Pirates, nurses and other rebel designers | Alice Rawsthorn

Translator: Manlai YOU Reviewer: Karine Breault

Design is a slippery and elusive phenomenon,

Dezajno estas malfacile komprenebla fenomeno,

which has meant different things at different times.

kies signifo ŝanĝis tra la tempo.

But all truly inspiring design projects have one thing in common:

Sed ĉiuj vere inspirantaj dezajnprojektoj havas ion komunan:

they began with a dream.

ili komencis per revo.

And the bolder the dream,

Kaj ju pli aŭdaca la revo,

the greater the design feat that will be required to achieve it.

des pli granda la mirindaĵo postulita por realigi ĝin.

And this is why the greatest designers are almost always

Jen kial la plej gravaj dezajnistoj preskaŭ ĉiam estas

the biggest dreamers and rebels and renegades.

grandaj revuloj, ribeluloj, kaj disidentoj.

This has been the case throughout history,

Tio vidiĝas tra historio,

all the way back to the year 300 BC,

jam de la jaro 300 a.K.,

when a 13-year-old became the king

kiam 13-jaraĝulo fariĝis reĝo

of a remote, very poor and very small Asian country.

de fora, malriĉa, kaj malgranda azia lando.

He dreamt of acquiring land, riches and power

Li revis akiri teritorion, riĉecon kaj potencon

through military conquest.

per milita konkero.

And his design skills --

Kaj lia dezajnkompetenteco -

improbable though it sounds --

kiel neverŝajna ĝi povas ŝajni -

would be essential in enabling him to do so.

ludis esencan rolon tiurilate.

At the time,

Tiutempe,

all weapons were made by hand to different specifications.

ĉiuj armiloj estis faritaj permane laŭ individuaj specifoj.

So if an archer ran out of arrows during a battle,

Do se arkpafisto eluzis sagojn dum batalo,

they wouldn't necessarily be able to fire another archer's arrows

li nepre ne povis pafi sagojn de aliulo

from their bow.

per sia pafarko.

This of course meant that they would be less effective in combat

Tio kompreneble signifis, ke li estis malpli efika en batalo

and very vulnerable, too.

kaj ankaŭ tre endanĝerigita.

Ying solved this problem

Ying solvis tiun problemon,

by insisting that all bows and arrows were designed identically,

insistante, por ke ĉiuj pafarkoj kaj sagoj estu identaj

so they were interchangeable.

kaj interŝanĝeblaj.

And he did the same for daggers, axes, spears, shields

Kaj li faris same por ponardoj, hakiloj, lancoj, ŝildoj,

and every other form of weaponry.

kaj ĉiu alia formo de armilaro.

His formidably equipped army won batter after battle,

Lia imponege ekipita armeo venkis batalon post batalo,

and within 15 years,

kaj post 15 jaroj,

his tiny kingdom had succeeded in conquering

lia eta regno sukcesis konkeri

all its larger, richer, more powerful neighbors,

ĉiujn pli grandajn, pli riĉajn, pli potencajn najbarojn,

to found the mighty Chinese Empire.

kaj iĝis la fortan Ĉinan Imperion.

Now, no one, of course,

Neniu, kompreneble,

would have thought of describing Ying Zheng as a designer at the time --

pensis nomi al Ying Zheng dezajnisto, tiam -

why would they?

kial oni faru tion?

And yet he used design unknowingly and instinctively

Tamen, li uzis dezajnon senkonscie kaj instinkte,

but with tremendous ingenuity

kun ega inĝenieco

to achieve his ends.

por atingi siajn celojn.

And so did another equally improbable, accidental designer,

Tute samkiel egale neprobabla, akcidenca dezajnisto,

who was also not above using violence to get what he wanted.

kiu ankaŭ ne hezitis uzi perforton por atingi tion, kion li volis.

This was Edward Teach, better known as the British pirate, Blackbeard.

Tiu estis Edward Teach, pli bone konata kiel la brita pirato Nigrabarbo.

This was the golden age of piracy,

Dum la ora epoko de piratado,

where pirates like Teach were terrorizing the high seas.

piratoj kiel Teach teroris la altajn marojn.

Colonial trade was flourishing,

Kolonia komerco viglis,

and piracy was highly profitable.

kaj piratado estis tre profitodona.

And the smarter pirates like him realized that to maximize their spoils,

Piratoj kiel li sciis, ke por plejgrandigi siajn rabaĵojn,

they needed to attack their enemies so brutally

ili devis ataki la malamikojn sufiĉe brutale,

that they would surrender on sight.

por ke ili tuj kapitulacu.

So in other words,

Alivorte,

they could take the ships without wasting ammunition,

ili volis kapti ŝipojn sen malŝpari municion

or incurring casualties.

aŭ suferi perdojn.

So Edward Teach redesigned himself as Blackbeard

Tial, Edward Teach redezajnis sin en Nigrabarbon

by playing the part of a merciless brute.

ludante la rolon de senkompata kruelulo.

He wore heavy jackets and big hats to accentuate his height.

Li portis pezajn jakojn kaj grandajn ĉapelojn por akcenti sian altecon.

He grew the bushy black beard that obscured his face.

Li kreskigis tufan nigran barbon, kiu malheligis lian vizaĝon.

He slung braces of pistols on either shoulder.

Li portis pistolingojn sur ambaŭ ŝultro.

He even attached matches to the brim of his hat and set them alight,

Li eĉ alkroĉis alumetojn al la rando de sia ĉapelo kaj ekbruligis ilin,

so they sizzled menacingly whenever his ship was poised to attack.

por ke ili zumu minace kiam lia ŝipo estis preta por ataki.

And like many pirates of that era,

Kiel multaj piratoj de tiu epoko,

he flew a flag that bore the macabre symbols

li hisis flagon, kiu portis la timigajn simbolojn

of a human skull and a pair of crossed bones,

de homa kranio kaj paro da krucigitaj ostoj,

because those motifs had signified death in so many cultures for centuries,

ĉar tiuj de jarcentoj signifas morton en multaj kulturoj,

that their meaning was instantly recognizable,

kaj ilia signifo estis tuj rekonebla,

even in the lawless, illiterate world of the high seas:

eĉ en la senleĝa, analfabeteca mondo de la alta maro:

surrender or you'll suffer.

kapitulacu, se ne vi suferos.

So of course, all his sensible victims surrendered on sight.

Kompreneble, ĉiuj saĝaj viktimoj rezignis je vido.

Put like that,

Tiel,

it's easy to see why Edward Teach and his fellow pirates

estas facile vidi kial Edward Teach kaj siajn kolegojn

could be seen as pioneers of modern communications design,

oni vidis kiel pionirojn de moderna komunikado-dezajno,

and why their deadly symbol --

kaj kial sia minaca simbolo -

(Laughter)

(Ridoj)

there's more --

- estas pli -

why their deadly symbol of the skull and crossbones

kial sia minaca simbolo de kranio kaj ostokruco

was a precursor of today's logos,

antaŭis la hodiaŭajn emblemojn,

rather like the big red letters standing behind me,

iel, kiel la grandaj ruĝaj literoj malantaŭ mi,

but of course with a different message.

sed kompreneble kun malsama mesaĝo.

(Laughter)

(Ridoj)

Yet design was also used to nobler ends

Tamen dezajno ankaŭ estis uzita por pli nobla celo

by an equally brilliant and equally improbable designer,

de same genia kaj same neprobabla dezajnisto,

the 19th-century British nurse, Florence Nightingale.

la 19-a jarcenta brita flegistino Florence Nightingale.

Her mission was to provide decent healthcare for everyone.

Ŝia misio estis doni al ĉiuj taŭgan sanservon.

Nightingale was born into a rather grand, very wealthy British family,

Nightingale naskiĝis en sufiĉe grava, tre riĉa brita familio,

who were horrified when she volunteered to work in military hospitals

kiu estis ŝokita, kiam ŝi volontulis por labori en militaj hospitaloj

during the Crimean War.

dum la Krimea Milito.

Once there, she swiftly realized

Tie, ŝi rapide eksciis,

that more patients were dying of infections that they caught there,

ke pli da pacientoj mortas pro infektoj

in the filthy, fetid wards,

kaŭzitaj de la malpuregaj, fetoraj ĉambroj,

than they were of battle wounds.

ol pro batalvundoj.

So she campaigned for cleaner, lighter, airier clinics

Tial ŝi postulis, ke pli puraj, helaj, kaj aerumitaj klinikoj

to be designed and built.

estu dezajnitaj kaj konstruitaj.

Back in Britain,

Revene al Britio,

she mounted another campaign,

ŝi starigis alian kampanjon,

this time for civilian hospitals,

ĉi-tempe por civilaj hospitaloj,

and insisted that the same design principles were applied to them.

kaj insistis apliki la samajn dezajnprincipojn.

The Nightingale ward, as it is called,

La Nightingale-flegejo, kiel oni nomas ĝin,

dominated hospital design for decades to come,

regis hospitalan dezajnon dum jardekoj,

and elements of it are still used today.

kaj elementoj de ĝi estas ankoraŭ uzataj hodiaŭ.

But by then,

Sed tiutempe,

design was seen as a tool of the Industrial Age.

dezajno jam estis vidata kiel ilo de la Industria Epoko.

It was formalized and professionalized,

Ĝi fariĝis laŭregula profesio,

but it was restricted to specific roles

sed limigita al specifaj roloj

and generally applied in pursuit of commercial goals

kaj ĝenerale aplikita al komercaj celoj

rather than being used intuitively,

anstataŭ esti uzata intuicie,

as Florence Nightingale, Blackbeard and Ying Zheng had done.

kiel faris Florence Nightingale, Nigrabarbo, kaj Ying Zheng.

By the 20th century,

En la 20-a jarcento,

this commercial ethos was so powerful,

ĉi tiu komerca etoso estis tiel potenca,

that any designers who deviated from it

ke la dezajnistoj, kiuj deviis de ĝi

risked being seen as cranks or subversives.

riskis esti rigarditaj kiel stranguloj aŭ disidentoj.

Now among them is one of my great design heroes,

Inter la disidentoj estas unu el miaj gravaj dezajnherooj,

the brilliant László Moholy-Nagy.

la genia Laszlo Moholy-Nagy.

He was the Hungarian artist and designer

Li estis hungara artisto kaj dezajnisto,

whose experiments with the impact of technology on daily life

kies eksperimentoj pri la efekto de teknologio sur la ĉiutaga vivo

were so powerful

estis tiel potenca,

that they still influence the design of the digital images

ke ili ankoraŭ influas la dezajnon de la ciferecaj bildoj,

we see on our phone and computer screens.

kiujn oni vidas sur telefonaj kaj komputilaj ekranoj.

He radicalized the Bauhaus Design School in 1920s Germany,

Li radikaligis la Bahaus-an dezajnon de la 1920-aj jaroj en Germanio,

and yet some of his former colleagues shunned him

tamen kelkaj el liaj iamaj kolegoj evitadis lin

when he struggled to open a new Bauhaus in Chicago years later.

kiam li klopodis starigi novan Bauhaus-movadon en Ĉikago jarojn poste.

Moholy's ideas were as bold and incisive as ever,

La ideoj de Moholy estis ĉiam aŭdacaj kaj novigaj,

but his approach to design was too experimental,

sed lia aliro al dezajno estis tro eksperimenta,

as was his insistence on seeing it, as he put it,

samkiel estis lia insisto vidi ĝin

as an attitude, not a profession to be in tune with the times.

kiel sintenon, anstataŭ profesio, por konkordi kun la tempoj.

And sadly, the same applied

Malfeliĉe, la sama okazis

to another design maverick: Richard Buckminster Fuller.

pri alia dezajno-nekonformulo: Richard Buckminster Fuller.

He was yet another brilliant design visionary

Ankaŭ li estis genia dezajnviziulo

and design activist,

kaj dezajnaktivisto,

who was completely committed to designing a sustainable society

kiu tute sindonis al dezajni daŭrigeblan socion

in such a forward-thinking way

tiel avangarde

that he started talking about the importance of environmentalism

ke li komencis paroli pri la gravecon de ekologiismo

in design in the 1920s.

en dezajno en la 1920-aj jaroj.

Now he, despite his efforts,

Malgraŭ lia strebado,

was routinely mocked as a crank by many in the design establishment,

multaj en la dezajnrondo oftege mokis tiun strangulon,

and admittedly,

kaj fakte

some of his experiments failed,

kelkaj el liaj eksperimentoj malsukcesis,

like the flying car that never got off the ground.

ekzemple la fluganta aŭto, kiu neniam soriris.

And yet, the geodesic dome,

Tamen, la geodezia kupolo,

his design formula to build an emergency shelter

lia dezajnformulo por konstrui krizokazan loĝejon

from scraps of wood, metal, plastic,

el pecoj de ligno, metalo, plasto,

bits of tree, old blankets, plastic sheeting --

partoj de arbo, malnovaj litkovriloj, plastofolio

just about anything that's available at the time --

- fakte, ĉia ajn havebla tiumomente -

is one of the greatest feats of humanitarian design,

estas unu el la plej grandaj atingoj de humana dezajno,

and has provided sorely needed refuge

kaj donis urĝe bezonatan rifuĝon

to many, many people in desperate circumstances

al multaj homoj en senesperaj cirkonstancoj.

ever since.

ekde ĝia invento.

Now, it was the courage and verve of radical designers

La kuraĝo kaj vervo de radikalaj dezajnistoj

like Bucky and Moholy

kiel Bucky kaj Moholy

that drew me to design.

altiris min al dezajno.

I began my career as a news journalist and foreign correspondent.

Komence, mi estis ĵurnalistino kaj eksterlanda korespondantino.

I wrote about politics, economics and corporate affairs,

Mi raportis pri politiko, ekonomio, kaj entreprenaj aferoj,

and I could have chosen to specialize in any of those fields.

kaj mi povus specialigi en iu ajn el tiuj kampoj.

But I picked design,

Sed mi elektis dezajnon,

because I believe it's one of the most powerful tools at our disposal

ĉar mi kredas, ke ĝi estas unu el la plej potencaj iloj

to improve our quality of life.

por plibonigi nian kvaliton de vivo.

Thank you, fellow TED design buffs.

Dankon, TED dezajno-geamikoj.

(Applause)

(Aplaŭdo)

And greatly as I admire the achievements of professional designers,

Kvankam mi multe admiras la atingojn de profesiaj dezajnistoj,

which have been extraordinary and immense,

kiuj estis eksterordinaraj kaj grandegaj,

I also believe

mi ankaŭ kredas,

that design benefits hugely from the originality,

ke dezajno profitas multe de la originaleco,

the lateral thinking

la nekutima pensado,

and the resourcefulness of its rebels and renegades.

kaj la inĝenieco de ĝiaj ribeluloj kaj disidentoj.

And we're living at a remarkable moment in design,

Ni vivas en rimarkinda epoko de dezajno,

because this is a time when the two camps are coming closer together.

ĉar hodiaŭ la du grupoj proksimiĝas unu al la alia.

Because even very basic advances in digital technology

Ĉar eĉ tre bazaj antaŭeniroj en cifereca teknologio

have enabled them to operate increasingly independently,

ebligis ilin labori pli sendepende,

in or out of a commercial context,

en aŭ ekster komerca kunteksto,

to pursue ever more ambitious and eclectic objectives.

kaj strebi atingi pli ambiciajn kaj eklektikajn celojn.

So in theory,

En teorio,

basic platforms like crowdfunding, cloud computing, social media

bazaj ideoj kiel amasfinancado, nubo-komputado, sociaj amasinformiloj

are giving greater freedom to professional designers

donas pligrandan liberecon al profesiaj dezajnistoj,

and giving more resources for the improvisational ones,

kaj donas pli da rimedoj por la improvizistoj,

and hopefully,

kaj espereble,

a more receptive response to their ideas.

pli akcepteman respondon por iliaj ideoj.

Now, some of my favorite examples of this are in Africa,

Iuj el miaj plejŝatataj ekzemploj priaj troviĝas en Afriko,

where a new generation of designers

kie nova generacio de dezajnistoj

are developing incredible Internet of Things technologies

disvolvigas nekredeblajn teknologiojn de la Interreto de Aĵoj

to fulfill Florence Nightingale's dream of improving healthcare

por plenumi la revon de Florence Nightingale pri plibonigo de sanzorgo

in countries where more people now have access to cell phones

en landoj kie pli da homoj nun havas aliron al poŝtelefono

than to clean, running water.

ol al pura, trinkebla akvo.

And among them is Arthur Zang.

Inter ili estas Arturo Zang.

He's a young, Cameroonian design engineer

Li estas juna, kameruna dezajninĝeniero

who has a adapted a tablet computer into the Cardiopad,

kiu prenis tabulkomputilon por fari sian Cardiopad-on,

a mobile heart-monitoring device.

movebla koro-kontrolaparato.

It can be used to monitor the hearts of patients in remote, rural areas.

Ĝi povas kontroli la korojn de pacientoj en fora kamparo.

The data is then sent on a cellular network

La datumoj estas senditaj tra ĉela reto

to well-equipped hospitals hundreds of miles away

al modernaj malsanulejoj centojn da mejloj for

for analysis.

por analizo.

And if any problems are spotted by the specialists there,

Se iuj problemoj malkovriĝas, specialistoj tie

a suitable course of treatment is recommended.

tuj rekomendos taŭgan traktadon.

And this of course saves many patients

Tio kompreneble sendevigas multajn pacientojn

from making long, arduous, expensive and often pointless journeys

fari longajn, penigajn, multekostajn kaj ofte senutilajn vojaĝojn

to those hospitals,

al malsanulejoj,

and makes it much, much likelier

dum iliaj koroj tamen

that their hearts will actually be checked.

estos efektive kontrolataj.

Arthur Zang started working on the Cardiopad eight years ago,

Arturo Zang komencis labori pri la Cardiopad-o antaŭ ok jaroj,

in his final year at university.

en sia fina jaro ĉe universitato.

But he failed to persuade any conventional sources

Li malsukcesis persvadi konvenciajn monfontojn

to give him investment to get the project off the ground.

investi en sia projekto.

He posted the idea on Facebook,

Li publikigis la ideon ĉe Fejsbuko,

where a Cameroonian government official saw it

kie kameruna registaroficisto vidis ĝin

and managed to secure a government grant for him.

kaj sukcesis ekhavi registaran stipendion al li.

He's now developing not only the Cardiopad,

Li nun evoluigas ne nur la Cardiopad-on,

but other mobile medical devices to treat different conditions.

sed ankaŭ aliajn moveblajn aparatojn por diversajn malsanojn.

And he isn't alone,

Kaj li ne estas sola,

because there are many other inspiring and enterprising designers

ĉar ekzistas multaj aliaj entreprenemaj dezajnistoj,

who are also pursuing extraordinary projects of their own.

kiuj ankaŭ disvolvas siajn proprajn elstarajn projektojn.

And I'm going to finish by looking at just a few of them.

Mi tuj finos konsiderante nur kelkajn el ili.

One is Peek Vision.

Unu estas Peek Vision.

This is a group of doctors and designers in Kenya,

Temas pri grupo de kuracistoj kaj dezajnistoj en Kenjo,

who've developed an Internet of Things technology of their own,

kiu jam disvolvis sian propran teknologion de Interreto de Aĵoj,

as a portable eye examination kit.

kiel porteblan ilaron por okulekzameno.

Then there's Gabriel Maher,

Ankaŭ estas Gabriel Maher,

who is developing a new design language

kiu disvolvas novan dezajno-lingvo

to enable us to articulate the subtleties of our changing gender identities,

por esprimi la subtilecojn de nia ŝanĝanta genra identeco,

without recourse to traditional stereotypes.

sen uzi tradiciajn stereotipojn.

All of these designers and many more are pursuing their dreams,

Ĉiuj tiuj dezajnistoj kaj multaj aliaj realigas siajn revojn,

by the making the most of their newfound freedom,

profitante sian ĵus trovitan liberecon,

with the discipline of professional designers

per la disciplino de profesiaj dezajnistoj

and the resourcefulness of rebels and renegades.

kaj la inĝenieco de ribeluloj kaj disidentoj.

And we all stand to benefit.

Kaj ni ĉiuj gajnas de tio.

Thank you.

Dankon.

(Applause)

(Aplaŭdo)