Pirates, nurses and other rebel designers | Alice Rawsthorn

Tłumaczenie: Robert Jeżyk Korekta: Rysia Wand

Design is a slippery and elusive phenomenon,

Design to delikatny, nieuchwytny fenomen,

which has meant different things at different times.

mający różne znaczenia, w różnych epokach.

But all truly inspiring design projects have one thing in common:

Jednakże wszystkie prawdziwie inspirujące projekty, mają jedną wspólną cechę:

they began with a dream.

biorą początek z marzenia.

And the bolder the dream,

I im odważniejsze marzenie,

the greater the design feat that will be required to achieve it.

tym większy wysiłek designerski, potrzebny by je zrealizować.

And this is why the greatest designers are almost always

Dlatego właśnie najwięksi designerzy są prawie zawsze

the biggest dreamers and rebels and renegades.

największymi marzycielami i buntownikami i renegatami.

This has been the case throughout history,

Zawsze tak było w historii,

all the way back to the year 300 BC,

począwszy od 300 roku p.n.e.,

when a 13-year-old became the king

gdy 13-latek został królem

of a remote, very poor and very small Asian country.

dalekiego, ubogiego i bardzo małego azjatyckiego kraju.

He dreamt of acquiring land, riches and power

Marzył o pozyskaniu ziemi, bogactw oraz władzy

through military conquest.

przez zbrojny najazd.

And his design skills --

Umiejętności designerskie,

improbable though it sounds --

choć brzmi to niewiarygodnie,

would be essential in enabling him to do so.

okazały się niezbędne do osiągnięcia celu.

At the time,

W tym czasie

all weapons were made by hand to different specifications.

broń wytwarzano ręcznie do różnych specyfikacji.

So if an archer ran out of arrows during a battle,

Jeśli łucznikowi zabrakło strzał w trakcie walki

they wouldn't necessarily be able to fire another archer's arrows

nie zawsze mógł użyć strzał innego łucznika

from their bow.

w swoim łuku.

This of course meant that they would be less effective in combat

Oczywiście tracili przez to wydajność w walce

and very vulnerable, too.

i narażali się na atak.

Ying solved this problem

Ying rozwiązał ten problem,

by insisting that all bows and arrows were designed identically,

żądając by wszystkie łuki i strzały projektowano identycznie,

so they were interchangeable.

by można było je łatwo podmieniać.

And he did the same for daggers, axes, spears, shields

To samo zrobił z kindżałami, toporami, włóczniami, tarczami

and every other form of weaponry.

i każdą inną formą uzbrojenia.

His formidably equipped army won batter after battle,

Jego potężnie wyposażona armia wygrywała bitwę za bitwą

and within 15 years,

i w ciągu 15 lat

his tiny kingdom had succeeded in conquering

jego małe królestwo podbiło

all its larger, richer, more powerful neighbors,

wszystkich większych, bogatszych, i potężniejszych sąsiadów,

to found the mighty Chinese Empire.

by zapoczątkować chińskie Imperium.

Now, no one, of course,

Oczywiście nikt nie powiedziałby wtedy,

would have thought of describing Ying Zheng as a designer at the time --

że Ying Zheng to designer,

why would they?

bo niby czemu?

And yet he used design unknowingly and instinctively

Użył designu nieświadomie i instynktownie,

but with tremendous ingenuity

ale z ogromną pomysłowością,

to achieve his ends.

by osiągnąć cel.

And so did another equally improbable, accidental designer,

To samo zrobił inny designer, równie nieprawdopodobny i przypadkowy,

who was also not above using violence to get what he wanted.

który dla swoich potrzeb nie stronił od użycia siły,

This was Edward Teach, better known as the British pirate, Blackbeard.

Był to Edward Teach, lepiej znany jako brytyjski pirat: Czarnobrody.

This was the golden age of piracy,

To był złoty okres piractwa,

where pirates like Teach were terrorizing the high seas.

gdy piraci pokroju Teacha terroryzowali oceany.

Colonial trade was flourishing,

Handel kolonialny kwitł

and piracy was highly profitable.

i piractwo było bardzo dochodowe.

And the smarter pirates like him realized that to maximize their spoils,

Co sprytniejsi piraci spostrzegli, że dla zmaksymalizowania łupów

they needed to attack their enemies so brutally

trzeba atakować wrogów tak brutalnie,

żeby poddawali się na sam widok piratów.

that they would surrender on sight.

So in other words,

Innymi słowy,

they could take the ships without wasting ammunition,

mogli zawłaszczać statki bez marnowania amunicji

or incurring casualties.

lub ponoszenia strat.

So Edward Teach redesigned himself as Blackbeard

Edward Teach przeprojektował samego siebie na Czarnobrodego

by playing the part of a merciless brute.

przez odgrywanie roli bezlitosnego brutala.

He wore heavy jackets and big hats to accentuate his height.

Przez ciężkie kurtki i wielkie kapelusze uwydatniał swój wzrost.

He grew the bushy black beard that obscured his face.

Zapuścił gęstą czarną brodę, która przysłoniła mu twarz.

He slung braces of pistols on either shoulder.

Obwieszał się kaburami pistoletów.

He even attached matches to the brim of his hat and set them alight,

Podpalał nawet specjalnie przytwierdzone zapałki przy rondzie kapelusza,

so they sizzled menacingly whenever his ship was poised to attack.

by skwierczały groźnie kiedy statek szykował się do ataku.

And like many pirates of that era,

Jak wielu piratów tamtej epoki,

he flew a flag that bore the macabre symbols

wieszał flagę z makabrycznymi symbolami

of a human skull and a pair of crossed bones,

ludzkiej czaszki i pary skrzyżowanych kości,

because those motifs had signified death in so many cultures for centuries,

bo te motywy oznaczały od stuleci śmierć w tak wielu kulturach,

that their meaning was instantly recognizable,

że ich znaczenie rozumiano natychmiast,

even in the lawless, illiterate world of the high seas:

nawet w pozbawionym prawa, niepiśmiennym świecie otwartych mórz:

surrender or you'll suffer.

"Poddaj się albo ucierpisz".

So of course, all his sensible victims surrendered on sight.

Oczywiście każda rozsądna ofiara poddawała się na sam widok.

Put like that,

Patrząc na to w ten sposób,

it's easy to see why Edward Teach and his fellow pirates

łatwo zauważyć, dlaczego Edward Teach i jego piraci

could be seen as pioneers of modern communications design,

jawią się jako pionierzy współczesnego designu komunikacyjnego

and why their deadly symbol --

i dlaczego ich śmiercionośny symbol...

(Laughter)

(Śmiech)

there's more --

to nie koniec...

why their deadly symbol of the skull and crossbones

czemu symbol czaszki i skrzyżowanych piszczeli

was a precursor of today's logos,

był prekursorem dzisiejszych logo,

rather like the big red letters standing behind me,

jak te duże czerwone litery za mną,

but of course with a different message.

ale oczywiście z innym przesłaniem.

(Laughter)

(Śmiech)

Yet design was also used to nobler ends

Design używał też w szlachetniejszych celach

by an equally brilliant and equally improbable designer,

równie błyskotliwa i niespodziewana designerka,

the 19th-century British nurse, Florence Nightingale.

XIX-wieczna brytyjska pielęgniarka, Florence Nightingale.

Her mission was to provide decent healthcare for everyone.

Jej misją była porządna opieka zdrowotna dla każdego.

Nightingale was born into a rather grand, very wealthy British family,

Nightingale urodziła się w dość wytwornej, bardzo bogatej brytyjskiej rodzinie,

who were horrified when she volunteered to work in military hospitals

zszokowanej jej wolontariatem w wojskowym szpitalu

during the Crimean War.

podczas wojny krymskiej.

Once there, she swiftly realized

Na miejscu szybko spostrzegła,

that more patients were dying of infections that they caught there,

że więcej pacjentów umiera od infekcji

złapanej w brudnych, cuchnących szpitalach

in the filthy, fetid wards,

than they were of battle wounds.

niż na skutek odnoszonych w walce ran.

So she campaigned for cleaner, lighter, airier clinics

Przeprowadziła kampanię na rzecz projektowania i budowy

czystszych, jaśniejszych, przewiewnych klinik.

to be designed and built.

Back in Britain,

Po powrocie do Wielkiej Brytanii

she mounted another campaign,

zorganizowała następną kampanię,

this time for civilian hospitals,

tym razem dla cywilnych szpitali,

and insisted that the same design principles were applied to them.

nalegając na te same reguły projektowe.

The Nightingale ward, as it is called,

Oddział Nightingale, jak jest nazywany,

dominated hospital design for decades to come,

zdominował szpitalny design na następne dziesięciolecia,

and elements of it are still used today.

a niektóre jego elementy wciąż są w użyciu.

But by then,

W tym czasie design uchodził

design was seen as a tool of the Industrial Age.

za narzędzie Ery Industrialnej.

It was formalized and professionalized,

Sformalizowany i sprofesjonalizowany,

but it was restricted to specific roles

ograniczał się tylko do pewnych sfer

and generally applied in pursuit of commercial goals

i stosowano go do celów komercyjnych,

rather than being used intuitively,

raczej niż intuicyjnie,

as Florence Nightingale, Blackbeard and Ying Zheng had done.

tak jak to robili Florence Nightingale, Czarnobrody i Ying Zheng.

By the 20th century,

Do XX wieku

this commercial ethos was so powerful,

komercyjny etos był tak silny,

that any designers who deviated from it

że designer, który się od niego uchylał,

risked being seen as cranks or subversives.

ryzykował opinię dziwaka i wichrzyciela.

Now among them is one of my great design heroes,

Należy do nich jeden z moich największych bohaterów designu,

the brilliant László Moholy-Nagy.

znakomity László Moholy-Nagy.

He was the Hungarian artist and designer

Był on węgierskim artystą i designerem,

whose experiments with the impact of technology on daily life

którego eksperymenty z wpływem techniki na życie codzienne

were so powerful

były tak skuteczne,

that they still influence the design of the digital images

że wciąż mają wpływ na design zdjęć cyfrowych,

we see on our phone and computer screens.

które widać na naszych telefonach i monitorach komputerowych.

He radicalized the Bauhaus Design School in 1920s Germany,

W latach 20. w Niemczech zradykalizował Bauhaus, szkołę designu,

and yet some of his former colleagues shunned him

a mimo to dawni koledzy odwrócili się od niego,

when he struggled to open a new Bauhaus in Chicago years later.

gdy miał trudności z otworzeniem Bauhausu w Chicago wiele lat później.

Moholy's ideas were as bold and incisive as ever,

Pomysły Moholy'ego były zawsze odważne i zdecydowane,

but his approach to design was too experimental,

ale jego podejście do designu było zbyt eksperymentalne,

as was his insistence on seeing it, as he put it,

tak jak jego uparte postrzeganie designu

as an attitude, not a profession to be in tune with the times.

jako postawy, a nie profesji, zgodnej z duchem czasu.

And sadly, the same applied

Niestety to samo mialo miejsce

to another design maverick: Richard Buckminster Fuller.

w przypadku innego indywidualisty: Richarda Buckminstera Fullera.

He was yet another brilliant design visionary

Był on kolejnym wspaniałym wizjonerem designu

and design activist,

oraz aktywistą designu,

who was completely committed to designing a sustainable society

całkowicie oddanym idei zrównoważonego społeczeństwa

in such a forward-thinking way

w tak pionierski sposób,

that he started talking about the importance of environmentalism

że podjął temat znaczenia ekologii

in design in the 1920s.

w designie już w latach 20.

Now he, despite his efforts,

Pomimo wysiłków

was routinely mocked as a crank by many in the design establishment,

był rutynowo wyśmiewany w kręgach designerskich

and admittedly,

i trzeba przyznać,

że niektóre jego eksperymenty były nieudane,

some of his experiments failed,

like the flying car that never got off the ground.

jak latający samochód który nigdy nie poderwał się z ziemi.

And yet, the geodesic dome,

Ale za to kopuła geodezyjna,

his design formula to build an emergency shelter

jego własna fromuła designu, do budowy awaryjnego schronu

from scraps of wood, metal, plastic,

z kawałków drewna, metalu i plastiku,

bits of tree, old blankets, plastic sheeting --

kawałków drzewa, starych koców, folii z tworzywa sztucznego,

just about anything that's available at the time --

a właściwie czegokolwiek, co jest pod ręką w danej chwili,

is one of the greatest feats of humanitarian design,

jest jednym z największych osiągnięć humanitarnego designu,

and has provided sorely needed refuge

która dostarcza tak potrzebnego schronienia

to many, many people in desperate circumstances

wielu ludziom w ciężkich warunkach,

ever since.

aż do dziś.

Now, it was the courage and verve of radical designers

To właśnie odwaga i wigor takich radykalnych projektantów

like Bucky and Moholy

jak Bucky i Moholy

that drew me to design.

przyciągnęła mnie do designu.

I began my career as a news journalist and foreign correspondent.

Zaczęłam karierę jako dziennikarz wiadomości i korespondent zagraniczny.

I wrote about politics, economics and corporate affairs,

Piszę o polityce, ekonomii i korporacyjnych sprawach,

and I could have chosen to specialize in any of those fields.

i mogłam wybrać specjalizację w którejkolwiek z tych dziedzin.

But I picked design,

Ale wybrałam design,

because I believe it's one of the most powerful tools at our disposal

bo wierzę że to jedno z najpotężniejszych narzędzi, jakimi dysponujemy

to improve our quality of life.

do tego, by poprawić jakość życia.

Thank you, fellow TED design buffs.

Dziękuję wszystkim entuzjastom designu

(Applause)

(Brawa)

And greatly as I admire the achievements of professional designers,

O ile podziwiam osiągnięcia profesjonalnych projektantów,

which have been extraordinary and immense,

zawsze niezwykłe i fantastyczne,

I also believe

tak wierzę również,

that design benefits hugely from the originality,

że design odnosi największe korzyści z oryginalności,

the lateral thinking

myślenia lateralnego

and the resourcefulness of its rebels and renegades.

i pomysłowości buntowników i renegatów.

And we're living at a remarkable moment in design,

Żyjemy w szczególnym momencie,

because this is a time when the two camps are coming closer together.

bo dwa obozy zbliżają się do siebie.

Because even very basic advances in digital technology

Nawet najmniejszy postęp techniki cyfrowej

have enabled them to operate increasingly independently,

pozwala im na coraz większą niezależność,

in or out of a commercial context,

w komercyjnym kontekście lub poza nim,

to pursue ever more ambitious and eclectic objectives.

by dążyć do coraz ambitniejszych i szerszych celów.

So in theory,

W teorii podstawowe platformy,

basic platforms like crowdfunding, cloud computing, social media

jak crowdsourcing, chmura obliczeniowa, media społecznościowe,

are giving greater freedom to professional designers

pozwalają profesjonalnym designerom na większą swobodę

and giving more resources for the improvisational ones,

i dostarczają więcej środków do improwizacji

and hopefully,

i mam nadzieję,

a more receptive response to their ideas.

że bardziej otwartych reakcji na ich pomysły.

Now, some of my favorite examples of this are in Africa,

Moje ulubione tego przykłady znajdują się w Afryce,

where a new generation of designers

gdzie nowe pokolenia projektantów

are developing incredible Internet of Things technologies

budują niesamowite technologie Internetu Rzeczy,

to fulfill Florence Nightingale's dream of improving healthcare

by spełnić sen Florence Nightingale o poprawie opieki zdrowotnej

in countries where more people now have access to cell phones

w krajach, gdzie więcej osób ma dostęp do telefonów komórkowych

than to clean, running water.

niż do czystej, bieżącej wody.

And among them is Arthur Zang.

Jest pośród nich Arthur Zang.

He's a young, Cameroonian design engineer

Młody inżynier designu z Kamerunu,

who has a adapted a tablet computer into the Cardiopad,

który podłączył tablet do Cardiopadu,

a mobile heart-monitoring device.

przenośnego urządzenia monitorującego serce.

It can be used to monitor the hearts of patients in remote, rural areas.

Można go używać do monitorowania serca pacjentów z dalekich, wiejskich regionów.

The data is then sent on a cellular network

Dane te następnie są wysyłane siecią komórkową

to well-equipped hospitals hundreds of miles away

do świetnie wyposażonych szpitali oddalonych o setki mil

for analysis.

do analizy.

And if any problems are spotted by the specialists there,

Jeśli tamtejsi specjaliści odkryją jakiś problem,

a suitable course of treatment is recommended.

zalecają odpowiednie leczenie.

And this of course saves many patients

To oszczędza wielu pacjentom

from making long, arduous, expensive and often pointless journeys

długiej, żmudnej, kosztownej i często daremnej podróży

to those hospitals,

do tych szpitali

and makes it much, much likelier

oraz zwiększa szanse na to,

that their hearts will actually be checked.

że ktoś naprawdę zbada im serce.

Arthur Zang started working on the Cardiopad eight years ago,

Arthur Zang zaczął pracować nad Cardiopadem osiem lat temu,

in his final year at university.

w trakcie ostatniego roku studiów na uniwersytecie.

But he failed to persuade any conventional sources

Lecz nie udało mu się przekonać konwencjonalnych źródeł

to give him investment to get the project off the ground.

do zainwestowania, żeby projekt mógł ruszyć.

He posted the idea on Facebook,

Udostępnił swój projekt na Facebooku,

where a Cameroonian government official saw it

gdzie zauważył go kameruński rząd

and managed to secure a government grant for him.

i zapewnił przyznanie funduszu.

He's now developing not only the Cardiopad,

Dzisiaj buduje nie tylko Cardiopad,

but other mobile medical devices to treat different conditions.

ale inne przenośne urządzenia medyczne do leczenia różnych dolegliwości.

And he isn't alone,

Nie jest sam,

because there are many other inspiring and enterprising designers

bo jest wielu obiecujących i przedsiębiorczych designerów,

who are also pursuing extraordinary projects of their own.

którzy też realizują niezwykłe projekty.

And I'm going to finish by looking at just a few of them.

Na koniec przytoczę kilka z nich.

One is Peek Vision.

Jeden to Peek Vision.

This is a group of doctors and designers in Kenya,

To grupa lekarzy i designerów w Kenii,

who've developed an Internet of Things technology of their own,

którzy rozwinęli własną technikę Internetu Rzeczy,

as a portable eye examination kit.

w postaci przenośnego zestawu do badań wzroku.

Then there's Gabriel Maher,

Następnie Gabriel Maher,

who is developing a new design language

który buduje nowy język designu

to enable us to articulate the subtleties of our changing gender identities,

który pomoże nam artykułować subtelności zmieniających się tożsamości seksualnych,

without recourse to traditional stereotypes.

bez uciekania się do tradycyjnych stereotypów.

All of these designers and many more are pursuing their dreams,

Wszyscy oni i wielu innych realizują swe marzenia,

by the making the most of their newfound freedom,

przez wykorzystanie nowo nabytej wolności

with the discipline of professional designers

wraz z dyscypliną profesjonalnych designerów

and the resourcefulness of rebels and renegades.

i odwagą buntowników i renegatów.

And we all stand to benefit.

Wszyscy na tym skorzystamy.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)