Steven Pinker: Human nature and the blank slate

Tłumaczenie: Piotr Szeremeta Korekta: Jakub Urbański

A year ago, I spoke to you about a book

Jakiś rok temu opowiadałem wam o swojej książce

that I was just in the process of completing,

która wtedy była na ukończeniu;

that has come out in the interim, and I would like to talk to you today

otóż została ona niedawno wydana i chciałbym wam opowiedzieć

about some of the controversies that that book inspired.

o kontrowersjach które zdążyła wywołać.

The book is called "The Blank Slate,"

Jej tytuł to "The Blank Slate" ("Niezapisana tablica"),

based on the popular idea

inspirowany znanym nurtem

that the human mind is a blank slate,

postrzegania ludzkiego umysłu jako czystej tablicy,

and that all of its structure comes from

na której ostateczny wygląd mają wpływ

socialization, culture, parenting, experience.

społeczeństwo, kultura, wychowanie, doświadczenie etc.

The "blank slate" was an influential idea in the 20th century.

"Czysta tablica" była znaczącym założeniem XX wieku.

Here are a few quotes indicating that:

Kilka cytatów na potwierdzenie:

"Man has no nature," from the historian

"Nie istnieje 'ludzka natura'. " - historyk

Jose Ortega y Gasset;

Jose Ortega y Gasset;

"Man has no instincts," from the

"Człowiek nie ma instynktów"

anthropologist Ashley Montagu;

antropolog Ashley Montagu

"The human brain is capable of a full range of behaviors

"Ludzki mózg jest zdolny do całego spektrum zachowań

and predisposed to none," from the late scientist Stephen Jay Gould.

lecz do żadnego nie jest predysponowany" - Stephen Jay Gould

There are a number of reasons to doubt that the human mind

Jest sporo powodów by wątpić w tezę, że ludzki umysł

is a blank slate,

jest czystą tablicą;

and some of them just come from common sense.

kilka z nich jest czysto zdroworozsądkowych.

As many people have told me over the years,

Jak przez lata słyszałem od ludzi,

anyone who's had more than one child

każdy kto miał więcej niż jedno dziecko

knows that kids come into the world

wie, że rodzą się one

with certain temperaments and talents;

z własnym temperamentem i talentami

it doesn't all come from the outside.

i nie wszystko jest wpływem środowiska.

Oh, and anyone who

A, jeszcze każdy

has both a child and a house pet

mający w domu dziecko i zwierzaka

has surely noticed that the child, exposed to speech,

zauważył zapewne, że dzieci, słuchając ludzkiej mowy,

will acquire a human language,

w końcu uczą się mówić,

whereas the house pet won't,

co u zwierząt nie jest regułą,

presumably because of some innate different between them.

prawdopodobnie z powodu pewnej wewnętrznej różnicy między nimi.

And anyone who's ever been

A każdy kto był

in a heterosexual relationship knows that

w heteroseksualnym związku wie,

the minds of men and the minds of women are not indistinguishable.

że istnieje zauważalna różnica między umysłem kobiety i mężczyzny.

There are also, I think,

Pojawia się także

increasing results from

coraz więcej dowodów naukowych

the scientific study of humans

na to że nie jesteśmy

that, indeed, we're not born blank slates.

niezapisanymi tablicami.

One of them, from anthropology,

Jeden z nich przynosi nam antropologia,

is the study of human universals.

a dotyczący rzeczy powszechnych wśród ludzi, uniwersaliów.

If you've ever taken anthropology, you know that it's a --

Jeżeli zetknęliście się kiedyś z antropologią, wiecie

kind of an occupational

jaką frajdę czerpią antropolodzy

pleasure of anthropologists to show

z pokazywania jak odmienne

how exotic other cultures can be,

mogą być egzotyczne kultury,

and that there are places out there where, supposedly,

że gdzieś tam są miejsca, gdzie

everything is the opposite to the way it is here.

wszystko zdaje się być na opak.

But if you instead

Jednak jeżeli zajmiemy się

look at what is common to the world's cultures,

tym, co jest wspólne dla wszystkich kultur,

you find that there is an enormously rich set

zdamy sobie sprawę jak wiele z tych

of behaviors and emotions

zachowań i emocji,

and ways of construing the world

oraz sposobów rozumienia świata

that can be found in all of the world's 6,000-odd cultures.

możemy odnaleźć we wszystkich 6000 kultur świata.

The anthropologist Donald Brown has tried to list them all,

Antropolog Donald Brown podjął się spisania ich wszystkich,

and they range from aesthetics,

tylko niektóre z nich to: estetyka,

affection and age statuses

uczucia i status związany z wiekiem,

all the way down to weaning, weapons, weather,

aż do odstawiania dziecka od piersi, broni, pogody,

attempts to control, the color white

dążenia do władzy, koloru białego

and a worldview.

i postrzegania świata.

Also, genetics and neuroscience

Ponadto, genetyka i nauki dotyczące układu nerwowego

are increasingly showing that the brain

coraz dobitniej dowodzą, że ludzki mózg

is intricately structured.

ma wielce złożoną strukturę.

This is a recent study by the neurobiologist Paul Thompson

Oto wyniki niedawnych badań neurobiologa Paula Thompsona

and his colleagues in which they --

i jego zespołu, w czasie których

using MRI --

przy pomocy MRI

measured the distribution of gray matter --

mierzono rozkład istoty szarej

that is, the outer layer of the cortex --

która jest zewnętrzną warstwą kory mózgowej,

in a large sample of pairs of people.

na dużej ilości par ludzi.

They coded correlations in the thickness

Obserwowali zależności w grubości

of gray matter in different parts of the brain

istoty szarej w różnych częściach mózgu;

using a false color scheme, in which

zobrazowano to kolorem,

no difference is coded as purple,

gdzie fioletowy oznacza brak różnic

and any color other than purple indicates

a jakikolwiek inny kolor wskazuje

a statistically significant correlation.

statystycznie znaczną zależność.

Well, this is what happens when you pair people up at random.

Tak to wygląda, gdy porównamy dwójkę losowych ludzi.

By definition, two people picked at random

Z definicji, u dwojga losowych ludzi

can't have correlations in the distribution

nie może istnieć zależność rozkładu

of gray matter in the cortex.

istoty szarej w korze mózgowej.

This is what happens in people who share

A teraz obserwacje u ludzi dzielących

half of their DNA -- fraternal twins.

połowę swojego DNA - bliźniąt dwujajowych.

And as you can see, large amounts of the brain

Jak widzicie, duże obszary mózgu

are not purple, showing that if one person

nie są fioletowe, wskazując, że gdy jedna z osób

has a thicker bit of cortex

ma grubszy fragment kory

in that region, so does his fraternal twin.

w tym miejscu, to samo znajdziemy u jej brata lub siostry.

And here's what happens if you

A tu z kolei widzimy co się stanie

get a pair of people who share all their DNA --

gdy zbadamy dwójkę ludzi dzielących cały swój DNA

namely, clones or identical twins.

czyli klony lub bliźnięta jednojajowe.

And you can see huge areas of cortex where there are

Możemy zaobserwować duże regiony kory, gdzie

massive correlations in the distribution of gray matter.

są ogromne podobieństwa w rozkładzie istoty szarej.

Now, these aren't just

To nie tylko

differences in anatomy,

różnice w anatomii,

like the shape of your ear lobes,

jak kształt uszu,

but they have consequences in thought and behavior

ma to swoje konsekwencje w zachowaniu i myśleniu

that are well illustrated in this famous cartoon by Charles Addams:

które dobrze ilustruje słynny żart rysunkowy Charlesa Addamsa:

"Separated at birth, the Mallifert twins meet accidentally."

"Przypadkowe spotkanie rozdzielonych przy narodzinach braci Mallifert."

As you can see, there are two inventors

Jak widzicie, jest to dwóch wynalazców

with identical contraptions in their lap, meeting

z identycznymi urządzeniami na kolanach, którzy spotkali się

in the waiting room of a patent attorney.

w poczekalni urzędu patentowego.

Now, the cartoon is not such an exaggeration, because

Rysunek ma w sobie więcej prawdy niż się zdaje, ponieważ

studies of identical twins who were separated at birth

identyczne bliźnięta rozdzielone przy urodzeniu

and then tested in adulthood

i przebadane jako dorosłe

show that they have astonishing similarities.

wykazują zadziwiające podobieństwa.

And this happens in every pair of identical twins

Dotyczy to każdej pary bliźniąt jednojajowych

separated at birth ever studied --

rozdzielonych przy narodzinach kiedykolwiek zbadanych

but much less so with fraternal twins separated at birth.

zdecydowanie rzadziej obserwuje się to u bliźniąt dwujajowych.

My favorite example is a pair of twins,

Mój ulubiony przykład to bliźnięta

one of whom was brought up

z których jedno było wychowane

as a Catholic in a Nazi family in Germany,

w katolickiej rodzinie w nazistowskich Niemczech

the other brought up in a Jewish family in Trinidad.

a drugie w żydowskiej rodzinie w Trynidadzie.

When they walked into the lab in Minnesota,

Kiedy weszli do laboratorium w Minnesocie,

they were wearing identical navy blue shirts with epaulettes;

nosili identyczne granatowe koszule z naramiennikami,

both of them liked to dip buttered toast in coffee,

obaj lubili maczać tosty w kawie,

both of them kept rubber bands around their wrists,

obaj nosili gumowe bransoletki,

both of them flushed the toilet before using it as well as after,

obaj spłukiwali ubikację tak przed jak i po skorzystaniu,

and both of them liked to surprise people

oraz lubili straszyć ludzi

by sneezing in crowded elevators to watch them jump.

głośno kichając w zatłoczonych windach.

Now --

Kontynuując.

the story might seem to good to be true,

Opowieść wydaje się zbyt piękna by była prawdziwa,

but when you administer

jednak nawet gdy przeprowadzimy

batteries of psychological tests,

wiele testów psychologicznych

you get the same results -- namely,

uzyskamy takie same rezultaty-

identical twins separated at birth show

bliźnięta jednojajowe rozdzielone przy narodzinach

quite astonishing similarities.

są zadziwiająco podobne.

Now, given both the common sense

Skoro połączone siły zdrowego rozsądku

and scientific data

oraz badań naukowych

calling the doctrine of the blank slate into question,

zdołały nadszarpnąć reputację "czystej tablicy",

why should it have been such an appealing notion?

powinniśmy zapytać, czemu był to tak popularny nurt?

Well, there are a number of political reasons why people have found it congenial.

Jest wiele politycznych powodów dla których uważano ją za obowiązującą.

The foremost is that if we're blank slates,

Najważniejszym jest ten, że gdy jesteśmy czystymi tablicami

then, by definition, we are equal,

wtedy, z definicji, jesteśmy równi,

because zero equals zero equals zero.

ponieważ zero równe jest zeru równe jest zeru.

But if something is written on the slate,

Podczas gdy coś jest napisane na tej tablicy

then some people could have more of it than others,

niektórzy mogą mieć tam więcej niż inni,

and according to this line of thinking, that would justify

co by usprawiedliwiało

discrimination and inequality.

dyskryminację i nierówności.

Another political fear of human nature

Kolejnym powodem do obaw przed ludzką naturą

is that if we are blank slates,

jest to, że będąc czystymi tablicami

we can perfect mankind --

możemy ulepszyć ludzkość -

the age-old dream of the perfectibility of our species

odwieczne marzenie doskonalenia naszego gatunku

through social engineering.

poprzez inżynierię społeczną.

Whereas, if we're born with certain instincts,

Gdybyśmy mieli wrodzone instynkty

then perhaps some of them might condemn us

wtedy niektóre z nich mogłyby skłaniać nas

to selfishness, prejudice and violence.

do egoizmu, uprzedzeń i przemocy.

Well, in the book, I argue that these are, in fact, non sequiturs.

Cóż, w książce dowodzę, że te obawy są bezpodstawne.

And just to make a long story short:

W kilku słowach:

first of all, the concept of fairness

po pierwsze, "sprawiedliwość"

is not the same as the concept of sameness.

nie powinna być utożsamiana z "identycznością".

And so when Thomas Jefferson wrote

Gdy Thomas Jefferson pisał

in the Declaration of Independence,

w Deklaracji Niepodległości,

"We hold these truths to be self-evident,

"Uważamy te prawdy za oczywiste,

that all men are created equal,"

że wszyscy ludzie zostali stworzeni równi,"

he did not mean "We hold these truths to be self-evident,

nie miał na myśli "Uważamy te prawdy za oczywiste,

that all men are clones."

że wszyscy ludzie są klonami."

Rather, that all men are equal in terms of their rights,

Raczej, że wszyscy są równi w swoich prawach,

and that every person ought to be treated

oraz że każdy powinien być traktowany

as an individual, and not prejudged

jako jednostka, bez względu

by the statistics of particular groups

na statystyki dotyczące grupy

that they may belong to.

do której się zalicza.

Also, even if we were born

Ponadto, nawet gdybyśmy rodzili się

with certain ignoble motives,

z pewnymi niegodziwymi skłonnościami,

they don't automatically lead to ignoble behavior.

nie skazują nas one na niegodziwe zachowanie,

That is because the human mind

a to dlatego, że ludzki umysł

is a complex system with many parts,

jest złożonym układem z wieloma częściami

and some of them can inhibit others.

które mogą hamować skłonności innych części.

For example, there's excellent reason to believe

Istnieje wiele powodów by wierzyć,

that virtually all humans are born with a moral sense,

że praktycznie wszyscy rodzą się z poczuciem moralności,

and that we have cognitive abilities that allow us

i że wszyscy mamy zdolności pozwalające nam

to profit from the lessons of history.

uczyć się z lekcji dawanych nam przez historię.

So even if people did have impulses

Tak więc nawet gdyby ludzie mieli skłonności

towards selfishness or greed,

do egoizmu i chciwości,

that's not the only thing in the skull,

to nie tylko to dzieje się w czaszce,

and there are other parts of the mind that can counteract them.

są tam inne obszary które mogą się im przeciwstawiać.

In the book, I

W książce

go over controversies such as this one,

dotykam wielu podobnych kontrowersyjnych tematów,

and a number of other hot buttons,

i innych punktów zapalnych,

hot zones, Chernobyls, third rails, and so on --

grząskich gruntów, Czarnobyli i tak dalej,

including the arts, cloning, crime,

w tym sztuki, klonowania, zbrodni,

free will, education, evolution,

wolnej woli, edukacji, ewolucji

gender differences, God, homosexuality,

różnic między płciami, Boga, homoseksualizmu,

infanticide, inequality, Marxism, morality,

dzieciobójstwa, nierówności, Marksizmu, moralności

Nazism, parenting, politics,

Nazizmu, rodzicielstwa, polityki,

race, rape, religion, resource depletion,

ras, religii, niedoboru surowców

social engineering, technological risk and war.

inżynierii społecznej, zagrożeń techniki i wojny.

And needless to say, there were certain risks

Nie trzeba nadmieniać, że podejmowanie tych tematów

in taking on these subjects.

wiązało się z pewnym ryzykiem.

When I wrote a first draft of the book,

Kiedy skończyłem pierwopis książki

I circulated it to a number of colleagues for comments,

rozesłałem go kilku współpracownikom do skomentowania

and here are some of

oto niektóre odpowiedzi

the reactions that I got:

które otrzymałem:

"Better get a security camera for your house."

'Zainwestuj w system alarmowy w domu."

"Don't expect to get any more awards, job offers

"Nie oczekuj kolejnych nagród, ofert pracy

or positions in scholarly societies."

albo pozycji dydaktycznych"

"Tell your publisher not to list your hometown

"Poproś wydawcę by nie podawał twojego adresu

in your author bio."

w notce biograficznej."

"Do you have tenure?"

"Naprawdę nadal wykładasz?"

(Laughter)

(śmiech)

Well, the book came out in October,

Cóż, książka ukazała się w październiku,

and nothing terrible has happened.

i nic strasznego się nie stało.

I -- I like --

Jednak rzeczywiście

There was indeed reason to be nervous,

były powody do niepokoju,

and there were moments in which I did feel nervous,

i były chwile gdy nerwy dawały o sobie znać,

knowing the history

szczególnie gdy zna się

of what has happened to people

historie ludzi, którzy

who've taken controversial stands

podjęli się kontrowersyjnych tematów

or discovered disquieting findings

lub dokonali niepokojących odkryć

in the behavioral sciences.

w naukach behawioralnych.

There are many cases, some of which I talk about in the book,

Jest wiele przypadków, o niektórych z nich piszę w książce,

of people who have been slandered, called Nazis,

ludzi pomawianych, oskarżanych o Nazizm,

physically assaulted, threatened with criminal prosecution

bitych, zastraszanych procesami,

for stumbling across or arguing

za podjęcie lub natrafienie

about controversial findings.

na kontrowersyjne odkrycie.

And you never know when you're going to

I nigdy nie wiesz

come across one of these booby traps.

kiedy wpadniesz w jedną z tych pułapek.

My favorite example is a pair of psychologists

Moim ulubionym przykładem jest dwójka psychologów

who did research on left-handers,

badających osoby leworęczne,

and published some data showing that left-handers are, on average,

opublikowali oni wyniki wskazujące, że leworęczni są przeciętnie

more susceptible to disease, more prone to accidents

mniej odporni na choroby, bardziej narażeni na wypadki

and have a shorter lifespan.

i mają krótszą spodziewaną długość życia.

It's not clear, by the way, since then,

Przy okazji, obecnie nie jest pewne

whether that is an accurate generalization,

czy są to prawidłowe wnioski,

but the data at the time seemed to support that.

ale wtedy wyniki zdawały się wspierać te tezy.

Well, pretty soon they were barraged

Cóż, wkrótce zostali oni zasypani

with enraged letters,

listami od oburzonych czytelników,

death threats,

groźbami śmierci,

ban on the topic in a number of scientific journals,

zakazem podejmowania tematu w wielu czasopismach naukowych

coming from irate left-handers

nadchodzącymi od wzburzonych leworęcznych

and their advocates,

i ich prawników;

and they were literally afraid to open their mail

dosłownie bali się sprawdzać pocztę

because of the venom and vituperation

z powodu jadu i obelg

that they had inadvertently inspired.

które niechcący na siebie sprowadzili.

Well,

Więc...

the night is young, but the book has been out

noc jeszcze młoda, ale książka jest już

for half a year,

pół roku na rynku,

and nothing terrible has happened.

i nic strasznego się nie stało.

None of the dire professional consequences

Żadne ze wspomnianych konsekwencji

has taken place --

nie miały miejsca...

I haven't been

Nie zostałem banitą

exiled from the city of Cambridge.

wygnanym z miasta Cambridge.

But what I wanted to talk about

Ale chciałbym zaznaczyć dwa

are two of these hot buttons

wrażliwe tematy

that have aroused the strongest response

które wywołały najwięcej zamieszania

in the 80-odd reviews

w postaci około 80 recenzji

that The Blank Slate has received.

które poświęcono mojej książce.

I'll just put that list up for a few seconds,

Wrócę na chwilę do tej listy

and see if you can guess which two

i sprawdzimy czy potraficie zgadnąć

-- I would estimate that probably two of these topics

... powiedziałbym że dwa z tych tematów

inspired probably 90 percent

zajęło około 90%

of the reaction in the various reviews

miejsca w większości recenzji

and radio interviews.

i wywiadach radiowych.

It's not violence and war,

Nie, nie przemoc czy wojna,

it's not race, it's not gender,

nie różnice między rasami i płciami

it's not Marxism, it's not Nazism.

ani Marksizm, ani Nazizm.

They are: the arts and parenting.

Otóż: sztuka i wychowanie.

(Laughter)

(śmiech)

So let me tell you what

Pozwólcie mi wyjaśnić

aroused such irate responses,

co wywołało to wściekłe poruszenie,

and I'll let you decide if whether they --

a wy ocenicie, czy

the claims are really that outrageous.

te tezy rzeczywiście są tak oburzające.

Let me start with the arts.

Zacznijmy od sztuki.

I note that among the long list of human universals

Zaznaczam, że wśród długiej listy rzeczy powszechnych

that I presented a few slides ago

dla gatunku ludzkiego

are art.

jest sztuka.

There is no society ever discovered

Nie odkryto dotąd społeczeństwa

in the remotest corner of the world that has not had something

nawet w najdalszym zakątku Ziemi, które nie miałoby

that we would consider the arts.

czegoś uznawanego za sztukę.

Visual arts -- decoration of surfaces and bodies --

Sztuka wizualna - dekoracje powierzchni i ciała...

appears to be a human universal.

zdaje się być uniwersalna dla ludzi.

The telling of stories, music,

Snucie opowieści, muzyka,

dance, poetry -- found in all cultures,

taniec, poezja znajdują się we wszystkich kulturach

and many of the motifs and themes

a wiele z motywów i toposów

that

które pozwalają nam

give us pleasure in the arts

czerpać przyjemność ze sztuki

can be found in all human societies:

można znaleźć we wszystkich społecznościach.

a preference for symmetrical forms,

Preferowanie symetrii,

the use of repetition and variation,

używanie repetycji i wariacji,

even things as specific as the fact

nawet rzeczy tak specyficzne

that in poetry all over the world,

jak to, że w poezji na całym świecie

you have lines that are very close

znajdujemy wersy, które mają

to three seconds long, separated by pauses.

około 3 sekund długości, rozdzielone pauzami.

Now, on the other hand,

Z drugiej strony

in the second half of the 20th century,

w drugiej połowie XX. wieku

the arts are frequently said to be in decline.

mówi się często o zmierzchu sztuki.

And I have a collection,

Mam kolekcję

probably 10 or 15 headlines, from highbrow magazines

10-15 nagłówków z inteligenckich magazynów

deploring the fact that

lamentujących nad

the arts are in decline in our time.

upadkiem sztuki współczesnej.

I'll give you a couple of representative quotes:

Kilka przykładów:

"We can assert with some confidence that our own period is

"Z dużą pewnością możemy powiedzieć, że w naszych czasach

one of decline, that the standards of culture are lower

doświadczamy upadku kultury, że nasze standardy są niższe

than they were 50 years ago, and that the evidences of this decline

niż jeszcze 50 lat temu, i że odczuwalnych skutków tego upadku

are visible in every department of human activity."

możemy doświadczyć w każdej dziedzinie ludzkiej aktywności."

That's a quote from T. S. Eliot, a little more than 50 years ago.

To T.S Eliot, powiedział to nieco ponad 50 lat temu.

And a more recent one:

A tu trochę nowszy:

"The possibility of sustaining high culture in our time

"Możliwość podtrzymania poziomu kultury wysokiej w naszych czasach

is becoming increasing problematical.

staje się coraz większym problemem.

Serious book stores are losing their franchise,

Poważne księgarnie tracą markę

nonprofit theaters are surviving primarily

niekomercyjne teatry trwają głównie

by commercializing their repertory,

dostosowując się do gustów publiczności,

symphony orchestras are diluting their programs,

orkiestry symfoniczne tną programy

public television is increasing its dependence

telewizja publiczna uzależnia się

on reruns of British sitcoms,

od powtórek 'Czterech pancernych',

classical radio stations are dwindling,

stacje z muzyką klasyczną konają, muzea żyją

museums are resorting to blockbuster shows, dance is dying."

ze wzbudzających sensację wystaw, taniec umiera."

That's from Robert Brustein,

To z kolei Robert Brustein,

the famous drama critic and director,

słynny krytyk teatralny i reżyser,

in The New Republic about five years ago.

w tekście z "The New Republic" sprzed pięciu laty.

Well, in fact, the arts are not in decline.

W rzeczywistości, sztuka nie jest w zaniku.

I don't think this will as a surprise to anyone in this room,

Co chyba nie dziwi nikogo w tej sali,

but by any standard

- pod żadnym względem

they have never been flourishing

nie rozkwitała tak szeroko

to a greater extent.

jak teraz.

There are, of course, entirely new art forms

Powstały zupełnie nowe formy wyrazu

and new media, many of which you've heard

oraz nowe środki przekazu, o których usłyszeliście

over these few days.

w ostatnich dniach.

By any economic standard,

Pod każdym ekonomicznym względem

the demand for art of all forms

zapotrzebowanie na sztukę w każdej formie

is skyrocketing,

jest kosmiczne.

as you can tell from the price of opera tickets,

Co możemy stwierdzić po cenach biletów operowych,

by the number of books sold,

ilości publikowanych

by the number of books published,

oraz sprzedawanych książek,

the number of musical titles released,

liczby nowych utworów muzycznych,

the number of new albums and so on.

nowych albumów i tak dalej.

The only grain of truth to this

Jedyne ziarna prawdy

complaint that the arts are in decline

w narzekaniach na sztukę współczesną

come from three spheres.

można znaleźć w trzech obszarach.

One of them is in elite art since the 1930s --

Jednym z nich jest

say, the kinds of works performed

sztuka wysoka od lat 1930-tych;

by major symphony orchestras,

większość repertuaru orkiestr symfonicznych

where most of the repertory is before 1930,

stanowią utwory sprzed roku 1930,

or the works shown in

dotyczy to także prac wystawianych

major galleries and prestigious museums.

w ważniejszych galeriach i prestiżowych muzeach.

In literary criticism and analysis,

Co do krytyki literackiej i analizy,

probably 40 or 50 years ago,

około 40-50 lat temu

literary critics were a kind of cultural hero;

krytycy literaccy byli skarbem narodowym;

now they're kind of a national joke.

obecnie są raczej skarbnicą dowcipów.

And the humanities and arts programs

No i jeszcze kierunki humanistyczne i artystyczne

in the universities, which by many measures,

na uniwersytetach, one pod wieloma względami

indeed are in decline.

są w upadku.

Students are staying away in droves,

Studenci wybierają popularne kierunki,

universities are disinvesting

uczelnie niechętnie dofinansowują

in the arts and humanities.

kierunki humanistyczne i sztukę.

Well, here's a diagnosis.

Więc, mam diagnozę.

They didn't ask me, but by their own admission,

Nie proszono mnie o nią, ale zgodnie z ich słowami

they need all the help that they can get.

każda pomoc się liczy.

And I would like to suggest that it's not a coincidence

Chciałbym również zasugerować, że nie jest przypadkiem

that this supposed decline

że ten tak zwany "upadek"

in the elite arts and criticism

sztuki wysokiej i krytyki

occurred in the same point in history in which

pojawił się w tym samym czasie

there was a widespread denial of human nature.

w którym rozpowszechniła się negacja ludzkiej natury.

A famous quotation can be found --

Znany cytat,

if you look on the web, you can find it in

możecie go znaleźć w Internecie,

literally scores

czy sylabusach

of English core syllabuses --

do języka angielskiego -

"In or about December 1910,

"W okolicach grudnia roku 1910

human nature changed."

odmieniła się ludzka natura."

A paraphrase of a quote by Virginia Woolf,

Parafraza Virginii Wolff,

and there's some debate

ludzie ciągle zastanawiają się

as to what she actually meant by that.

co naprawdę chciała przez to powiedzieć.

But it's very clear, looking at these syllabuses,

Jednak jest jasne, patrząc na te sylabusy,

that -- it's used now

że obecnie używa się go

as a way of saying that all forms

aby pokazać, że wszystkie formy

of appreciation of art

obcowania ze sztuką,

that were in place for centuries, or millennia,

jakie istniały praktycznie od zawsze,

in the 20th century were discarded.

w XX. wieku zostały odrzucone.

The beauty and pleasure in art --

Piękno i przyjemność,

probably a human universal --

prawdopodobnie wartości uniwersalne dla całej ludzkości,

were -- began to be considered saccharine,

zostały uznane za ckliwe

or kitsch, or commercial.

kiczowate lub komercyjne.

Barnett Newman had a famous quote that "the impulse of modern art

Zdaniem Barnetta Newmana napędem sztuki współczesnej

is the desire to destroy beauty" --

jest pragnienie zniszczenia piękna,

which was considered bourgeois or tacky.

kojarzonego wtedy z burżujstwem i tandetą.

And here's just one example.

Jeszcze jeden przykład.

I mean, this is perhaps a representative example

Mam nadzieję że jest to reprezentatywny przykład

of the visual depiction of the female form

przedstawiania wizerunku kobiety

in the 15th century;

w XV w.

here is a representative example

a to z kolei typowy przykład

of the depiction of the female form in the 20th century.

przedstawienia kobiety z wieku XX.

And, as you can see, there -- something has changed

Jak pewnie zauważyliście, zaszła zauważalna zmiana

in the way the elite arts

w sposobie oddziaływania

appeal to the senses.

sztuki wysokiej na odbiorcę.

Indeed, in movements of modernism

Rzeczywiście, ruchy modernistyczne

and post-modernism,

i postmodernistyczne

there was visual art without beauty,

prezentowały dzieła pozbawione piękna,

literature without narrative and plot,

literaturę pozbawioną narracji i fabuły,

poetry without meter and rhyme,

poezję bez metrum i rymu,

architecture and planning without ornament,

architekturę bez rozplanowania czy ornamentów,

human scale, green space and natural light,

ludzkiej skali, zielonych przestrzeni, naturalnego światła,

music without melody and rhythm,

muzykę bez melodii i rytmu,

and criticism without clarity,

krytycyzm bez jasności,

attention to aesthetics and insight into the human condition.

uwagi na estetykę i oglądu na stan ludzkości.

(Laughter)

(śmiech)

Let me give just you an example to back up that last statement.

Pozwólcie mi poprzeć moją ostatnią tezę przykładem.

But here, there -- one of the most famous literary

Jednym z nasłynniejszych badaczy angielskiej

English scholars of our time

literatury naszych czasów

is the Berkeley professor,

jest pani profesor z Berkeley,

Judith Butler.

Judith Butler.

And here is an example of

A to fragment jednej

one of her analyses:

z jej analiz:

"The move from a structuralist account in which capital

"Konwersja ze strukturalistycznego porządku w którym

is understood to structure social relations

stolica kształtuje relacje społeczne

in relatively homologous ways

w zasadzie homologiczne sposoby

to a view of hegemony in which power relations are subject to repetition,

do poglądu na hegemonię w której relacje siły są podmiotem repetycji,

convergence and rearticulation

konwergencji i reartykulacji

brought the question of temporality into the thinking of structure,

przynosi pytanie o tymczasowość w pojmowaniu struktury,

and marked a shift from the form of Althusserian theory

i podkreśla rezygnację z Althusseriańskiej teorii

that takes structural totalities as theoretical objects ..."

która interpretuje strukturalne totalizmy jako teoretyczne obiekty..."

Well, you get the idea.

Wiecie o co chodzi.

By the way, this is one sentence --

Przy okazji, to jest jedno zdanie --

you can actually parse it.

samo może być podmiotem analizy.

Well, the argument in "The Blank Slate"

W mojej książce twierdzę

was that elite art and criticism

że sztuka wysoka i krytyka

in the 20th century,

w XX. wieku,

although not the arts in general,

chociaż nie sztuka w ogólności,

have disdained beauty, pleasure,

stroniła od piękna, przyjemności,

clarity, insight and style.

jasności, głębi i stylu.

People are staying away from elite art and criticism.

Ludzie stronią od sztuki wysokiej i krytyki.

What a puzzle -- I wonder why.

Pytanie za 100 punktów - dlaczego?

Well, this turned out to be probably

Prawdopodobnie jest to

the most controversial claim in the book.

najbardziej kontrowersyjny fragment książki.

Someone asked me whether I stuck it in

Usłyszałem nawet pytanie, czy nie napisałem tego

in order to deflect ire

tylko po to, by odwrócić uwagę

from discussions of gender and Nazism

od rozdziałów o płci, Naziźmie,

and race and so on. I won't comment on that.

rasach itp. Bez komentarza.

But it certainly inspired

Ale z pewnością

an energetic reaction

rozpętałem gorącą dyskusję

from many university professors.

wsród wielu profesorów uniwersyteckich.

Well, the other hot button is parenting.

Kolejnym kontrowersyjnym tematem jest wychowanie.

And the starting point is the -- for that discussion

Rozpocznijmy od faktu, że

was the fact that we have all

każdy z nas był celem

been subject to the advice

wielkiej machiny

of the parenting industrial complex.

doradztwa rodzicielskiego.

Now, here is -- here is a

Przytoczę typowe

representative quote from a besieged mother:

wyznanie przytłoczonej matki:

"I'm overwhelmed with parenting advice.

"Jestem przytłoczona poradami dla rodziców.

I'm supposed to do lots of physical activity with my kids

Powinnam zapewniać dzieciom dużo ruchu

so I can instill in them a physical fitness habit

by zaszczepić w nich nawyk aktywności fizycznej.

so they'll grow up to be healthy adults.

żeby wyrosły na zdrowych ludzi.

And I'm supposed to do all kinds of intellectual play

I powinnam grać z nimi w te edukacyjne zabawy

so they'll grow up smart.

żeby wyrosły na mądrych ludzi.

And there are all kinds of play -- clay for finger dexterity,

I jest tyle tych gier - modelina na zręczność,

word games for reading success, large motor play,

gry słowne na czytanie, małe zabawy ruchowe,

small motor play. I feel like I could devote my life

duże zabawy ruchowe... Mogłabym poświęcić życie

to figuring out what to play with my kids."

na rozgryzaniu, w co powinnam bawić się z dziećmi."

I think anyone who's recently been a parent can sympathize

Myślę, że wielu świeżych rodziców

with this mother.

może odnieść się do tych słów pozytywnie.

Well, here's some sobering facts about parenting.

A teraz trochę trzeźwiących faktów o wychowaniu:

Most studies of parenting on which this advice is based

Większość tych rad jest oparta na bezwartościowych badaniach.

are useless. They're useless because they don't control

Bezwartościowych, bo nie biorą poprawki

for heritability. They measure some correlation

na dziedziczność. Mierzą pewne korelacje

between what the parents do, how the children turn out

między czynami rodziców a wynikami dzieci

and assume a causal relation:

i zakładają, że jedno pociąga drugie.

that the parenting shaped the child.

Wychowanie miało ukształtować dzieci.

Parents who talk a lot to their kids

Dzieci których rodzice dużo z nimi rozmawiają

have kids who grow up to be articulate,

wyrastają na elokwentnych dorosłych,

parents who spank their kids have kids who grow up

dzieci karane klapsami wyrastają na osoby

to be violent and so on.

skłonne do przemocy i tak dalej.

And very few of them control for the possibility

Bardzo niewiele z tych badań bierze pod uwagę

that parents pass on genes for --

przekazane przez rodziców geny

that increase the chances a child will be articulate

które zwiększają szansę dziecka na bycie elokwentnym,

or violent and so on.

gwałtownym i tak dalej.

Until the studies are redone with adoptive children,

Dopóki badania nie zostaną przeprowadzone na adoptowanych dzieciach

who provide an environment

na które wpływ ma tylko otoczenie

but not genes to their kids,

a nie związane z tym otoczeniem geny

we have no way of knowing whether these conclusions are valid.

nie mamy podstaw do uznania wspomnianych badań za wiarygodne.

The genetically controlled studies

Badania biorące poprawkę na dziedziczność

have some sobering results.

przynoszą otrzeźwiające rezultaty.

Remember the Mallifert twins:

Pamiętajcie bliźniaków Mallifert:

separated at birth, then they meet in the patent office --

"rozdzieleni przy narodzinach, spotykają się w urzędzie patentowym"

remarkably similar.

zadziwiająco podobni.

Well, what would have happened if the Mallifert twins had grown up together?

Co by się stało, gdyby bliźniacy dorastali razem?

You might think, well, then they'd be even more similar,

Można pomyśleć, że byliby jeszcze bardziej podobni,

because not only would they share their genes,

ponieważ dzieliliby nie tylko swoje geny

but they would also share their environment.

ale także środowisko w którym dorastali.

That would make them super-similar, right?

Staliby się superpodobni, tak?

Wrong. Identical twins, or any siblings,

No nie. Jednojajowe bliźnięta, czy w ogóle rodzeństwa,

who are separated at birth are no less similar

rozdzielone przy urodzeniu są tak samo podobne

than if they had grown up together.

jak te wychowane razem.

Everything that happens to you in a given home

Wszystko to co zdarzyło się w twoim domu

over all of those years

przez te wszystkie lata

appears to leave no permanent stamp

zdaje się nie zostawiać żadnego śladu.

on your personality or intellect.

na twojej osobowości czy inteligencji.

A complementary finding, from a completely different methodology,

Badanie z użyciem zupełnie innej metodologii dowodzi,

is that adopted siblings reared together --

że adoptowane rodzeństwo wychowywane razem,

the mirror image of identical twins reared apart,

lustrzane odbicie bliźniąt wychowanych osobno,

they share their parents, their home,

wspólni rodzice, domy,

their neighborhood,

sąsiedztwo

don't share their genes -- end up not similar at all.

różne zestawy genów - nie są podobne ani trochę.

OK -- two different bodies of research with a similar finding.

OK - dwa różne badania z podobnymi konkluzjami.

What it suggests is that children are shaped

Wskazuje to, że dzieci są kształtowane

not by their parents over the long run,

przez długie lata przez swoich rodziców,

but in part -- only in part -- by their genes,

ale, po części - przez geny,

in part by their culture --

po części - ich kulturę,

the culture of the country at large

kulturę kraju

and the children's own culture, namely their peer group --

i własną kulturę dzieci, ich rówieśników.

as we heard from Jill Sobule earlier today,

Jak słyszeliśmy od Jill Souble dzisiaj,

that's what kids care about --

właśnie to obchodzi dzieci -

and, to a very large extent, larger than most people are prepared to acknowledge,

oraz, w wielkim, zdecydowanie większym niż ludzie są na to gotowi, stopniu,

by chance: chance events in the wiring of the brain in utero;

przez przypadek: przypadkowe zdarzenia podczas łączenia się neuronów

chance events as you live your life.

w okresie płodowym, przypadkowe wydarzenia w twoim życiu.

So let me conclude

Pozwólcie mi zakończyć

with just a remark

na tej krótkiej uwadze

to bring it back to the theme of choices.

by powrócić do tematu dokonywania wyborów.

I think that the sciences of human nature --

Uważam, że nauki badające ludzką naturę -

behavioral genetics, evolutionary psychology,

genetyka behawioralna, psychologia ewolucyjna,

neuroscience, cognitive science --

neuronauki, kognitywistyka -

are going to, increasingly in the years to come,

będą w nadchodzących latach

upset various dogmas,

podkopywać wiele dogmatów,

careers and deeply-held political belief systems.

szkodzić karierom i przekonaniom politycznym.

And that presents us with a choice.

A to pozostawia nam wybór.

The choice is whether certain facts about humans,

Wybór następujący: czy pewne fakty o człowieku,

or topics, are to be considered taboos,

czy tematy, mają pozostać tabu,

forbidden knowledge, where we shouldn't go there

wiedzą tajemną, która może przynieść

because no good can come from it,

więcej szkody niż pożytku,

or whether we should explore them honestly.

czy też powinniśmy zgłębiać je uczciwie.

I have my own

Mam swoją odpowiedź na

answer to that question,

to pytanie,

which comes from a great artist of the 19th century,

którą wziąłem od wybitnego artysty XIX w.

Anton Chekhov, who said,

Antoniego Czechowa, który powiedział:

"Man will become better when you show him

'Człowiek stanie się lepszy gdy pokażesz mu

what he is like."

jaki w istocie jest."

And I think that the argument

Dyskusja chyba nie mogłaby

can't be put any more eloquently than that.

się zakończyć w bardziej elokwentny sposób.

Thank you very much.

Dziękuję.

(Applause)

(oklaski)