Steven Pinker: Human nature and the blank slate

Translator: Levan Lashauri Reviewer: Mate Kobalia

A year ago, I spoke to you about a book

ერთი წლის წინ გესაუბრეთ წიგნზე,

that I was just in the process of completing,

რომლის წერასაც ვასრულებდი,

that has come out in the interim, and I would like to talk to you today

ის წელს გამოიცა და დღეს მინდა გესაუბროთ,

about some of the controversies that that book inspired.

ზოგიერთ კამათზე, რომელიც მას მოჰყვა.

The book is called "The Blank Slate,"

წიგნის სახელია "ცარიელი დაფა"

based on the popular idea

ის ეფუძნება გავრცელებულ აზრს,

that the human mind is a blank slate,

რომ ადამიანის ტვინი ცარიელი დაფასავით არის

and that all of its structure comes from

და მასზე მთელი სტრუქტურა ყალიბდება

socialization, culture, parenting, experience.

სოციუმის, კულტურის, აღზრდის და გამოცდილების შედეგად.

The "blank slate" was an influential idea in the 20th century.

"ცარიელი დაფა" გავრცელებული აზრი იყო მეოცე საუკუნეში.

Here are a few quotes indicating that:

რამდენიმე ციტატა ამის დასტურად:

"Man has no nature," from the historian

"ადამიანს არ აქვს ბუნება",

Jose Ortega y Gasset;

ისტორიკოსი ხოსე ორტეგა ი გასეტი;

"Man has no instincts," from the

"ადამიანს არ აქვს ინსტინქტები"

anthropologist Ashley Montagu;

ანთროპოლოგი ეშლი მონტეგიუ;

"The human brain is capable of a full range of behaviors

"ადამიანის ტვინს ბევრი რამის უნარი შესწევს,

and predisposed to none," from the late scientist Stephen Jay Gould.

მაგრამ არცერთისადმი წინასწარგანწყობილი არ არის" მეცნიერი სტეფან ჯეი გულდი.

There are a number of reasons to doubt that the human mind

არსებობს რიგი ეჭვები იმის წინააღმდეგ,

is a blank slate,

რომ ადამიანის ტვინი ცარიელი დაფაა.

and some of them just come from common sense.

ზოგიერთი მათგანი ჯანსაღი აზრიდან მოდის.

As many people have told me over the years,

წლების მანძილზე ბევრს უთქვამს ჩემთვის,

anyone who's had more than one child

რომ ნებისმიერმა ერთზე მეტ შვილიანმა იცის,

knows that kids come into the world

რომ ბავშვები გარკვეული ნიჭით და ტემპერამენტით

with certain temperaments and talents;

ევლინებიან სამყაროს;

it doesn't all come from the outside.

ყველა თვისება გარემოდან არ მოდის.

Oh, and anyone who

და ნებისმიერს ვისაც ჰყავს ბავშვიც

has both a child and a house pet

და შინაური ცხოველიც, აუცილებლად შეამჩნევდა,

has surely noticed that the child, exposed to speech,

რომ ერთნაირ სასაუბრო გარემოში ყოფნისას,

will acquire a human language,

ბავშვი აითვისებს ლაპარაკს,

whereas the house pet won't,

შინაური ცხოველი კი ვერა.

presumably because of some innate different between them.

სავარაუდოდ, გარკვეული თანდაყოლილი განსხვევებების გამო

And anyone who's ever been

და ვინც როდესმე,

in a heterosexual relationship knows that

ჰეტეროსექსუალურ ურთიერთობაში ყოფილა იცის,

the minds of men and the minds of women are not indistinguishable.

რომ ქალის და კაცის აზროვნება არაა იდენტური

There are also, I think,

ასევე, ჩემი აზრით არსებობს

increasing results from

მზარდი სამეცნიერო კვლევები,

the scientific study of humans

რომლებიც აჩვენებს,

that, indeed, we're not born blank slates.

რომ ჩვენ ცარიელ დაფებად არ ვიბადებით.

One of them, from anthropology,

ერთ-ერთი ასეთი ანთროპოლოგიაა,

is the study of human universals.

რომელიც ადამიანის უნივერსალობას სწავლობს.

If you've ever taken anthropology, you know that it's a --

თუ როდესმე გაგივლიათ ეს კურსი გეცოდინებათ,

kind of an occupational

რომ ანთროპოლოგებისთვის სიამოვნებაა

pleasure of anthropologists to show

იმის ჩვენება, თუ რამდენად ეგზოტიკური

how exotic other cultures can be,

შეიძლება იყოს სხვა კულტურები

and that there are places out there where, supposedly,

და რომ სადღაც არსებობს ადგილები,

everything is the opposite to the way it is here.

სადაც ყველაფერი იმის საპირისპიროდაა რაც აქ,

But if you instead

მაგრამ ამის მაგივრად,

look at what is common to the world's cultures,

თუ თქვენ მსოფლიო კულტურების საერთო თვისებებს შეხედავთ,

you find that there is an enormously rich set

აღმოაჩენთ, რომ არსებობს მდიდარი სიმრავლე

of behaviors and emotions

ქცევების, ემოციების

and ways of construing the world

და წარმოდგენებისა მსოფლიოს შესახებ,

that can be found in all of the world's 6,000-odd cultures.

რომლებიც მსოფლიოს დაახლოებით 6000-ივე კულტურაში იქნება.

The anthropologist Donald Brown has tried to list them all,

ანთროპოლოგი დონალდ ბრაუნი შეეცადა მათ ჩამოთვლას

and they range from aesthetics,

და ისინი კლასიფიცირდებიან ესთეტიკით,

affection and age statuses

სიყვარულით და ასაკობრივი სტატუსებით დაწყებული

all the way down to weaning, weapons, weather,

ძუძუდან ბავშვის მოცილებით, იარაღით და ამინდით დამთავრებული.

attempts to control, the color white

კონტროლის მეთოდით, თეთრი ფერით

and a worldview.

და მსოფლმხევდელობით დამთავრებული.

Also, genetics and neuroscience

ასევე გენეტიკა და ნეირობილოგია

are increasingly showing that the brain

სულ უფრო ხშირად აჩვენებს

is intricately structured.

რომ ტვინი ჩახლართულად არის მოწყობილი.

This is a recent study by the neurobiologist Paul Thompson

მაგალითად ნეირობიოლოგ პოლ ტომპსონის

and his colleagues in which they --

და მისი კოლეგებმა ჩაატარეს კვლევა,

using MRI --

რომელშიც მაგნიტურ რეზონანსული ასახვით,

measured the distribution of gray matter --

გაზომეს რუხი ნივთიერების განაწილება,

that is, the outer layer of the cortex --

რაც თავის ტვინის ქერქის გარე შრეა.

in a large sample of pairs of people.

ეს გაკეთდა დიდი რაოდენობის ადამიანთა წყვილებში.

They coded correlations in the thickness

მათ წარმოადგინეს რუხი ნივთიერების სისქის კორელაცია,

of gray matter in different parts of the brain

ტვინის სხვადასხვა ნაწილებში,

using a false color scheme, in which

მცდარი ფერის (ბუნებრივისგან განსხვავებული) სქემის გამოყენებით,

no difference is coded as purple,

რომელშიც განსხვავების არ არსებობა იისფერად აღინიშნა.

and any color other than purple indicates

ყველა სხვა ფერი აჩვენებს

a statistically significant correlation.

სტატისტიკურად მნიშვნელოვან კორელაციას.

Well, this is what happens when you pair people up at random.

აი, რა ხდება როცა თქვენ შემთხვევითად ირჩევთ ადამიანთა წყვილებს.

By definition, two people picked at random

წესით, ორ შემთხვევითად არჩეულ ადამიანს,

can't have correlations in the distribution

არ უნდა ჰქონდეს

of gray matter in the cortex.

რუხი ნივთიერების განაწილებებს შორის კორელაცია.

This is what happens in people who share

ეს კი აჩვენებს რა ხდება ადამიანებში, რომელთაც

half of their DNA -- fraternal twins.

ნახევარი დნმ საერთო აქვთ, ანუ სხვადასხვა კვერცხისეულ ტყუპებში.

And as you can see, large amounts of the brain

როგორც ხედავთ, ტვინის დიდი ნაწილი

are not purple, showing that if one person

არ არის იისფერი, რაც ნიშნავს,

has a thicker bit of cortex

რომ თუ ერთ ადამიანს აქვს სქელი ქერქი ამ ნაწილში,

in that region, so does his fraternal twin.

მის ტყუპისცალსაც ასევე აქვს.

And here's what happens if you

აი, რა ხდება, როცა ორი ადამიანი

სრულად იზიარებს დნმ-ს.

get a pair of people who share all their DNA --

ანუ კლონებში, ან ერთკვერცხისეულ ტყუპებში.

namely, clones or identical twins.

And you can see huge areas of cortex where there are

აქ თქვენ ხედავთ ქერქის დიდ უბნებს,

massive correlations in the distribution of gray matter.

სადაც რუხი ნივთიერების განაწილებებს შორის მასიური კორელაციაა.

Now, these aren't just

ეს განსხვავებები არა მხოლოდ ანატომიურია,

differences in anatomy,

ეს განსხვავებები არა მხოლოდ ანატომიურია,

like the shape of your ear lobes,

როგორც მაგალითად ყურის ბიბილოს ფორმები,

but they have consequences in thought and behavior

არამედ ისინი გამოიხატება აზროვნებასა და ქცევაშიც.

that are well illustrated in this famous cartoon by Charles Addams:

რომელიც კარგად არის გამოსახული ამ ჩარლზ ადამსის ცნობილ კომიქსში:

"Separated at birth, the Mallifert twins meet accidentally."

"დაბადებისას განცალკევებული ტყუპი მალიფერტები შემთხვევით ხვდებიან ერთმანეთს"

As you can see, there are two inventors

როგორც ხედავთ, აქ ორი გამომგონებელია,

with identical contraptions in their lap, meeting

მუხლებზე ერთანირი დანადგარებით და ხვდებიან

in the waiting room of a patent attorney.

საპატენტოს ადვოკატის მისაღებში.

Now, the cartoon is not such an exaggeration, because

ეს კომიქსი არც ისე ძალიან არის გაზვიადებული,

studies of identical twins who were separated at birth

რადგან დაბადებისას განცალკევებული და ზრდასრულობაში შემოწმებული

and then tested in adulthood

იდენტური(ერთკვერცხისეულ) ტყუპების კვლევები

show that they have astonishing similarities.

აჩვენებს რომ მათ საოცარი მსგავსება აქვთ.

And this happens in every pair of identical twins

და ეს დასტურდება ყოველი დაბადებისას განცალკევებული

separated at birth ever studied --

და შესწავლილი იდენტური ტყუპის შემთხვევაში.

but much less so with fraternal twins separated at birth.

ნაკლები მსგავსებაა სხვადასხვა კვერცხისეული ტყუპების შემთხვევაში.

My favorite example is a pair of twins,

ჩემთვის გამორჩეული იმ ტყუპების მაგალითია,

one of whom was brought up

რომელთაგან ერთი აღიზარდა კათოლიკედ

as a Catholic in a Nazi family in Germany,

ნაცისტურ ოჯახში, გერმანიაში.

the other brought up in a Jewish family in Trinidad.

მეორე კი ებრაულ ოჯახში, ტრინიდადში.

When they walked into the lab in Minnesota,

როცა ისინი შევიდნენ

they were wearing identical navy blue shirts with epaulettes;

მინესოტას ლაბორატორიაში მათ ეცვათ იდენტური ლურჯი ზედა.

both of them liked to dip buttered toast in coffee,

ორივე მათგავს უყვარდა კარაქიანი ტოსტის ყავაში ჩაწობა,

both of them kept rubber bands around their wrists,

ორივე მათგანი ატარებდა რეზინის სამაჯურს,

both of them flushed the toilet before using it as well as after,

ორივე უშვებდა წყალს ტუალეტში გამოყენებამდეც და მას შემდეგაც,

and both of them liked to surprise people

და ორივე მათგანს უყვარდა ხალხის გაოცება

by sneezing in crowded elevators to watch them jump.

ხალხმრავალ ლიფტებში ცემინებით, რომ მათი შეხტომა ენახა.

Now --

ეს ამბავი სიმართლისთვის,

the story might seem to good to be true,

შეიძლება ზედმეტად იდეალური ჩანდეს,

but when you administer

მაგრამ როცა თქვენ

batteries of psychological tests,

ფსიქოლოგიურ ტესტებს ატარებთ,

you get the same results -- namely,

იღებთ იმავე შედეგებს, კერძოდ,

identical twins separated at birth show

დაბადებისას განცალკევებული

quite astonishing similarities.

იდენტური ტყუპები, არიან საოცრად მსგავსები.

Now, given both the common sense

ამრიგად, საღი აზრიც

and scientific data

და მეცნიერული მონაცემებიც,

calling the doctrine of the blank slate into question,

ეჭვის ქვეშ აყენებს ცარიელი დაფის იდეას.

why should it have been such an appealing notion?

მაშ რატომ არის ეს იდეა, მაინც ასეთი მიმზიდველი?

Well, there are a number of political reasons why people have found it congenial.

ამისთვის არსებობს რიგი პოლიტიკური მიზეზებისა.

The foremost is that if we're blank slates,

პირველ რიგში, თუ ჩვენ ვართ ცარიელი დაფები,

then, by definition, we are equal,

მაშინ განმარტებით თანასწორები ვართ,

because zero equals zero equals zero.

რადგან ნული უდრის ნულს, უდრის ნულს.

But if something is written on the slate,

მაგრამ თუ დაფაზე უკვე რაღაც წერია,

then some people could have more of it than others,

მაშინ ზოგს შეიძლება სხვებზე მეტი ჰქონეს.

and according to this line of thinking, that would justify

აზრების ამ მინდინარეობის თანახმად კი,

discrimination and inequality.

დისკრიმინაცია და უთანასწორობა გამართლდება.

Another political fear of human nature

მეორე პოლიტიკური საშიშროება ადამიანური ბუნებისა,

is that if we are blank slates,

არის ის, რომ თუ ჩვენ ვართ ცარიელი დაფები,

we can perfect mankind --

მაშინ შეგვიძლია ადამიანის სრულყოფა.

the age-old dream of the perfectibility of our species

უძველესი ოცნება ჩვენი სახეობის სრულყოფისა,

through social engineering.

სოციალური ინჟინერიის გზით.

Whereas, if we're born with certain instincts,

მაშინ როცა, თუ ჩვენ ვიბადებით

then perhaps some of them might condemn us

რაღაც ინსტინქტებით, ზოგმა მათგანმა

to selfishness, prejudice and violence.

შეიძლება გვიბიძგოს სიხარბის, ცრურწმენისა და ძალადობისკენ.

Well, in the book, I argue that these are, in fact, non sequiturs.

მაშ, მე წიგნში ვამტკიცებ, რომ ეს მცდარი აზრებია

And just to make a long story short:

და მოკლედ რომ ვთქვათ:

first of all, the concept of fairness

პირველ რიგში სამართლიანობა,

is not the same as the concept of sameness.

არ არის იგივე რაც იდენტურობა.

And so when Thomas Jefferson wrote

და როცა ტომას ჯეფერსონმა

in the Declaration of Independence,

დამოუკიდებლობის დეკლარაციაში დაწერა:

"We hold these truths to be self-evident,

"ჩვენ ტრივიალურ ჭეშმარიტებად მიგვაჩნია,

that all men are created equal,"

რომ ყველა ადამიანი შექმნილია თანასწორად"

he did not mean "We hold these truths to be self-evident,

ის არ გულისხმობდა, რომ "ჩვენ ტრივიალურ

that all men are clones."

ჭეშმარიტებად მიგვაჩნია, რომ ყველა ადამიანი ერთმანეთის კლონია"

Rather, that all men are equal in terms of their rights,

არამედ ყველა ადამიანი თანასწორია თავისი უფლებებით,

and that every person ought to be treated

და რომ ყოველ პიროვნებას უნდა მოვეპყროთ,

as an individual, and not prejudged

როგორც ინდივიდს და არ განვსაჯოთ

by the statistics of particular groups

იმ ჯგუფის სტატისტიკის მიხედვით,

that they may belong to.

რომელსაც ის ეკუთვნის.

Also, even if we were born

ასევე, თუ ჩვენ დავიბადეთ

with certain ignoble motives,

გარკვეული მანკიერი მოტივებით,

they don't automatically lead to ignoble behavior.

ისინი არ გვიბიძგებენ ავტომატურად მანკიერი საქციელისკენ.

That is because the human mind

რადგან ადამიანის გონება

is a complex system with many parts,

ბევრი ნაწილისგან შემდგარი რთული სისტემაა,

and some of them can inhibit others.

რომელთაგან ზოგმა, შეიძლება სხვა შეაკავოს.

For example, there's excellent reason to believe

მაგალთად, გვაქვს სრული საფუძველი გვჯეროდეს

that virtually all humans are born with a moral sense,

რომ პრაქტიკულად ყველა ადამიანი, მორალური გრძნობით იბადება

and that we have cognitive abilities that allow us

და ჩვენ გვაქვს კოგნიტური უნარები, რომლებიც საშუალებას გვაძლევს,

to profit from the lessons of history.

წარსულ შეცდომებზე ვისწავლოთ.

So even if people did have impulses

ამიტომ თუ ადამიანებს აქვთ

towards selfishness or greed,

ეგოიზმის და სიხარბის იმპულსები,

that's not the only thing in the skull,

ეს არ არის ერთადერთი რამ მათ თავში.

and there are other parts of the mind that can counteract them.

არის სხვა ამის დამაბალანსებელი ნაწილებიც.

In the book, I

ამ წიგნში, მე განვიხილავ

go over controversies such as this one,

ამის მსგავს საკამათო საკითხს

and a number of other hot buttons,

და ასევე სხვა ბევრ ცხელ თემას,

hot zones, Chernobyls, third rails, and so on --

ცხელ ზონებს, ჩერნობილს და ა.შ.

including the arts, cloning, crime,

ხელოვნების, კლონირების, კრიმინალის,

free will, education, evolution,

თავისუფალი ნების, განათლების, ევოლუციის,

gender differences, God, homosexuality,

სქესობრივი განსხვავებების, ღმერთის, ჰომოსექსუალობის,

infanticide, inequality, Marxism, morality,

ჩვილთა ხოცვის, უთანასწორობის, მარქსიზმის,

Nazism, parenting, politics,

მორალის, ნაციზმის, აღზრდის, პოლიტიკის,

race, rape, religion, resource depletion,

რასის, რელიგიის, რესურსების ამოწურვის,

social engineering, technological risk and war.

სოციალური ინჟინერიის, ტექნოლოგიური რისკის და ომის ჩათვლით.

And needless to say, there were certain risks

ცხადია, რომ არსებობდა გარკვეული რისკი

in taking on these subjects.

ამ თემებზე საუბრისას

When I wrote a first draft of the book,

როცა მე ამ წიგნის პირველი დრაფტი დავწერე,

I circulated it to a number of colleagues for comments,

გავავრცელე კოლეგებს შორის

and here are some of

და აი რამდენიმე რეაქცია,

the reactions that I got:

რომელიც მათგან მივიღე:

"Better get a security camera for your house."

"უმჯობესია სათვალთვალო კამერა დააყენო შენს სახლთან"

"Don't expect to get any more awards, job offers

"ნუ ელოდები რომ მეტ ჯილდოს, სამსახურს ან სამეცნიერო საზოგადოების

or positions in scholarly societies."

წევრობაზე შემოთავბაზებას მიიღებ"

"Tell your publisher not to list your hometown

"უთხარი შენს გამომცემელს,

in your author bio."

რომ ავტორის ბიოგრაფიაში, შენი ქალქი არ მიუთითონ"

"Do you have tenure?"

"პროფესორის უვადო თანამდებობა გაქვს?"

(Laughter)

(სიცილი)

Well, the book came out in October,

წიგნი ოქტომბერში გამოვიდა

and nothing terrible has happened.

და არაფერი განსაკუთრებული არ მომხდარა.

I -- I like --

მე...,

There was indeed reason to be nervous,

რა თქმა უნდა იყო ნერვიულობის საფუძველი

and there were moments in which I did feel nervous,

და იყო მომენტები, როცა მე ვნერვიულობდი,

knowing the history

ვიცოდი რა ისტორია იმისა,

of what has happened to people

თუ რა მოუვიდათ ადამიანებს

who've taken controversial stands

ვინც სკანდალურ პოზიციებს იკავებდა,

or discovered disquieting findings

ან შემაშფოთებელ აღმოჩენებს აკეთებდა

in the behavioral sciences.

ქცევის მეცნიერებებში.

There are many cases, some of which I talk about in the book,

არსებობს ბევრი შემთხვევა, ზოგიერთზე წიგნში ვსაუბრობ,

of people who have been slandered, called Nazis,

ადამიანებზე, რომლებსაც ცილს სწამებდნენ და ნაცისტებს ეძახდნენ,

physically assaulted, threatened with criminal prosecution

ფიზიკურად უსწორდებობდნენ და სამართლებრივი დევნით აშინებდნენ,

for stumbling across or arguing

იმისთვის რომ ისინი წააწყდნენ, ან იცავენ

about controversial findings.

საკამათო აღმოჩენებს.

And you never know when you're going to

არასდროს არ იცი, როდის მოხვდები

come across one of these booby traps.

ამ მახეთაგან რომელიმეში.

My favorite example is a pair of psychologists

ჩემი საყვარელი მაგალითია ორი ფსიქოლოგი,

who did research on left-handers,

რომლებიც ცაციებს შეისწავლიდნენ და გამოაქვეყნეს

and published some data showing that left-handers are, on average,

ზოგიერთი მონაცემი, რომელიც აჩვენებს რომ ცაციები საშუალოდ

more susceptible to disease, more prone to accidents

უფრო მიდრეკილები არიან დაავადებებისკენ, უბედური შემთხვევებისკენ

and have a shorter lifespan.

და აქვთ უფრო მოკლე სიცოცხლის ხანგრძლივიბა.

It's not clear, by the way, since then,

სხვათაშორის უცნობია, მას შემდეგ

whether that is an accurate generalization,

აღმოჩნდა თუ არა სწორი ეს განზოგადება,

but the data at the time seemed to support that.

მაგრამ იმ დროს მონაცემები ამას ადასტურებდა.

Well, pretty soon they were barraged

მაშ, ძალიან მალე მათ თავს დაესხნენ

with enraged letters,

გაცხარებული წერილებით,

death threats,

სიცოცხლის ხელყოფაზე მუქარით,

ban on the topic in a number of scientific journals,

თემების აკრძალვით მთელ რიგ სამეცნიერო ჟურნალებში,

coming from irate left-handers

რომლებიც გამწარებული ცაციებისგან

and their advocates,

და მათი დამცველებისგან მოდიოდა.

and they were literally afraid to open their mail

მათ პირდაპირი გაგებით ეშინოდათ წერილის გახსნა,

because of the venom and vituperation

შხამიანი და სიძულვილით სავსე თავდასხმების გამო,

that they had inadvertently inspired.

რომლებსაც ისინი უნებლიეთ იწვევდნენ.

Well,

ასე რომ

the night is young, but the book has been out

ჯერ ადრეა, მაგრამ წიგნი გამოვიდა

for half a year,

ნახევარი წლის წინ

and nothing terrible has happened.

და არაფერი საშინელი არ მომხდარა.

None of the dire professional consequences

არანაირი მძიმე პროფესიონალური შედეგი

has taken place --

ამას არ მოჰყოლია:

I haven't been

მე არ გავურიცხივარ კემბრიჯიდან,

exiled from the city of Cambridge.

მე არ გავუდევნივარ ქალაქ კემბრიჯიდან,

But what I wanted to talk about

მაგრამ მინდოდა მესაუბრა,

are two of these hot buttons

ამ თემებიდან ორ ცხარე საკითხზე,

that have aroused the strongest response

რომლებმაც ყველაზე მეტი გამოხმაურება გამოიწვიეს

in the 80-odd reviews

80-იოდე რეცენზიაში,

that The Blank Slate has received.

რაც "ცარიელ დაფაზე" გაკეთდა.

I'll just put that list up for a few seconds,

მე სიას რამდენიმე წამში ჩამოვთვლი

and see if you can guess which two

და თუ მიხვდებით, რომელი ორი იყო ეს თემები,

-- I would estimate that probably two of these topics

ვვარაუდობ, რომ ალბათ ამ ორმა განაპირობა

inspired probably 90 percent

90 პროცენტი

of the reaction in the various reviews

რეაქციისა სხვადასხვა რეცენზიებში

and radio interviews.

და რადიო ინტერვიუებში.

It's not violence and war,

ეს არ არის ძალადობა და ომი,

it's not race, it's not gender,

ეს არ არის რასა, არ არის სქესი,

it's not Marxism, it's not Nazism.

არ არის მარქსიზმი, ან ნაციზმი.

They are: the arts and parenting.

ესენია: ხელოვნება და ბავშვების აღზრდა.

(Laughter)

(სიცილი)

So let me tell you what

ნება მომეცით გითხრათ,

aroused such irate responses,

რამ აღძრა ასეთი გაღიზიანებული გამოხმაურება

and I'll let you decide if whether they --

და თქვენ გადაწყვიტეთ, არის თუ არა ეს მტკიცებები

the claims are really that outrageous.

მართლაც ასეთი საგანგაშო.

Let me start with the arts.

დავიწყოთ ხელოვნებით.

I note that among the long list of human universals

აღვნიშნავ, რომ ადამიანთა თვისებების

that I presented a few slides ago

გრძელ სიაში, რომელიც რამდენიმე სლაიდის წინ წარმოვადგინე

are art.

იყო ხელოვნება.

There is no society ever discovered

არ არსებობს საზოგადოება, რომელიც კი ოდესმე აღმოგვიჩენია,

in the remotest corner of the world that has not had something

მსოფლიოს არცერთ კუნჭულში, რომელსაც არ ჰქონია რაღაც,

that we would consider the arts.

რაც შეიძლება ხელოვნებად განვიხილოთ.

Visual arts -- decoration of surfaces and bodies --

სახვითი ხელოვნება, სხეულის და ზედაპირის

appears to be a human universal.

დეკორაცია უნივერსალურია ადამიანისთვის.

The telling of stories, music,

ისტორიების მოყოლა, მუსიკა,

dance, poetry -- found in all cultures,

ცეკვა, პოეზია ყველა კულტურაში მოიძებნება

and many of the motifs and themes

და ბევრი მოტივი და თემა,

that

რომელიც...

give us pleasure in the arts

სიამოვნებას გვანიჭებს ხელოვნებაში,

can be found in all human societies:

მოიძებნება ადამიანთა ყველა საზოგადოებაში:

a preference for symmetrical forms,

სიმეტრიული ფორმებისკენ მიდრეკილება,

the use of repetition and variation,

გამეორების და ვარიაციების გამოყენება,

even things as specific as the fact

ისეთი სპეციფიური რაღაც, როგორც ის ფაქტი,

that in poetry all over the world,

რომ მთელს მსოფლიოს, პოეზიაში,

you have lines that are very close

გამოიყენება პაუზებით გამოყოფილი

to three seconds long, separated by pauses.

დაახლოებით 3 წამის სიგრძის სტრიქონი.

Now, on the other hand,

მეორეს მხრივ,

in the second half of the 20th century,

მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში,

the arts are frequently said to be in decline.

ხშირად აღნიშნავენ, რომ ხელოვნება ქვეითდება.

And I have a collection,

მე მაქვს კოლექცია,

probably 10 or 15 headlines, from highbrow magazines

ალბათ 10 ან 15 სათაური, პრესტიჟული ჟურნალებიდან,

deploring the fact that

რომელიც დასტირის იმას,

the arts are in decline in our time.

რომ ჩვენს დროში ხელოვნება ქვეითდება.

I'll give you a couple of representative quotes:

რამდენიმე საჩვენებლ ციტატას წავიკითხავ:

"We can assert with some confidence that our own period is

"შეგვიძლია ვამტკიცოთ, რომ ჩვენი დრო

one of decline, that the standards of culture are lower

დაქვეითებაშია, კულტურის სტანდარტები დაცემულია,

than they were 50 years ago, and that the evidences of this decline

იმასთან შედარებით რაც 50 წლის წინ იყო, ეს დაქვეითება ჩანს

are visible in every department of human activity."

ადამიანის საქმიანობის ყველა სფეროში"

That's a quote from T. S. Eliot, a little more than 50 years ago.

ეს 50 წელზე ცოტა უფრო ადრინდელი ტ.ს. ელიოტის ციტატაა

And a more recent one:

და უფრო ახალი:

"The possibility of sustaining high culture in our time

"მაღალი კულტურის შენარჩუნების საშუალება,

is becoming increasing problematical.

ჩვენს დროში სულ უფრო და უფრო პრობლემური ხდება.

Serious book stores are losing their franchise,

სერიოზული წიგნების მაღაზიები იკეტება,

nonprofit theaters are surviving primarily

სამოყვარულო თეატრები განაგრძობენ არსებობას

by commercializing their repertory,

ძირითადად კომერციული რეპერტუარის ხარჯზე,

symphony orchestras are diluting their programs,

სიმფონიური ორკესტრები აზავებენ პროგრამებს,

public television is increasing its dependence

არაკომერციული ტელევიზია დამოკიდებული ხდება

on reruns of British sitcoms,

ბრიტანული კომედიების განმეორებით ჩვენებაზე,

classical radio stations are dwindling,

კლასიკური მუსიკის რადიოსადგურები ქრებიან,

museums are resorting to blockbuster shows, dance is dying."

მუზეუმები გადადიან პოპულისტურ გამოფენებზე,

That's from Robert Brustein,

ცეკვა კვდება"

the famous drama critic and director,

ეს ცნობილი თეატრის კრიტიკოსი და რეჟისორი რობერტ ბრუსტაინია,

in The New Republic about five years ago.

რომლის აზრი, 5-იოდე წლის წინ ჟურნალ "ახალ რესპუბლიკაში" გაჩნდა

Well, in fact, the arts are not in decline.

სინამდვილეში ხელოვნება არ ქვეითდება.

I don't think this will as a surprise to anyone in this room,

არ მგონია, რომ ეს აქ ვინმესთვის სიურპრიზია,

but by any standard

არამედ ყველა სტანდარტით,

they have never been flourishing

ის არასდროს არ ყვაოდა ისე,

to a greater extent.

როგორც ახლა.

There are, of course, entirely new art forms

რა თქმა უნდა გაჩნდა სრულიად ახალი ხელოვნების ფორმები

and new media, many of which you've heard

და ახალი მედია, მათგან ბევრზე მოისმინეთ

over these few days.

ამ რამდენიმე დღის განმავლობაში.

By any economic standard,

ნებისმიერი ეკონომიკური სტანდარტით,

the demand for art of all forms

ხელოვნების ყველა ფორმაზე მოთხოვნა სწრაფად იზრდება,

is skyrocketing,

ეს შეგვიძლია, ოპერის ბილეთზე

as you can tell from the price of opera tickets,

ფასის მიხედვით ვთქვათ,

by the number of books sold,

გაყიდული წიგნების რაოდენობით,

by the number of books published,

გამოქვეყნებული წიგნების რაოდენობით,

the number of musical titles released,

გამოცემული მუსიკალური დასახელებების რაოდენობის მიხედვით,

the number of new albums and so on.

ახალი ალბომების რაოდენობის მიხედვით და ა.შ

The only grain of truth to this

ერთადერთი სიმართლის მარცვალი

complaint that the arts are in decline

უკმაყოფილებაში, რომ ხელოვნება ქვეითდება,

come from three spheres.

სამი სფეროდან მოდის.

One of them is in elite art since the 1930s --

ერთ-ერთი მათგანია ელიტური ხელოვნება 1930 წლებიდან,

say, the kinds of works performed

ვთქვათ, ნაწარმოები შესრულებულია

by major symphony orchestras,

მთავარი სიმფონიური ორკესტრების მიერ,

where most of the repertory is before 1930,

რომელთა ძირითადი რეპერტუარი 1930 წლამდეა შექმნილი.

or the works shown in

ან ძირითად გალერეებში

major galleries and prestigious museums.

და პრესტიჟულ მუზეუმებში წარმოდგენილი ნამუშევრები.

In literary criticism and analysis,

ლიტერატურულ კრიტიკასა და ანალიზში

probably 40 or 50 years ago,

დაახლოებით 40 ან 50 წლის წინ,

literary critics were a kind of cultural hero;

ლიტერატურის კრიტიკოსები იყვნენ, როგორც კულტურული გმირები.

now they're kind of a national joke.

ახლა ისინი ნაციონალური ხუმრობასავით არიან.

And the humanities and arts programs

ჰუმანიტარული პროგრამები უნივერსიტეტში,

in the universities, which by many measures,

რომლებიც ბევრი მაჩვენებლით,

indeed are in decline.

მართლაც დაქვეითებულია.

Students are staying away in droves,

სტუდენტები მათ ერიდებიან,

universities are disinvesting

უნივერსიტეტები ამცირებენ ინვესტიციებს

in the arts and humanities.

ჰუმანიტარულ საგნებში.

Well, here's a diagnosis.

აი, ჩემი დიაგნოზი.

They didn't ask me, but by their own admission,

ჩემთვის არ უკითხავთ, მაგრამ მათი აღიარებით

they need all the help that they can get.

მათ ესაჭიროებათ ყველა შესაძლო დახმარება.

And I would like to suggest that it's not a coincidence

და მე ვფიქრობ არაა შემთხვევითი,

that this supposed decline

რომ ეს დაქვეითება,

in the elite arts and criticism

ელიტარულ ხელოვნებასა და კრიტიკაში,

occurred in the same point in history in which

მოხდა იმ ისტორიულ მომენტთან ერთად

there was a widespread denial of human nature.

როცა მოხდა თანდაყოლილი ადამიანური ბუნების უარყოფაც.

A famous quotation can be found --

საინტერესო ციტატის პოვნა შეიძლება,

if you look on the web, you can find it in

თუ ინტერნეტში დაძებნით,

literally scores

ლიტერატურულ წყაროებში

of English core syllabuses --

რომელიც ინგლისური ენის ძირითად პროგრამაში შედის:

"In or about December 1910,

"დაახლოებით 1910 წლის დეკემბერში,

human nature changed."

ადამიანური ბუნება შეიცვალა"

A paraphrase of a quote by Virginia Woolf,

ეს ვირჯინია ვულფის ციტატის პერეფრაზია,

and there's some debate

და საკამათო საკითხია,

as to what she actually meant by that.

თუ რას დებდა ის სინამდვილეში ამ სიტყვებში,

But it's very clear, looking at these syllabuses,

მაგრამ თანამედროვე სასწავლო პროგრამაზე

that -- it's used now

დაკვირვებით სრულიად ცხადია,

as a way of saying that all forms

რომ ის გამოიყენება იმის სათქმელად,

of appreciation of art

რომ ხელოვნების ყველა ფორმა,

that were in place for centuries, or millennia,

რომელიც არსებობდა საუკუნეების და ათასწლეულების მანძილზე

in the 20th century were discarded.

უარყოფილი იქნა მე-20 საუკუნეში.

The beauty and pleasure in art --

სილამაზე და სიამოვნება ხელოვნებაში,

probably a human universal --

ალბათ ადამიანის უნივერსალური თვისება,

were -- began to be considered saccharine,

უკვე ითვლება დიაბეტად,

or kitsch, or commercial.

ან ვულგარულად, ან კომერციად.

Barnett Newman had a famous quote that "the impulse of modern art

ბარნეტ ნიუმანის ცნობილი ციტატა "თანამედროვე ხელოვნების იმპულსი,

is the desire to destroy beauty" --

არის სილამაზის განადგურების სურვილი"

which was considered bourgeois or tacky.

ის განიხილებოდა ბურჟუაზიულად, იაფფასიანად

And here's just one example.

და აი ერთი მაგალითი.

I mean, this is perhaps a representative example

ალბათ ეს ქალური ფორმის სახვითი გამოხატვის

of the visual depiction of the female form

თვალსაჩინო მაგალითია

in the 15th century;

მე-15 საუკუნეში.

here is a representative example

აი ქალის ფორმის გამოხატვის

of the depiction of the female form in the 20th century.

თვალსაჩინო მაგალითი მე-20 საუკუნეში

And, as you can see, there -- something has changed

და როგორც ხედავთ, რაღაც შეიცვალა

in the way the elite arts

იმაში თუ როგორ მოქმედებს

appeal to the senses.

ელიტური ხელოვნება გრძნობებზე.

Indeed, in movements of modernism

რასაკვირველია, მოდერნიზმის

and post-modernism,

და პოსტ-მოდერნიზმის მოძრაობებში

there was visual art without beauty,

იყო სახვითი ხელოვნება სილამაზის გარეშე,

literature without narrative and plot,

ლიტერატურა ნარატივისა და სიუჟეტის გარეშე

poetry without meter and rhyme,

პოეზია რითმის გარეშე

architecture and planning without ornament,

არქიტექტურა ორნამენტის გარეშე,

human scale, green space and natural light,

ადამიანური მასშტაბი, მწვანე სივრცე, ბუნებრივი სინათლე,

music without melody and rhythm,

მუსიკა მელოდიისა და რითმის გარეშე,

and criticism without clarity,

და კრიტიკა სიცხადის გარეშე,

attention to aesthetics and insight into the human condition.

ყურადღება ესთეტიკისა და ადამიანური მდგომარეობის მიმართ.

(Laughter)

(სიცილი)

Let me give just you an example to back up that last statement.

ნება მომეცით მოვიტანო ბოლო მოსაზრების დამადასტურებელი მაგალითი.

But here, there -- one of the most famous literary

აი, ჩვენი დროის ინგლისური ლიტერატურის,

English scholars of our time

ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი სპეციალისტი,

is the Berkeley professor,

ბერკლის უნივერსიტეტის პროფესორი

Judith Butler.

ჯუდით ბატლერი.

And here is an example of

და აი,

one of her analyses:

მისი ერთ-ერთი ანალიზის მაგალითი

"The move from a structuralist account in which capital

"მოძრაობამ სტრუქტურიდან, სადაც კაპიტალი

is understood to structure social relations

ითვლება სოციალური ურთიერთობების საყრდენად,

in relatively homologous ways

შედარებით ჰომოლოგიური მეთოდებით,

to a view of hegemony in which power relations are subject to repetition,

ჰეგემონიური ხედვისკენ, რომელშიც ძალთა ურთიერთობა განმეორებადია,

convergence and rearticulation

თანმხვედრი და კვლავაქცენტირებული,

brought the question of temporality into the thinking of structure,

სტრუქრტურის გააზრებაში, დროებითობის საკითხი შეიტანა

and marked a shift from the form of Althusserian theory

და ალთუსერის თეორიიდან ძვრა დააფიქსირა,

that takes structural totalities as theoretical objects ..."

რომელიც სტრუქტურულ ერთობას თეორიულ ობიექტებად განიხილავს..."

Well, you get the idea.

მოკლედ, თქვენ გამიგეთ.

By the way, this is one sentence --

სხვათა შორის ეს ერთი წინადადებაა,

you can actually parse it.

თუმცა ის შეიძლება დაანაწევროთ.

Well, the argument in "The Blank Slate"

მაშ, ძირითადი იდეა "ცარიელ დაფაში"

was that elite art and criticism

იყო ის, რომ ელიტური ხელოვნება და კრიტიკა

in the 20th century,

მე-20 საუკუნეში

although not the arts in general,

თუმცაღა არა ხელოვნება მთლიანად,

have disdained beauty, pleasure,

უგულებელყოფდა სილამაზეს, სიამოვნებას,

clarity, insight and style.

სიცხადეს, გამჭრიახობას და სტილს.

People are staying away from elite art and criticism.

ხალხი ელიტურ ხელოვნებას, კრიტიკას ერიდება.

What a puzzle -- I wonder why.

გამოცანაა, საინტერესოა რატომ?

Well, this turned out to be probably

სავარაუდოდ ეს აღმოჩნდა

the most controversial claim in the book.

ყველაზე საკამათო განაცხადი წიგნში.

Someone asked me whether I stuck it in

ვიღაცამ მკითხა, ჩავსვი თუ არა ის

in order to deflect ire

იმისთვის რომ ცხარე დისკუსია

from discussions of gender and Nazism

გენდერიდან, ნაციზმიდან,

and race and so on. I won't comment on that.

რასის და სხვა თემებიდან გადამეტანა. ამაზე კომენტარს არ გავაკეთებ

But it certainly inspired

მაგრამ ამან ნამდვილად წარმოშვა

an energetic reaction

ენერგიული რეაქცია

from many university professors.

ბევრი უნივერსიტეტის პროფესორისგან.

Well, the other hot button is parenting.

მეორე ცხარე საკითხი ბავშვის აღზრდის თემაა.

And the starting point is the -- for that discussion

საწყისი წერტილი დისკუსიისთვის

was the fact that we have all

იყო ის ფაქტი რომ ჩვენთვის

been subject to the advice

მოუციათ რჩევა

of the parenting industrial complex.

ბავშვის აღზრდასთან დაკავშირებით.

Now, here is -- here is a

აქ ხედავთ

representative quote from a besieged mother:

სასოწარკვეთილი დედის თვალსაჩინო ციტატას:

"I'm overwhelmed with parenting advice.

"დათრგუნული ვარ აღმზრედლობითი რჩევებით.

I'm supposed to do lots of physical activity with my kids

უნდა ჩავუტარო ფიზიკური აქტივობა ბავშვებს,

so I can instill in them a physical fitness habit

იმისთვის რომ მათ ფიზიკური სიჯანსაღის ჩვევები ჩავუნერგო.

so they'll grow up to be healthy adults.

შედეგად ჯანმრთელ ზრდასრულებად აღიზრდებიან.

And I'm supposed to do all kinds of intellectual play

და ყველა სხვადასხვა ინტელექტუალური თამაში,

so they'll grow up smart.

რომ ჭკვიანები გაიზარდონ.

And there are all kinds of play -- clay for finger dexterity,

და სხვადასხვა თამაშებია: საძერწი თითების სისხარტისთვის.

word games for reading success, large motor play,

სიტყვების თამაში წარმატებული კითხვისთვის მსხვილ მოტორიკის თამაში

small motor play. I feel like I could devote my life

თამაში წვრილი მოტორიკისთვის.

to figuring out what to play with my kids."

ალბათ სიცოცხლე უნდა შევწირო იმის გარკვევას რა ვეთამაშო ბავშვებს"

I think anyone who's recently been a parent can sympathize

მგონი ნებისმიერს ვინც მშობელი ყოფილა,

with this mother.

ესიმპათიურება ეს დედა.

Well, here's some sobering facts about parenting.

მაშ, ზოგი გამოსაფხიზლებელი ფაქტი აღზრდაზე.

Most studies of parenting on which this advice is based

კვლევების უმეტესობა აღზრდაზე, რომელსაც ეს რჩევები ეფუძნება,

are useless. They're useless because they don't control

უსარგებლოა. ისინი უსარგებლოა,

for heritability. They measure some correlation

რადგან არ ითვალისწინებს მემკვიდრეობითობას. ზომავენ კორელაციას,

between what the parents do, how the children turn out

იმას შორის, თუ რას აკეთებენ მშობლები და

and assume a causal relation:

როგორები გამოდიან ბავშვები და გულისხმობენ,

that the parenting shaped the child.

რომ აღზრდამ ჩამოაყალიბა ბავშვი ასეთად.

Parents who talk a lot to their kids

მშობლები, ვინც ბევრს ესაუბრებიან ბავშვებს,

have kids who grow up to be articulate,

ჰყავთ კარგი მოსაუბრე ბავშვები.

parents who spank their kids have kids who grow up

მშობლებს რომლებიც სცემენ ბავშვებს,

to be violent and so on.

მოძალადე ბავშვები ეზრდებათ და ა.შ.

And very few of them control for the possibility

და ძალიან ცოტა მათგანი ითვალისწინებს იმას,

that parents pass on genes for --

რომ მშობლები გენებსაც გადასცემენ.

that increase the chances a child will be articulate

რაც ზრდის შანსებს რომ ბავშვი

or violent and so on.

იყოს კარგი მოსაუბრე, ან მოძალადე და ა.შ.

Until the studies are redone with adoptive children,

მანამ, სანამ კვლევები არ განმეორდება აყვანილ ბავშვებზე,

who provide an environment

რა შემთხვევაშიც მხოლოდ გარემოა მშობლების,

but not genes to their kids,

მაგრამ არა გენები,

we have no way of knowing whether these conclusions are valid.

ჩვენ ვერ გავიგებთ ეს დასკვნები მართალია თუ არა.

The genetically controlled studies

გენეტიკურად კონტროლირებულ კვლევებს

have some sobering results.

აქვს რამდენიმე გამოსაფხიზლებელი შედეგი.

Remember the Mallifert twins:

გახსოვთ ტყუპი მალიფერტები:

separated at birth, then they meet in the patent office --

დაბადებისთანავე განცალკევებულები საპატენტოს ოფისში რომ შეხვდნენ,

remarkably similar.

ძალიან მსგავსები.

Well, what would have happened if the Mallifert twins had grown up together?

რა მოხდებოდა ტყუპი მალიფერტები ერთად რომ აღზრდილიყვნენ?

You might think, well, then they'd be even more similar,

ალბათ იფიქრებთ, უფრო მეტად მსგავსები იქნებოდნენ,

because not only would they share their genes,

რადგან არა მხოლოდ გენები,

but they would also share their environment.

არამედ გარემოც საერთო ექნებოდათ.

That would make them super-similar, right?

ეს მათ სუპერ მსგავსებად გახდიდა, არა?

Wrong. Identical twins, or any siblings,

არა, იდენტური ტყუპები, ან ნებისმიერი დედმამიშვილები, რომლებიც

who are separated at birth are no less similar

დაბადებისთანავე განცალკევებულები არიან, არ არიან ნაკლებად მსგავსები,

than if they had grown up together.

ვიდრე იმ შემთხვევაში,

Everything that happens to you in a given home

თუ ისინი ერთად აღიზრდებოდნენ.

over all of those years

ყველაფერი, რაც მთელი ამ წლების მანძილზე,

appears to leave no permanent stamp

შინ გადაგხდება არ ტოვებს სამუდამო კვალს

on your personality or intellect.

პიროვნებაზე, ან ინტელექტზე.

A complementary finding, from a completely different methodology,

დამატებითი აღმოჩენა, ჩატარებული სრულიად სხვა მეთოდოლოგიით,

is that adopted siblings reared together --

როცა ერთად აღზრდილი აყვანილი დედმამიშვილები,

the mirror image of identical twins reared apart,

იდენტური ტყუპების განცალკევების ანარეკლი.

they share their parents, their home,

მათ ჰყავთ საერთო მშობლები, სახლი,

their neighborhood,

სამეზობლო, მაგრამ აქვთ სხვადასხვა გენები

don't share their genes -- end up not similar at all.

და შედეგად, სრულიად განსხვავებულები იზრდებიან.

OK -- two different bodies of research with a similar finding.

მაშ, ორი განსხვავებული მკვლევარი ორგანო მსგავსი შედეგებით.

What it suggests is that children are shaped

ეს გვაჩვენებს, რომ ბავშვები საბოლოო ჯამში,

not by their parents over the long run,

არა მშობლების მიერ ყალიბდებიან,

but in part -- only in part -- by their genes,

არამედ ნაწილობრივ, მხოლოდ ნაწილობრივ, გენებით

in part by their culture --

და ნაწილობრივ კულტურით.

the culture of the country at large

ქვეყნის კულტურით ზოგადად

and the children's own culture, namely their peer group --

და ბავშვების საკუთარი კულტურით,

as we heard from Jill Sobule earlier today,

კერძოდ თანატოლების. როგორც დღეს ჯილ სობულესგან მოვისმინეთ,

that's what kids care about --

ეს არის რაც ბავშვებს აღელვებთ

and, to a very large extent, larger than most people are prepared to acknowledge,

და დიდწილად, ბევრად უფრო დიდწილად ვიდრე ხალხი ამას აღიარებს,

by chance: chance events in the wiring of the brain in utero;

შემთხვევითობით: საშვილოსნოში ტვინის შეერთების შემთხვევითობით;

chance events as you live your life.

შემთხვევითი ხდომილებით ცხოვრების მანძილზე.

So let me conclude

მაშ, ნება მომეცით დავასრულო

with just a remark

ერთი დაკვირვებით,

to bring it back to the theme of choices.

არჩევანის თემას რომ დავუბრუნდე,

I think that the sciences of human nature --

ვფიქრობ, ადამიანის ბუნების

behavioral genetics, evolutionary psychology,

შემსწავლელი მეცნიერებები ქცევის გენეტიკა, ევოლუციური ფსიქოლოგია,

neuroscience, cognitive science --

ნეირობიოლოგია, კოგნიტური მეცნიერება,

are going to, increasingly in the years to come,

უფრო და უფრო განაგრძობენ

upset various dogmas,

სხვადასხვა დოგმების უარყოფას,

careers and deeply-held political belief systems.

პროფესიების და ღრმა პოლიტიკური რწმენების მსხვრევას.

And that presents us with a choice.

და ეს ჩვენ გვაყენებს არჩევანის წინაშე.

The choice is whether certain facts about humans,

არჩევანია ჩავთვალოთ თუ არა ზოგი ფაქტი, ან თემა

or topics, are to be considered taboos,

ადამიანის შესახებ ტაბუდ,

აკრძალულ ცოდნად, საითაც სჯობს არ წავიდეთ,

forbidden knowledge, where we shouldn't go there

because no good can come from it,

რადგან იქიდან კარგი არაფერი გამოვა,

or whether we should explore them honestly.

თუ ჩვენ ისინი კეთილსინდისიერად უნდა გამოვიკვლიოთ.

I have my own

მე ჩემი საკუთარი პასუხი მაქვს

answer to that question,

ამ კითხვაზე.

which comes from a great artist of the 19th century,

რომელიც მე-19 საუკუნის დიდი ხელოვანისგან

Anton Chekhov, who said,

ანტონ ჩეხოვისგან მოდის, რომელმაც თქვა:

"Man will become better when you show him

"ადამიანი მაშინ გახდება უკეთესი,

what he is like."

როცა აჩვენებთ თუ როგორია ის"

And I think that the argument

და მგონია რომ ამ აზრის

can't be put any more eloquently than that.

უკეთ გადმოცემა შეუძლებელია.

Thank you very much.

დიდი მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)