Pirates, nurses and other rebel designers | Alice Rawsthorn

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Design is a slippery and elusive phenomenon,

Tasarım hassas ve anlaşılması zor bir olgudur,

which has meant different things at different times.

farklı zamanlarda farklı şeyler anlamına gelir.

But all truly inspiring design projects have one thing in common:

Ancak gerçekten esin verici tüm tasarım projelerinin ortak bir yanı var:

they began with a dream.

Bir hayalle başlamışlardı.

And the bolder the dream,

Hayal daha güçlü oldukça,

the greater the design feat that will be required to achieve it.

ona ulaşmak için gerekli tasarım becerisi daha fazla oldu.

And this is why the greatest designers are almost always

Bu sebeple en büyük tasarımcılar neredeyse hep

the biggest dreamers and rebels and renegades.

en büyük hayalciler, asiler ve başkaldırıcılardır.

This has been the case throughout history,

Bu tüm tarih boyunca böyle oldu,

all the way back to the year 300 BC,

bu ta M.Ö. 300 yılına,

when a 13-year-old became the king

uzak, çok fakir ve çok küçük bir Asya ülkesine

of a remote, very poor and very small Asian country.

13 yaşında birinin kral olduğu zamana kadar gider.

He dreamt of acquiring land, riches and power

O askerî fetihlerle toprak, zenginlik

through military conquest.

ve güç elde etmeyi düşledi.

And his design skills --

Ve tasarım yeteneği --

improbable though it sounds --

kulağa ihtimal dâhilinde gelmese de --

would be essential in enabling him to do so.

bunu yapması için gerekliydi.

At the time,

O zamanlar

all weapons were made by hand to different specifications.

bütün silahlar farklı özelliklere göre elle yapılıyordu.

So if an archer ran out of arrows during a battle,

Bir okçunun savaş sırasında oku biterse,

they wouldn't necessarily be able to fire another archer's arrows

yaylarından başka okçunun oklarını

from their bow.

aslında atamıyorlardı.

This of course meant that they would be less effective in combat

Bu da elbette savaşta daha az etkin ve

and very vulnerable, too.

çok daha zayıf olacakları anlamına geliyordu.

Ying solved this problem

Ying bu sorunu tüm yayların

by insisting that all bows and arrows were designed identically,

ve okların aynı şekilde tasarlanması üzerinde ısrarcı olarak çözdü,

so they were interchangeable.

böylece değiştirilebilir oluyorlardı.

And he did the same for daggers, axes, spears, shields

Aynı şeyi, hançerler, baltalar, mızraklar, kalkanlar

and every other form of weaponry.

ve diğer her tür silah için yaptı.

His formidably equipped army won batter after battle,

Korkunç şekilde donanmış ordusu savaş üstüne savaş kazandı

and within 15 years,

ve 15 sene içinde

his tiny kingdom had succeeded in conquering

küçük krallığı daha büyük, daha zengin, daha güçlü komşularını

all its larger, richer, more powerful neighbors,

büyük Çin İmparatorluğu'nu kurmak için

to found the mighty Chinese Empire.

ele geçirmekte başarılı oldu.

Now, no one, of course,

Şimdi elbette ki kimse

would have thought of describing Ying Zheng as a designer at the time --

Ying Zheng'i o zamanlar bir tasarımcı olarak tanımlamayı düşünmedi --

why would they?

niye bunu yapsınlar?

And yet he used design unknowingly and instinctively

Ancak tasarımı bilmeden ve içgüdüsel olarak,

but with tremendous ingenuity

ama inanılmaz bir samimiyetle

to achieve his ends.

amacına ulaşmak üzere kullandı.

And so did another equally improbable, accidental designer,

Aynı şekilde istediğini şiddet kullanmanın ötesinde elde etmeyen

who was also not above using violence to get what he wanted.

bir diğer benzeri umulmadık, tesadüfi tasarımcı da öyle yaptı.

This was Edward Teach, better known as the British pirate, Blackbeard.

Bu kişi, Karasakal olarak da bilinen İngiliz korsan Edward Teach'di.

This was the golden age of piracy,

O zamanlar korsanlığın altın zamanlarıydı,

where pirates like Teach were terrorizing the high seas.

Teach gibi korsanlar uzak denizleri korkuya boğuyorlardı.

Colonial trade was flourishing,

Koloni ticareti gelişiyordu

and piracy was highly profitable.

ve korsanlık çok kârlıydı.

And the smarter pirates like him realized that to maximize their spoils,

Onun gibi daha akıllı korsanlar, ganimetlerini büyütmek için

they needed to attack their enemies so brutally

düşmanlarına onları görür görmez teslim olacakları şekilde zalimce

that they would surrender on sight.

saldırmaları gerektiğini fark ettiler.

So in other words,

Yani başka bir deyişle,

they could take the ships without wasting ammunition,

mühimmatı boşa harcamadan veya zayiat vermeden

or incurring casualties.

gemileri alabiliyorlardı.

So Edward Teach redesigned himself as Blackbeard

Edward Teach, amansız zalim rolünü oynayarak kendini

by playing the part of a merciless brute.

Karasakal olarak yeniden dizayn etmişti.

He wore heavy jackets and big hats to accentuate his height.

Boyunu abartmak için ağır ceketler ve büyük şapkalar giydi.

He grew the bushy black beard that obscured his face.

Yüzünü gizleyen gür, kara bir sakal uzattı.

He slung braces of pistols on either shoulder.

Her iki omzuna silahların kayışlarını astı.

He even attached matches to the brim of his hat and set them alight,

Şapkasının kenarlarına kibrit bile tutturup onları ateşledi,

so they sizzled menacingly whenever his ship was poised to attack.

böylece gemisi saldırıya hazır olduğunda bunlar tehditkâr bir şekilde cızırdadılar.

And like many pirates of that era,

O çağın pek çok korsanı gibi

he flew a flag that bore the macabre symbols

üzerinde insan kafatası ve bir çift çapraz kemiğin olduğu

of a human skull and a pair of crossed bones,

ölüm sembolleri bulunan bir bayrak taşıdı,

because those motifs had signified death in so many cultures for centuries,

çünkü bu motifler yüzyıllardır bir sürü kültürde ölümü simgelemişti,

that their meaning was instantly recognizable,

bu yüzden anlamı hemen anlaşılıyordu,

even in the lawless, illiterate world of the high seas:

uzak denizlerin kanunsuz, cahil dünyalarında bile:

surrender or you'll suffer.

Ya teslim ol, ya da acı çek.

So of course, all his sensible victims surrendered on sight.

Elbette ki tüm mantıklı kurbanlar görür görmez teslim oldular.

Put like that,

Şöyle düşünün;

it's easy to see why Edward Teach and his fellow pirates

Edward Teach'in ve yanındaki korsanların neden modern iletişim tasarımının

could be seen as pioneers of modern communications design,

öncüleri olduğunu anlamak kolay

and why their deadly symbol --

ve neden ölüm sembollerinin --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

there's more --

daha fazlası var --

why their deadly symbol of the skull and crossbones

neden kafatası ve çapraz kemiklerden oluşan ölüm sembollerinin

was a precursor of today's logos,

bugünün logosunun öncüsü olduğunu,

rather like the big red letters standing behind me,

arkamda duran büyük, kırmızı harfler gibi,

but of course with a different message.

ama tabii ki farklı bir mesajla.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Yet design was also used to nobler ends

Ancak tasarım, aynı derecede zeki ve

by an equally brilliant and equally improbable designer,

aynı derecede umulmadık bir tasarımcı olan 19. yüzyılda yaşamış İngiliz hemşire

the 19th-century British nurse, Florence Nightingale.

Florence Nightingale tarafından daha yüce amaçlar için de kullanıldı.

Her mission was to provide decent healthcare for everyone.

Onun misyonu herkes için iyi sağlık hizmetleri sağlamaktı.

Nightingale was born into a rather grand, very wealthy British family,

Nightingale büyük, çok varlıklı sayılan, Kırım Savaşı sırasında askerî

who were horrified when she volunteered to work in military hospitals

hastanelerde çalışmak için gönüllü olduğunda dehşete düşen

during the Crimean War.

İngiliz bir ailede doğmuştu.

Once there, she swiftly realized

Orada bulunduğunda hemen fark etti ki,

that more patients were dying of infections that they caught there,

hastaların çoğu savaş yaralarından çok kirli, kokuşmuş

in the filthy, fetid wards,

koğuşlar içinde yakalandıkları

than they were of battle wounds.

enfeksiyonlardan ölüyorlardı.

So she campaigned for cleaner, lighter, airier clinics

Bundan dolayı daha temiz, açık, havadar kliniklerin tasarlanması ve

to be designed and built.

inşa edilmesi için kampanyalar yaptı.

Back in Britain,

İngiltere'ye dönünce

she mounted another campaign,

başka bir kampanya yürüttü,

this time for civilian hospitals,

bu sefer sivil hastaneler için

and insisted that the same design principles were applied to them.

ve aynı tasarım prensiplerinin onlara da uygulanmasında ısrarcı oldu.

The Nightingale ward, as it is called,

Bu Nightingale koğuşu adıyla,

dominated hospital design for decades to come,

onlarca yıl hastane tasarımında egemen oldu

and elements of it are still used today.

ve bazı unsurları bugün hâlâ kullanılıyor.

But by then,

Ancak zaman içinde

design was seen as a tool of the Industrial Age.

tasarım Sanayi Çağı'nın bir aracı olarak görüldü.

It was formalized and professionalized,

Resmi ve profesyonel hâle geldi,

but it was restricted to specific roles

ama belli rollerle sınırlandırıldı,

and generally applied in pursuit of commercial goals

Florence Nightingale, Karasakal ve Ying Zheng'in yaptığı gibi

rather than being used intuitively,

içgüdüsel olarak kullanılmak yerine

as Florence Nightingale, Blackbeard and Ying Zheng had done.

genelde ticari amaçları yerine getirmek için kullanıldı.

By the 20th century,

20. yüzyılda

this commercial ethos was so powerful,

bu ticari görüş öylesine güçlüydü ki

that any designers who deviated from it

bundan uzaklaşan herhangi bir tasarımcı

risked being seen as cranks or subversives.

sapkın veya yıkıcı görülme riskiyle karşı karşıyaydı.

Now among them is one of my great design heroes,

Bunların arasında büyük tasarım kahramanım,

the brilliant László Moholy-Nagy.

dâhiyane László Moholy-Nagy var.

He was the Hungarian artist and designer

Teknolojinin günlük hayattaki etkisi üzerine deneyleri

whose experiments with the impact of technology on daily life

öylesine güçlü olan Macar bir sanatçı

were so powerful

ve tasarımcıydı ki

that they still influence the design of the digital images

hâlen telefon ve bilgisayar ekranlarında

we see on our phone and computer screens.

gördüğümüz dijital görüntülerin tasarımını etkiliyor.

He radicalized the Bauhaus Design School in 1920s Germany,

1920'lerin Almanya'sında Bauhaus Tasarım Okulu'nu radikalleştirdi

and yet some of his former colleagues shunned him

ve yıllar sonra Şikago'da yeni bir Bauhaus açmakta

when he struggled to open a new Bauhaus in Chicago years later.

zorlanınca bazı eski meslektaşları ondan uzak durdular.

Moholy's ideas were as bold and incisive as ever,

Moholy'nin fikirleri her zaman cesur ve direktti,

but his approach to design was too experimental,

ama tasarıma yaklaşımı çok deneyseldi,

as was his insistence on seeing it, as he put it,

aynı zamanda onu zamana ayak uyduran bir meslek olarak değil,

as an attitude, not a profession to be in tune with the times.

bir davranış olarak görme ısrarı da öyleydi.

And sadly, the same applied

Ne yazık ki aynısı diğer bir başına buyruk

to another design maverick: Richard Buckminster Fuller.

tasarımcı için de geçerliydi: Richard Buckminster Fuller.

He was yet another brilliant design visionary

O da bir başka dâhi tasarım vizyoneri

and design activist,

ve tasarım aktivistiydi.

who was completely committed to designing a sustainable society

Kendisi sürdürülebilir bir toplum tasarlamaya öylesine

in such a forward-thinking way

ileri görüşlü bir şekilde bağlıydı ki,

that he started talking about the importance of environmentalism

tasarımda çevreciliğin önemine 1920'lerde

in design in the 1920s.

değinmeye başlamıştı.

Now he, despite his efforts,

Ama çabalarına rağmen,

was routinely mocked as a crank by many in the design establishment,

sık sık tasarım kurumlarındaki çoğu kişi tarafından sapkın diye alay edildi

and admittedly,

ve itiraf etmek gerekirse,

some of his experiments failed,

hiçbir zaman gerçekleşmeyen

like the flying car that never got off the ground.

uçan araba gibi deneyleri başarısız oldu.

And yet, the geodesic dome,

Ancak jeodezik kubbe,

his design formula to build an emergency shelter

tahta, metal, plastik, ağaç parçaları, eski battaniyeler,

from scraps of wood, metal, plastic,

plastik levhalardan --

bits of tree, old blankets, plastic sheeting --

o zaman mevcut olan herhangi bir şeyden --

just about anything that's available at the time --

acil durum sığınağı inşa etmek için tasarım formülü,

is one of the greatest feats of humanitarian design,

insani tasarımın en büyük ustalıklarından biridir

and has provided sorely needed refuge

ve o zamandan beri çaresiz durumdaki

to many, many people in desperate circumstances

pek çok insana çok ihtiyaç duyulan

ever since.

bir sığınak sağlamıştır.

Now, it was the courage and verve of radical designers

Bucky ve Moholy gibi radikal tasarımcıların

like Bucky and Moholy

cesareti ve hevesi

that drew me to design.

beni tasarıma çekti.

I began my career as a news journalist and foreign correspondent.

Kariyerime haber gazetecisi ve dış muhabir olarak başladım.

I wrote about politics, economics and corporate affairs,

Politika, ekonomi ve şirket meseleleriyle ilgili yazarım

and I could have chosen to specialize in any of those fields.

ve bu alanlardan herhangi biri hakkında uzmanlaşmayı seçebilirdim.

But I picked design,

Ama tasarımı seçtim,

because I believe it's one of the most powerful tools at our disposal

çünkü hayat kalitemizi iyileştiren elimizin altındaki

to improve our quality of life.

en güçlü araçlardan biri olduğuna inanıyorum.

Thank you, fellow TED design buffs.

Teşekkürler, TEDci tasarım düşkünleri.

(Applause)

(Alkış)

And greatly as I admire the achievements of professional designers,

Olağanüstü ve muazzam profesyonel tasarımcıların

which have been extraordinary and immense,

başarılarını çok takdir etsem de,

I also believe

tasarımın

that design benefits hugely from the originality,

asilerin ve başkaldıranların orijinalliğinden,

the lateral thinking

etraflıca düşünmelerinden

and the resourcefulness of its rebels and renegades.

ve becerikliliklerinden büyük ölçüde yarar sağladığına inanıyorum.

And we're living at a remarkable moment in design,

Tasarımda dikkat çekici bir zamanda yaşıyoruz,

because this is a time when the two camps are coming closer together.

çünkü bu iki kutbun bir araya geldiği bir zaman.

Because even very basic advances in digital technology

Çünkü dijital teknolojideki en basit ilerlemeler bile

have enabled them to operate increasingly independently,

daha da iddialı ve eklektik amaçların peşinden gitmeleri için,

in or out of a commercial context,

ticari bağlamda olsun ya da olmasın,

to pursue ever more ambitious and eclectic objectives.

giderek daha bağımsız çalışmalarına imkân sağladı.

So in theory,

Yani teoride

basic platforms like crowdfunding, cloud computing, social media

kitlesel fonlama (crowdfunding), bulut bilişim, sosyal medya

are giving greater freedom to professional designers

profesyonel tasarımcılara daha fazla özgürlük veriyor

and giving more resources for the improvisational ones,

ve amatör olanlara da daha fazla kaynak sağlıyor,

and hopefully,

ve umut ederim ki

a more receptive response to their ideas.

fikirlerine daha net cevaplar sağlıyor.

Now, some of my favorite examples of this are in Africa,

Bunlara dair en sevdiğim örnekler Afrika'da,

where a new generation of designers

ki burada yeni jenerasyon tasarımcılar

are developing incredible Internet of Things technologies

insanların temiz akan sularından çok artık cep telefonlarına

to fulfill Florence Nightingale's dream of improving healthcare

erişiminin olduğu ülkelerde, Florence Nightingale'in rüyası olan

in countries where more people now have access to cell phones

sağlık hizmetlerini iyileştirmek için inanılmaz Nesnelerin İnternet'i

than to clean, running water.

teknolojilerini geliştiriyorlar.

And among them is Arthur Zang.

Bunların arasında Arthur Zang var.

He's a young, Cameroonian design engineer

Kendisi bir tablet bilgisayarı

who has a adapted a tablet computer into the Cardiopad,

mobil bir kalp izleme cihazı olan Cardiopad'e çeviren

a mobile heart-monitoring device.

genç bir Kamerunlu tasarım mühendisi.

It can be used to monitor the hearts of patients in remote, rural areas.

Uzak, kırsal alanlardaki hastaların kalplerini izlemek için kullanılabiliyor.

The data is then sent on a cellular network

Sonra veri analiz için yüzlerce mil uzaktaki

to well-equipped hospitals hundreds of miles away

iyi donanımlı hastanelerin

for analysis.

mobil ağlarına gönderiliyor.

And if any problems are spotted by the specialists there,

Eğer oradaki uzmanlar tarafından herhangi bir sorun tespit edilirse,

a suitable course of treatment is recommended.

uygun bir reçete tavsiye ediliyor.

And this of course saves many patients

Bu durum tabii ki birçok hastayı

from making long, arduous, expensive and often pointless journeys

hastanelere uzun, zor, pahalı ve çoğu zaman gereksiz seyahatler

to those hospitals,

yapmaktan kurtarıyor

and makes it much, much likelier

ve kalplerinin gerçekten

that their hearts will actually be checked.

kontrol edilmesini daha muhtemel kılıyor.

Arthur Zang started working on the Cardiopad eight years ago,

Arthur Zang sekiz sene önce, üniversite son sınıftayken

in his final year at university.

Cardiopad üzerinde çalışmaya başladı.

But he failed to persuade any conventional sources

Ancak projeyi başlatacak gerekli yatırım için

to give him investment to get the project off the ground.

geleneksel kaynakları ikna etmekte başarısız oldu.

He posted the idea on Facebook,

Fikrini Facebook'a koyduğunda

where a Cameroonian government official saw it

Kamerunlu bir devlet memuru bunu gördü

and managed to secure a government grant for him.

ve ona bir devlet hibesi sağlamayı başardı.

He's now developing not only the Cardiopad,

Şimdi sadece Cardiopad'i değil,

but other mobile medical devices to treat different conditions.

farklı durumlara müdahale etmek için başka mobil tıp cihazları da geliştiriyor.

And he isn't alone,

Yalnız değil,

because there are many other inspiring and enterprising designers

çünkü kendi başlarına olağanüstü projeler yürüten

who are also pursuing extraordinary projects of their own.

pek çok başka ilham veren ve girişimde bulunan tasarımcı var.

And I'm going to finish by looking at just a few of them.

Birkaçına bakarak bitireceğim.

One is Peek Vision.

Biri Peek Vision.

This is a group of doctors and designers in Kenya,

Bunlar kendi başlarına Kenya'da taşınabilir göz muayene seti olarak

who've developed an Internet of Things technology of their own,

Nesnelerin İnterneti teknolojisi geliştiren

as a portable eye examination kit.

bir grup doktor ve tasarımcı.

Then there's Gabriel Maher,

Sonra Gabriel Maher var,

who is developing a new design language

ki kendisi geleneksel klişelere başvurmadan,

to enable us to articulate the subtleties of our changing gender identities,

değişen cinsiyet aidiyetlerimizin inceliklerini ifade etmemizi sağlayan

without recourse to traditional stereotypes.

yeni bir tasarım dili geliştiriyor.

All of these designers and many more are pursuing their dreams,

Bu tasarımcılar ve diğer pek çoğu profesyonel tasarımcıların disiplini ile

by the making the most of their newfound freedom,

asilerin ve başkaldırıcıların becerikliliği sayesinde,

with the discipline of professional designers

yeni buldukları özgürlüğün tadını çıkararak

and the resourcefulness of rebels and renegades.

hayallerinin peşinde koşuyorlar.

And we all stand to benefit.

Hepimiz de bundan yararlanmaya bakıyoruz.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)