James Geary, metaphorically speaking

Μετάφραση: Vasiliki Fragkoulidou Επιμέλεια: Evangelos Karkalakis

Metaphor lives a secret life all around us.

Η μεταφορά ζει μια κρυφή ζωή παντού γύρω μας.

We utter about six metaphors a minute.

Αρθρώνουμε περίπου έξι μεταφορές το λεπτό.

Metaphorical thinking is essential

Η μεταφορική σκέψη είναι ουσιαστική

to how we understand ourselves and others,

για τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τους άλλους,

how we communicate, learn, discover

για τον τρόπο που επικοινωνούμε, μαθαίνουμε, ανακαλύπτουμε

and invent.

κι εφευρίσκουμε.

But metaphor is a way of thought before it is a way with words.

Αλλά η μεταφορά είναι πρωταρχικά ένα τρόπος σκέψης κι έπειτα ένας τρόπος έκφρασης.

Now, to assist me in explaining this,

Προκειμένου να διευκολυνθώ στην εξήγηση αυτού,

I've enlisted the help of one of our greatest philosophers,

έχω καταφύγει στη βοήθεια ενός από τους σπουδαιότερους φιλοσόφους,

the reigning king of the metaphorians,

τον βασιλιά όλων των μεταφορολόγων,

a man whose contributions to the field

έναν άνθρωπο που οι συνεισφορές του στον τομέα

are so great that he himself

είναι τόσο σπουδαίες ώστε κι ο ίδιος

has become a metaphor.

να έχει γίνει μια μεταφορά.

I am, of course, referring to none other

Αναφέρομαι φυσικά στον ένα και μοναδικό

than Elvis Presley.

Έλβις Πρίσλεϊ.

(Laughter)

(Γέλια)

Now, "All Shook Up" is a great love song.

Το "All Shook Up" είναι ένα υπέροχο ερωτικό τραγούδι.

It's also a great example of how

Είναι επίσης ένα υπέροχο παράδειγμα του πώς

whenever we deal with anything abstract --

κάθε φορά που έχουμε να κάνουμε με κάτι αφηρημένο --

ideas, emotions, feelings, concepts, thoughts --

ιδέες, συναισθήματα, έννοιες, σκέψεις --

we inevitably resort to metaphor.

αναπόφευκτα καταφεύγουμε στη μεταφορά.

In "All Shook Up," a touch is not a touch, but a chill.

Στο "All Shook Up" το άγγιγμα δεν είναι άγγιγμα αλλά ρίγος.

Lips are not lips, but volcanoes.

Τα χείλη δεν είναι χείλη αλλά ηφαίστεια.

She is not she, but a buttercup.

Εκείνη δεν είναι εκείνη αλλά μια νεραγκούλα.

And love is not love, but being all shook up.

Κι η αγάπη δεν είναι αγάπη αλλά ταρακούνημα.

In this, Elvis is following Aristotle's classic definition of metaphor

Σε αυτό, ο Έλβις ακολουθεί τον κλασικό αριστοτελικό ορισμό της μεταφοράς

as the process of giving the thing

ως τη διαδικασία τoυ ορισμού ενός αντικειμένου

a name that belongs to something else.

βάσει κάποιου ονόματος που ανήκει σε κάτι άλλο.

This is the mathematics of metaphor.

Αυτά είναι τα μαθηματικά της μεταφοράς.

And fortunately it's very simple.

Κι ευτυχώς είναι πολύ απλά.

X equals Y.

Το Χ ισούται με το Ψ.

(Laughter)

(Γέλια)

This formula works wherever metaphor is present.

Αυτός ο τύπος εφαρμόζεται κάθε φορά που έχουμε μεταφορικό λόγο.

Elvis uses it, but so does Shakespeare

Τον χρησιμοποιεί ο 'Ελβις και το ίδιο κάνει κι ο Σαίξπηρ

in this famous line from "Romeo and Juliet:"

σε αυτόν τον δημοφιλή στίχο από το "Ρωμαίος και Ιουλιέτα":

Juliet is the sun.

Η Ιουλιέτα είναι ο ήλιος.

Now, here, Shakespeare gives the thing, Juliet,

Εδώ ο Σαίξπηρ δίνει στο αντικείμενο, την Ιουλιέτα

a name that belongs to something else, the sun.

ένα όνομα που ανήκει σε κάτι άλλο, στον ήλιο.

But whenever we give a thing a name that belongs to something else,

Αλλά κάθε φορά που δίνουμε σε κάποιο αντικείμενο ένα όνομα που ανήκει σε κάποιο άλλο,

we give it a whole network of analogies too.

του δίνουμε επίσης ένα ολόκληρο δίκτυο αναλογιών.

We mix and match what we know about the metaphor's source,

Συνδυάζουμε ό,τι ξέρουμε για την πηγή της μεταφοράς,

in this case the sun,

στην προκειμένη περίπτωση για τον ήλιο,

with what we know about its target, Juliet.

με ό,τι ξέρουμε για τον στόχο της, την Ιουλιέτα.

And metaphor gives us a much more vivid understanding of Juliet

Κι η μεταφορά μας δίνει μια πιο γλαφυρή εικόνα της Ιουλιέτας

than if Shakespeare had literally described what she looks like.

που θα χανόταν αν ο Σαίξπηρ είχε περιγράψει κυριολεκτικά την εξωτερική της εμφάνιση.

So, how do we make and understand metaphors?

Επομένως πώς πλάθουμε και χρησιμοποιούμε τις μεταφορές;

This might look familiar.

Αυτό ίσως να σας φανεί γνώριμο.

The first step is pattern recognition.

Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση του μοτίβου.

Look at this image. What do you see?

Κοιτάξτε αυτή την εικόνα. Τι βλέπετε;

Three wayward Pac-Men,

Τρεις αλλοπρόσαλλους Πακ-μεν,

and three pointy brackets are actually present.

κι υπάρχουν επίσης και τρεις μυτερές αγκύλες.

What we see, however,

Αυτό που βλέπουμε, ωστόσο,

are two overlapping triangles.

είναι δύο εφαπτόμενα τρίγωνα.

Metaphor is not just the detection of patterns;

Η μεταφορά δεν συνίσταται απλώς στον εντοπισμό μοτίβων,

it is the creation of patterns.

συνίσταται στη δημιουργία τους.

Second step, conceptual synesthesia.

Δεύτερο βήμα, νοητική συναισθησία.

Now, synesthesia is the experience of a stimulus in once sense organ

Συναισθησία είναι η βίωση κάποιου ερεθίσματος σε κάποιο αισθητήριο όργανο

in another sense organ as well,

προς ένα άλλο επίσης αισθητήριο όργανο,

such as colored hearing.

όπως συμβαίνει με την έγχρωμη ακοή.

People with colored hearing

Τα άτομα με έγχρωμη ακοή

actually see colors when they hear the sounds

για την ακρίβεια βλέπουν χρώματα όταν ακούνε τους ήχους

of words or letters.

λέξεων ή γραμμάτων.

We all have synesthetic abilities.

Όλοι έχουμε συναισθητικές ικανότητες.

This is the Bouba/Kiki test.

Αυτό είναι το πείραμα Μπούμπα/Κίκι.

What you have to do is identify which of these shapes

Αυτό που έχετε να κάνετε είναι ν' αναγνωρίσετε ποιο από αυτά τα σχήματα

is called Bouba, and which is called Kiki.

ονομάζεται Μπούμπα και ποιο Κίκι.

(Laughter)

(Γέλια)

If you are like 98 percent of other people,

Αν είστε σαν το 98 % των υπόλοιπων ανθρώπων,

you will identify the round, amoeboid shape as Bouba,

θ' αναγνωρίσετε το στρογγυλό, αμοιβαδοειδές σχήμα ως το Μπούμπα

and the sharp, spiky one as Kiki.

και το μυτερό, ακιδωτό σχήμα ως το Κίκι.

Can we do a quick show of hands?

Μπορείτε να σηκώσετε γρήγορα τα χέρια σας;

Does that correspond?

Έτσι το αντιλαμβάνεστε κι εσείς;

Okay, I think 99.9 would about cover it.

Εντάξει, πιστεύω ότι περίπου το 99.9 συμφωνεί.

Why do we do that?

Γιατί το κάνουμε αυτό;

Because we instinctively find, or create,

Επειδή ενστικτωδώς βρίσκουμε ή δημιουργούμε

a pattern between the round shape

ένα μοτίβο μεταξύ του στρογγυλού σχήματος

and the round sound of Bouba,

και του "στρογγυλού" ήχου της λέξης Μπούμπα,

and the spiky shape and the spiky sound of Kiki.

και μεταξύ του ακιδωτού σχήματος και του "ακιδωτού" ήχου της λέξης Κίκι.

And many of the metaphors we use everyday are synesthetic.

Και πολλές απ' τις μεταφορές που χρησιμοποιούμε καθημερινά είναι συναισθητικές.

Silence is sweet.

Η σιωπή είναι γλυκιά.

Neckties are loud.

Οι γραβάτες είναι δυνατές.

Sexually attractive people are hot.

Οι σεξουαλικά ελκυστικοί άνθρωποι είναι καυτοί.

Sexually unattractive people leave us cold.

Οι σεξουαλικά απωθητικοί άνθρωποι μας αφήνουν παγερά αδιάφορους.

Metaphor creates a kind of conceptual synesthesia,

Η μεταφορά δημιουργεί ένα είδος νοητικής συναισθησίας,

in which we understand one concept

κατά την οποία κατανοούμε μία έννοια

in the context of another.

στα πλαίσια κάποιας άλλης.

Third step is cognitive dissonance.

Το τρίτο βήμα είναι η γνωσιακή δυσαρμονία.

This is the Stroop test.

Αυτό είναι το πείραμα Στρουπ.

What you need to do here is identify

Αυτό που χρειάζεται να κάνετε εδώ είναι ν' αναγνωρίσετε

as quickly as possible

όσο το δυνατόν γρηγορότερα

the color of the ink in which these words are printed.

το χρώμα του μελανιού στο οποίο έχουν τυπωθεί αυτές οι λέξεις.

You can take the test now.

Μπορείτε να κάνετε το πείραμα τώρα.

If you're like most people, you will experience

Αν είστε σαν τους περισσότερους ανθρώπους, θα βιώσετε

a moment of cognitive dissonance

μια στιγμή γνωσιακής δυσαρμονίας

when the name of the color

όταν το όνομα του χρώματος

is printed in a differently colored ink.

είναι τυπωμένο σε μελάνι διαφορετικού χρώματος.

The test shows that we cannot ignore the literal meaning of words

Το πείραμα δείχνει ότι δεν μπορούμε ν' αγνοήσουμε την κυριολεκτική σημασία των λέξεων

even when the literal meaning gives the wrong answer.

ακόμη κι όταν η κυριολεκτική σημασία δίνει τη λάθος απάντηση.

Stroop tests have been done with metaphor as well.

Τα πειράματα Στρουπ έχουν γίνει και σε σχέση με τη μεταφορά.

The participants had to identify, as quickly as possible,

Οι συμμετέχοντες έπρεπε ν' αναγνωρίσουν, όσο το δυνατόν γρηγορότερα,

the literally false sentences.

τις λανθασμένες προτάσεις από κυριολεκτική άποψη.

They took longer to reject metaphors as false

Τους πήρε περισσότερη ώρα ν' απορρίψουν τις μεταφορές ως λανθασμένες

than they did to reject literally false sentences.

απ' όση χρειάστηκαν για ν' απορρίψουν τις λανθασμένες προτάσεις από κυριολεκτική άποψη.

Why? Because we cannot ignore

Γιατί; Επειδή δεν μπορούμε ν' αγνοήσουμε

the metaphorical meaning of words either.

ούτε τη μεταφορική σημασία των λέξεων.

One of the sentences was, "Some jobs are jails."

Μία απ' τις προτάσεις έλεγε, "Κάποιες δουλειές είναι φυλακές."

Now, unless you're a prison guard,

Εκτός κι αν είστε σωφρονιστικοί υπάλληλοι,

the sentence "Some jobs are jails" is literally false.

η πρόταση "Κάποιες δουλειές είναι φυλακές." είναι λανθασμένη από κυριολεκτική άποψη.

Sadly, it's metaphorically true.

Δυστυχώς, από μεταφορική άποψη είναι σωστή.

And the metaphorical truth interferes with our ability

Κι η μεταφορική αλήθεια μπλέκεται με την ικανότητά μας

to identify it as literally false.

να την αναγνωρίσουμε ως λανθασμένη από κυριολεκτική άποψη.

Metaphor matters because

Η μεταφορά είναι σημαντική επειδή

it's around us every day, all the time.

βρίσκεται τριγύρω μας κάθε μέρα, κάθε ώρα.

Metaphor matters because it creates expectations.

Η μεταφορά είναι σημαντική επειδή δημιουργεί προσδοκίες.

Pay careful attention the next time you read the financial news.

Την επόμενη φορά διαβάστε πιο προσεκτικά τα οικονομικά νέα.

Agent metaphors describe price movements

Οι μεταφορές ενέργειας περιγράφουν την πορεία των τιμών

as the deliberate action of a living thing,

ως τη σκόπιμη ενέργεια ενός έμβιου όντος,

as in, "The NASDAQ climbed higher."

όπως "Ο δείκτης NASDAQ σκαρφάλωσε ψηλότερα."

Object metaphors describe price movements

Οι μεταφορές αντικειμένου περιγράφουν την πορεία των τιμών

as non-living things,

ως άψυχα όντα,

as in, "The Dow fell like a brick."

όπως "Ο δείκτης Dow έπεσε σαν τούβλο."

Researchers asked a group of people

Ερευνητές ζήτησαν από μια ομάδα ανθρώπων

to read a clutch of market commentaries,

να διαβάσει μια συλλογή εμπορικών σχολιασμών

and then predict the next day's price trend.

κι έπειτα να προβλέψει την τάση των τιμών της επόμενης μέρας.

Those exposed to agent metaphors

Εκείνοι που είχαν διαβάσει μεταφορές ενέργειας

had higher expectations that price trends would continue.

είχαν υψηλότερες προσδοκίες σχετικά με τη συνέχεια της τάσης των τιμών.

And they had those expectations because

Κι είχαν τέτοιες προσδοκίες επειδή

agent metaphors imply the deliberate action

οι μεταφορές ενέργειας υποδηλώνουν μια σκόπιμη ενέργεια

of a living thing pursuing a goal.

ενός έμβιου όντος κατά την επιδίωξη ενός στόχου.

If, for example, house prices

Αν, για παράδειγμα, οι τιμές των σπιτιών

are routinely described as climbing and climbing,

περιγράφονται συνήθως ως ένα είδος σκαρφαλώματος

higher and higher, people might naturally assume

όλο και ψηλότερα, ο κόσμος ίσως εύλογα να υποθέσει

that that rise is unstoppable.

ότι η άνοδος είναι ασταμάτητη.

They may feel confident, say,

Ίσως να νιώθουν σιγουριά, ας πούμε,

in taking out mortgages they really can't afford.

για τη λήψη δανείων με υποθήκες που αδυνατούν ν' αποπληρώσουν.

That's a hypothetical example of course.

Αυτό φυσικά είναι ένα υποθετικό παράδειγμα.

But this is how metaphor misleads.

Αλλά έτσι μας παραπλανά η μεταφορά.

Metaphor also matters because it influences decisions

Η μεταφορά είναι επίσης σημαντική επειδή επηρεάζει αποφάσεις

by activating analogies.

ενεργοποιώντας αναλογίες.

A group of students was told that a small democratic country

Μια ομάδα μαθητών ενημερώθηκε ότι μια μικρή δημοκρατική χώρα

had been invaded and had asked the U.S. for help.

είχε δεχτεί εισβολή κι είχε ζητήσει βοήθεια από της ΗΠΑ.

And they had to make a decision.

Κι οι ΗΠΑ έπρεπε να λάβουν μια απόφαση.

What should they do?

Τι να έκαναν;

Intervene, appeal to the U.N., or do nothing?

Να παρέμβουν, να προσφύγουν στον ΟΗΕ, ή να μην κάνουν τίποτα;

They were each then given one of three

Σε κάθε μαθητή δόθηκε μια από τρεις

descriptions of this hypothetical crisis.

περιγραφές αυτής της υποθετικής κρίσης.

Each of which was designed to trigger

Η καθεμία ήταν σχεδιασμένη έτσι ώστε να προκαλέσει

a different historical analogy:

μια διαφορετική ιστορική αναλογία:

World War II, Vietnam,

Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, Βιετνάμ,

and the third was historically neutral.

κι η τρίτη ήταν ιστορικά ουδέτερη.

Those exposed to the World War II scenario

Εκείνοι που διάβασαν το σενάριο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου

made more interventionist recommendations

έκαναν πιο παρεμβατικές προτάσεις

than the others.

από τους υπολοίπους.

Just as we cannot ignore the literal meaning of words,

Όπως δεν μπορούμε ν' αγνοήσουμε την κυριολεκτική σημασία των λέξεων,

we cannot ignore the analogies

έτσι δεν μπορούμε ν' αγνοήσουμε τις αναλογίες

that are triggered by metaphor.

που προκαλούνται απ' τη μεταφορά.

Metaphor matters because it opens the door to discovery.

Η μεταφορά είναι σημαντική επειδή ανοίγει την πόρτα στην ανακάλυψη.

Whenever we solve a problem, or make a discovery,

Κάθε φορά που λύνουμε ένα πρόβλημα ή κάνουμε κάποια ανακάλυψη,

we compare what we know with what we don't know.

συγκρίνουμε ό,τι ξέρουμε με ό,τι δεν ξέρουμε.

And the only way to find out about the latter

Κι ο μόνος τρόπος να μάθουμε σχετικά με το τελευταίο

is to investigate the ways it might be like the former.

είναι να ερευνήσουμε τους τρόπους που μπορεί να μοιάζει στο πρώτο.

Einstein described his scientific method as combinatory play.

Ο Αϊνστάιν περιέγραφε την επιστημονική του μέθοδο ως συνδυαστικό παιχνίδι.

He famously used thought experiments,

Χρησιμοποίησε ευρέως πειράματα σκέψης,

which are essentially elaborate analogies,

τα οποία αποτελούν ουσιαστικά λεπτομερείς αναλογίες,

to come up with some of his greatest discoveries.

προκειμένου να φτάσει σε κάποιες από τις σπουδαιότερες ανακαλύψεις του.

By bringing together what we know

Συνδυάζοντας ό,τι ξέρουμε

and what we don't know through analogy,

κι ό,τι δεν ξέρουμε μέσω της αναλογίας,

metaphorical thinking strikes the spark

η μεταφορική σκέψη δημιουργεί τη σπίθα

that ignites discovery.

που γεννά την ανακάλυψη.

Now metaphor is ubiquitous, yet it's hidden.

Η μεταφορά είναι πανταχού παρούσα αλλά την ίδια στιγμή κρυμμένη.

But you just have to look at the words around you

Αλλά απλώς πρέπει να κοιτάξετε τις λέξεις γύρω σας

and you'll find it.

και θα τη βρείτε.

Ralph Waldo Emerson described language

Ο Ραλφ Γουόλντο Έμερσον περιέγραφε τη γλώσσα

as "fossil poetry."

ως μια "απολιθωμένη" ποίηση.

But before it was fossil poetry

Αλλά προτού να γίνει απολιθωμένη ποίηση

language was fossil metaphor.

η γλώσσα ήταν απολιθωμένη μεταφορά.

And these fossils still breathe.

Και τ' απολιθώματα εξακολουθούν ν' αναπνέουν.

Take the three most famous words in all of Western philosophy:

Ορίστε οι τρεις πιο δημοφιλείς λέξεις σ' όλη τη δυτική φιλοσοφία:

"Cogito ergo sum."

"Cogito ergo sum."

That's routinely translated as, "I think, therefore I am."

Αυτό μεταφράζεται συνήθως ως, "Σκέφτομαι, άρα υπάρχω".

But there is a better translation.

Αλλά υπάρχει καλύτερη μετάφραση.

The Latin word "cogito"

Η λατινική λέξη "cogito"

is derived from the prefix "co," meaning "together,"

προέρχεται από το πρόθεμα "co" που σημαίνει "μαζί"

and the verb "agitare," meaning "to shake."

και το ρήμα "agitare" που σημαίνει "ταρακουνάω".

So, the original meaning of "cogito"

Συνεπώς η ετυμολογική σημασία του "cogito"

is to shake together.

είναι "ταρακουνάω".

And the proper translation of "cogito ergo sum"

Κι η σωστή μετάφραση του σκέφτομαι, άρα υπάρχω"

is "I shake things up, therefore I am."

είναι "Ταρακουνάω τα πράγματα, άρα υπάρχω".

(Laughter)

(Γέλια)

Metaphor shakes things up,

Η μεταφορά ταρακουνάει τα πράγματα,

giving us everything from Shakespeare to scientific discovery in the process.

δίνοντας μας τα πάντα από τον Σαίξπηρ μέχρι την επιστημονική ανακάλυψη στην πορεία.

The mind is a plastic snow dome,

Το μυαλό είναι ένα πλαστικό παγοδρόμιο,

the most beautiful, most interesting,

το πιο όμορφο, το πιο ενδιαφέρον,

and most itself, when, as Elvis put it,

το πιο γνήσιο όταν όπως είπε ο Έλβις

it's all shook up.

είναι ταρακουνημένο.

And metaphor keeps the mind shaking,

Κι η μεταφορά αφήνει το μυαλό να ταρακουνιέται,

rattling and rolling, long after Elvis has left the building.

κροταλίζοντας και τσουλώντας, για ώρα μετά την αποχώρηση του Έλβις απ' το κτίριο.

Thank you very much.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)