:06
and I think, as dictionary users,
239
666469
2059
i sądzę, że jako użytkownicy słowników
11:08
we're often not as aware of those human decisions
240
668528
2242
nie jesteśmy ich wystarczająco świadomi.
11:10
as we should be.
241
670770
1099
11:11
To show you what I mean,
242
671869
1124
11:12
we'll look at an example, but before we do,
243
672993
2717
Żeby wam to uzmysłowić, podam konkretny przykład,
ale najpierw wytłumaczę, z czym redaktorzy słowników
11:15
I want to explain what the dictionary editors
244
675710
1982
11:17
are trying to deal with in this usage note.
245
677692
3298
próbują uporać się w tych notkach.
11:20
Think about the word "peruse"
246
680990
2674
Pomyślmy o słowie "przejrzeć"
11:23
and how you use that word.
247
683664
3638
i o tym, jak jest używane.
11:27
I would guess many of you are thinking
248
687302
2536
pewnie wielu z was myśli
11:29
of skim, scan, reading quickly.
249
689838
4537
o przeleceniu wzrokiem, przekartkowaniu, szybkim przeczytaniu.
11:34
Some of you may even have some walking involved,
250
694375
2835
Niektórzy nawet wciągają w to chodzenie,
11:37
because you're perusing grocery store shelves,
251
697210
2246
bo można przejrzeć półki, chodząc po sklepie.
11:39
or something like that.
252
699456
1671
11:41
You might be surprised to learn
253
701127
2484
Może was zaskoczyć,
11:43
that if you look in most standard dictionaries,
254
703611
1869
że w większości słowników,
11:45
the first definition will be to read carefully,
255
705480
2773
pierwszą definicją będzie "czytać wnikliwie"
11:48
or pore over.
256
708253
2444
albo "od deski do deski".
11:50
American Heritage has that as the first definition.
257
710697
2859
American Heritage ma to jako pierwszą definicję.
11:53
They then have, as the second definition, skim,
258
713556
2965
A potem drugą: "rzucić okiem"
11:56
and next to that, they say "usage problem."
259
716521
3795
i zaraz później: "problem z użyciem".
12:00
(Laughter)
260
720316
1910
(Śmiech)
12:02
And then they include a usage note,
261
722226
2088
A potem zamieszczają notkę, na którą warto zerknąć.
12:04
which is worth looking at.
262
724314
1877
12:06
So here's the usage note:
263
726191
1911
Wygląda ona tak:
12:08
"Peruse has long meant 'to read thoroughly'...
264
728102
2357
"Latami 'przyglądać' oznaczało 'czytać wnikliwie',
12:10
But the word is often used more loosely,
265
730459
1767
ale często jest używane luźniej
12:12
to mean simply 'to read.'...
266
732226
2160
i oznacza po prostu 'czytać'".
12:14
Further extension of the word to mean 'to glance over, skim,'
267
734386
2929
Rozszerzenie jego użycia na 'rzucić okiem, przejrzeć'
12:17
has traditionally been considered an error,
268
737315
2456
tradycyjnie uznawane było za błąd,
12:19
but our ballot results suggest that it is becoming
269
739771
2403
ale głosowanie sugeruje,
że stało się bardziej do przyjęcia.
12:22
somewhat more acceptable.
270
742174
1696
12:23
When asked about the sentence,
271
743870
1399
Gdy zapytano o zdanie:
12:25
'I only had a moment to peruse the manual quickly,'
272
745269
2731
"miałam tylko chwilę, by przejrzeć szybko instrukcję",
12:28
66 percent of the [Usage] Panel
273
748000
2075
66% rady użytkowników
12:30
found it unacceptable in 1988,
274
750075
2347
uznało je za nie do przyjęcia w roku 1988,
12:32
58 percent in 1999,
275
752422
2107
58% w 1999
12:34
and 48 percent in 2011."
276
754529
3868
i 48% w 2011.
12:38
Ah, the Usage Panel,
277
758397
1961
Rada użytkowników,
12:40
that trusted body of language authorities
278
760358
2610
to zaufane grono językoznawczych autorytetów
12:42
who is getting more lenient about this.
279
762968
2852
staje się coraz bardziej pobłażliwa.
12:45
Now, what I hope you're thinking right now is,
280
765820
2070
Pewnie zastanawiacie się teraz,
12:47
"Wait, who's on the Usage Panel?
281
767890
3995
"Kto zasiada w radzie użytkowników?
12:51
And what should I do with their pronouncements?"
282
771885
3112
I co zrobić z ich obwieszczeniami?".
12:54
If you look in the front matter
283
774997
1963
Na stronie tytułowej słownika American Heritage
12:56
of American Heritage Dictionaries,
284
776960
1108
12:58
you can actually find the names
285
778068
1575
można znaleźć nazwiska
12:59
of the people on the Usage Panel.
286
779643
1569
osób z rady użytkowników.
13:01
But who looks at the front matter of dictionaries?
287
781212
2032
Ale kto patrzy na to patrzy?
13:03
There are about 200 people on the Usage Panel.
288
783244
3047
W radzie zasiada około 200 ludzi.
13:06
They include academicians,
289
786291
2377
W tym pracownicy naukowi,
13:08
journalists, creative writers.
290
788668
1677
dziennikarze, pisarze.
13:10
There's a Supreme Court justice on it
291
790345
2092
sędzia Sądu Najwyższego
13:12
and a few linguists.
292
792437
1899
i kilku językoznawców.
13:14
As of 2005, the list includes me.
293
794336
4832
Od 2005 roku widnieje tam moje nazwisko.
13:19
(Applause)
294
799168
3812
(Brawa)
13:23
Here's what we can do for you.
295
803342
3368
I oto, co możemy dla was zrobić.
13:26
We can give you a sense
296
806710
2360
Możemy dać wam poczucie
13:29
of the range of opinions about contested usage.
297
809070
3052
różnorodności opinii o wątpliwych sposobach użycia.
13:32
That is and should be the extent of our authority.
298
812122
3357
To leży, i powinno leżeć, w naszych kompetencjach.
13:35
We are not a language academy.
299
815479
3411
Nie jesteśmy językoznawczym uniwersytetem.
13:38
About once a year, I get a ballot
300
818890
2947
Raz na rok dostajemy ankietę,
13:41
that asks me about whether new uses,
301
821837
3032
która pyta o to, czy nowe zastosowania,
13:44
new pronunciations, new meanings, are acceptable.
302
824869
3338
nowe wymowy, znaczenia są do przyjęcia.
13:48
Now here's what I do to fill out the ballot.
303
828207
2892
I oto, jak wypełniam tę ankietę.
13:51
I listen to what other people are saying and writing.
304
831099
3508
Słucham tego, co inni mówią i piszą.
13:54
I do not listen to my own likes
305
834607
2244
Nie tego, co mi się podoba
13:56
and dislikes about the English language.
306
836851
3209
i nie podoba w języku angielskim.
14:00
I will be honest with you:
307
840060
1469
Będę szczera,
14:01
I do not like the word "impactful,"
308
841529
2949
nie lubię słowa "prominentny",
14:04
but that is neither here nor there
309
844478
2002
ale to nieistotne
14:06
in terms of whether "impactful" is becoming common usage
310
846480
3239
w obliczu rosnącej popularności tego słowa
14:09
and becoming more acceptable in written prose.
311
849719
3251
w języku powszechnym i prozie pisanej.
14:12
So to be responsible,
312
852970
1048
Jako osoba odpowiedzialna
14:14
what I do is go look at usage,
313
854018
2528
sprawdzam sposób użycia danego słowa,
14:16
which often involves going to look
314
856546
1836
co często wymaga zajrzenia
14:18
at online databases such as Google Books.
315
858382
2695
do baz danych on-line, jak Google Books.
14:21
Well, if you look for "impactful" in Google Books,
316
861077
2820
Jeśli w Google Books sprawdzicie słowo "prominentny"
14:23
here is what you find.
317
863897
3206
oto, co zobaczycie.
14:27
Well, it sure looks like "impactful"
318
867103
2241
Wygląda na to, że tego słowa
14:29
is proving useful
319
869344
1730
używa pewna liczba pisarzy,
14:31
for a certain number of writers,
320
871074
1629
14:32
and has become more and more useful
321
872703
1600
z tendencją wzrostową
14:34
over the last 20 years.
322
874303
1959
przez ostatnie dwadzieścia lat.
14:36
Now, there are going to be changes
323
876262
2153
Będą w języku zmiany, których nikt nie lubi.
14:38
that all of us don't like in the language.
324
878415
2634
14:41
There are going to be changes where you think,
325
881049
2184
O wielu z nich pomyślicie:
14:43
"Really?
326
883233
987
"Poważnie?
14:44
Does the language have to change that way?"
327
884220
3685
"Czy język musi zmieniać się w ten sposób?".
14:47
What I'm saying is,
328
887905
1683
Chcę powiedzieć,
14:49
we should be less quick
329
889588
1722
że trzeba ostrożniej wyrokować,
14:51
to decide that that change is terrible,
330
891310
3791
która zmiana jest zła.
14:55
we should be less quick to impose
331
895101
1714
Trzeba ostrożniej podchodzić
14:56
our likes and dislikes about words on other people,
332
896815
3301
do narzucania innym naszych przekonań o słowach
15:00
and we should be entirely reluctant
333
900116
2914
i trzeba całkowicie odrzucić myśl,
15:03
to think that the English language is in trouble.
334
903030
2744
że język angielski ma problem.
15:05
It's not. It is rich and vibrant and filled
335
905774
4196
Nie ma.
Jest bogaty i żywy
15:09
with the creativity of the speakers who speak it.
336
909970
3010
i pełen kreatywnych użytkowników.
15:12
In retrospect, we think it's fascinating
337
912980
2618
Z perspektywy czasu wydaje się fascynujące,
15:15
that the word "nice" used to mean silly,
338
915598
3378
że słowo "miły" znaczyło "głupiutki",
15:18
and that the word "decimate"
339
918976
1684
a słowo "zdziesiątkować"
15:20
used to mean to kill one in every 10.
340
920660
3505
znaczyło zabić co dziesiątą osobę.
15:24
(Laughter)
341
924165
4193
(Śmiech)
15:29
We think that Ben Franklin was being silly
342
929162
5093
Śmieszy nas, że Bena Franklina martwiło
15:34
to worry about "notice" as a verb.
343
934255
2649
"zawiadomienie" w roli czasownika.
15:36
Well, you know what?
344
936904
1463
I wiecie co?
15:38
We're going to look pretty silly in a hundred years
345
938367
2700
Za setki lat to z nas będą się śmiać,
15:41
for worrying about "impact" as a verb
346
941067
2297
że martwi nas "wpływ" w roli czasownika
15:43
and "invite" as a noun.
347
943364
2812
albo "zapraszać" jako rzeczownik.
15:46
The language is not going to change so fast
348
946176
2240
Język nie zmienia się aż tak szybko,
15:48
that we can't keep up.
349
948416
1897
byśmy nie mogli za nim nadążyć.
15:50
Language just doesn't work that way.
350
950313
2283
Język nie działa w ten sposób.
15:52
I hope that what you can do
351
952596
1613
Mam nadzieję, że te zmiany
15:54
is find language change not worrisome
352
954209
2829
nie będą dla was powodem zmartwień,
15:57
but fun and fascinating,
353
957038
2038
lecz radości i fascynacji,
15:59
just the way dictionary editors do.
354
959076
3009
własnie tak, jak dla redaktorów słowników.
16:02
I hope you can enjoy being part
355
962085
1962
Mam nadzieję, że cieszy was uczestniczenie w kreatywności,
16:04
of the creativity that is continually remaking
356
964047
5004
która ciągle zmienia nasz język
16:09
our language and keeping it robust.
357
969051
3276
i podtrzymuje jego rozwój.
16:12
So how does a word get into a dictionary?
358
972327
2920
Jak zatem słowo trafia do słownika?
16:15
It gets in because we use it
359
975247
2469
Trafia tam, ponieważ go używamy
16:17
and we keep using it,
360
977716
1624
ciągle i w kółko,
16:19
and dictionary editors are paying attention to us.
361
979340
4235
a twórcy słowników zwracają na to uwagę.
16:23
If you're thinking, "But that lets all of us decide
362
983575
3120
Jeśli myślicie: "Ale to pozwala każdemu decydować
16:26
what words mean,"
363
986695
1749
co oznaczają słowa",
16:28
I would say, "Yes it does,
364
988444
4051
powiedziałabym:
"Właśnie,
(Śmiech)
16:32
and it always has."
365
992495
2352
i zawsze tak było".
16:34
Dictionaries are a wonderful guide and resource,
366
994847
3927
Słowniki są świetnymi przewodnikami i źródłami,
16:38
but there is no objective dictionary authority out there
367
998774
3496
ale nie ma obiektywnego słownikowego autorytetu,
16:42
that is the final arbiter about what words mean.
368
1002270
3773
który ostatecznie decyduje o znaczeniu słowa.
16:46
If a community of speakers is using a word
369
1006043
2513
Jeśli używa się danego słowa
16:48
and knows what it means, it's real.
370
1008556
3596
i wiadomo, co oznacza - to jest prawdziwe.
16:52
That word might be slangy,
371
1012152
1368
To słowo może należeć do slangu,
16:53
that word might be informal,
372
1013520
1642
może być potoczne,
16:55
that word might be a word that you think
373
1015162
1905
może uważacie, że to słowo
16:57
is illogical or unnecessary,
374
1017067
2457
jest nielogiczne lub niepotrzebne,
16:59
but that word that we're using,
375
1019524
2551
ale używane słowo
17:02
that word is real.
376
1022075
2358
jest prawdziwe.
17:04
Thank you.
377
1024433
2341
Dziękuje.
(Brawa)
17:06
(Applause)
378
1026774
1679
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7