Why talking to your friends can help you save money | Your Money and Your Mind

Transcriber:

Changing people's financial behavior is difficult,

Translator: chnar kamal Reviewer: Daban Q. Jaff

گۆڕینی ڕەفتاری دارایی خەڵک گرانە،

but it is possible.

بەڵام ڕێی تێدەچێت.

[Your Money and Your Mind with Wendy De La Rosa]

[ پارەکانت و مێشکت لەگەڵ وندی دی لا ڕۆز]

One company that was looking to reduce energy consumption in San Diego

یەک کەس دەتوانێت بۆ کەمکردنەوەی وزەی کارکردنی لە سان دیگۆ

tried to change people's behaviors

هەوڵی گۆڕینی ڕەفتاری خەڵکەکان دەدات

by using signs with one key sentence.

بە بەکارهێنانی هێماکان بە یەک ڕستەی بنچینەیی.

What exactly was that sentence?

ئەو ڕستەیە دەقا و دەق چییە؟

Well, it turns out that signs about protecting the environment

باشە، ئەو نیشانانە دەتوانێت شتەکان بگۆڕێت بۆ پاراستنی ژینگە

or looking out for future generations

یان دەبێتە چاودێرکەری بۆ نەوەی داهاتووش

or signs that focus on the amount of money that people will save

یان ئەو نیشانانە جەختی دەخەنە سەر ئەو بڕە پارەیەیی کە خەڵک کۆی دەکاتەوە

were not effective in reducing consumers' energy consumption.

هیچ کاریگەریەک نییە بۆ کەم کردنەوەی بەکار هێنانی وزەی بەکارهێنەر.

Instead, the message that worked the best

لە جیاتی، ئەو پەیامە باشتر ئیشی کرد

was a simple one that read,

ڕێگەیەکی سادەیە بۆ خوێندنەوە،

"The majority of your neighbors

زۆربەی دراوسێکانتان

are undertaking energy-saving actions every day.”

هەموو ڕۆژێک کرداری پاشەکەوتکردنی وزە ئەنجام دەدەن.

A similar message focusing on what our neighbors are doing

و هەمان پەیامیش جەخت دەخاتە سەر ئەوەی دراوسێکتان چی دەکەن

was used in the UK to incentivize British taxpayers

لە بەریتانیا ئەنجام دراوە بۆ کەم کردنەوەی باجدەرانی بەریتانی

بۆ ئەوەی باج لە کاتی خۆیدا بدەن.

to pay their taxes on time.

That simple change, pointing out what other people are doing,

ئەو گۆڕانکارییە سادەییە، ئاماژە بەوە دەکات کە خەڵکی تر چی دەکەن،

led to an increase in collections of about 29 percent.

بووە ڕابەری کردن بۆ زیادبوونی کۆکردنەوەی نزیکەی لە سەدا بیست و نۆ.

Psychologist Robert Cialdini, who worked on both of these studies,

دەرونناس ڕۆبێرت سیڵدینی، لە سەرهەر دوو توێژینەوە کاری کردووە،

calls this phenomenon "social proof."

ئەم دیاردەیەش بە ‘بەڵگەی کۆمەڵایەتی’ ناودەبرێت

He says people look to what others do

ئەو دەڵێت خەڵکی سەیری ئەوە دەکات کە ئەوانی تر چی دەکەن

in order to guide their own behavior.

بە مەبەستی ڕێشاندەری هەڵسوکەوتی خۆیان بن.

It's no wonder, then,

ئەوە سەیر نییە، لە کۆتایی،

that we base a lot of our own fiscal decisions

کە ئێمە زۆر بڕیاری دارایی خۆمان جێگیر دەکەین

on what other people do.

لە سەر ئەوەی خەڵکانی تر چی دەکەن.

And unfortunately, what we most easily observe

بەڵام بە داخەوە، ئە شتە چییە ئێمە بە ئاسانی تێبینی دەکەین

are other people's spending behavior,

هەڵسوکەوتی خەرج کردنی کەسانی ترە،

not their savings behavior.

نەک ڕەفتاری پاشکەکەوت کردنیان.

It's easy to notice if your friend goes on vacation

ئاسانە تێبینی هاوڕێکەت بکەی دەچێ بۆ پشوو

or buys a new car or a swanky pair of shoes.

یان سەیارەیەکی نوێ یان جوتێک پێڵاوی قەڵب دەکرێ.

And with social media, you can even keep tabs

لەگەڵ تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان،تەنانەت دەتوانیت تابەکانیش بهێڵیەوە

on the shopping habits of the rich and the famous.

لە سەر خووی کڕینی دەوڵەمەندان و ناوداران.

Now, if someone wins the lottery,

ئێستا، ئەگەر کەسێک یانەسیب بەرێتەوە،

we'd expect them to spend more money -- and they do.

ئێمە پێشبینی خەرجکردنی پارەی زۆر دەکەن و هەر واش دەکەن.

But what's really interesting

بەڵام ئەوەی بە ڕاستی سەرنج ڕاکێشە

is what happens to their neighbors.

چی بەسەر دراوسێکانتان دادێت.

A recent study found that close neighbors of lottery winners

توێژینەوەکانی ئەم دواییە ئاماژە بە دراوسێ نزیکەکانی براوەی یانەسیبکەان دەکەن

are more likely to borrow money, spend more on goods

کە زیاتر حەزیان لێیە پارە قەرز بکەن، پارەی زیاتر لە کەل و پەل خەرج بکەن

and eventually declare bankruptcy.

و لە کۆتاییدا ئیفلاس بوونی خۆیان ڕادەگەێنین.

In fact, the larger the lottery winner,

لە ڕاستیدا، براوەی تیروپشکە گەورەکان،

the higher the rate of bankruptcy

ڕێژەی ئیفلاس بونیان زیاترە

among the neighbors of the lottery winners.

لە چاو دراوسێی براوەی یانەسیبەکان.

Basically, the lottery winner's behavior

بە شێوەیەکی بنچینەیی، ڕەفتاری تیرو پشکە براوەکان

is rubbing off on their neighbors.

لە دراوسێکانیان دوور دەکەونەوە.

We are always aware of consumer spending,

ئێمە هەمیشە وریایی خەرج کردنی بەکار هێنەرین،

but what we are not aware of

بەڵام ئەوەی ئێمە کە وریا نیین لێ

are other people's savings behavior.

ڕەفتاری دیکەی پاشەکەوت کردنن.

بۆیە با ئەو ڕووپۆشە بەرز کەینەوە.

So let's lift that veil.

You can start with just a couple of friends.

سەرەتا دەتوانی بە هۆی هاوڕێکانت.

Instead of asking where they bought their new bike

لە بری پرسیارکردن لە کوێی ئەو پاسکیلە تازە یان کڕیوە

or the best time of year to travel to France,

یان گەشت کردن بۆ فەڕەنسا لە باشترین کاتەکانی ساڵدا،

ask them if they paid down their mortgage

پرسیاریان لێبکەن ئەگەر ئەوان قەرزی خانوو بەرەیان دابێت

or if they have an emergency fund

یان ئەگەر پارەی هەمیشەیان هەبێ

or if they've paid off their student loan.

یان ئەگەر ئەوان قەرزی قوتابیان داوە.

Tell them about your own financial situation.

دەربارەی باردۆخی دارایی خۆت قسەیان بۆ بکە.

To really make this a social affair,

بۆ ئەوەی بە ڕاستی ئەمە بیکەینە پەیوەندیکۆمەڵایەتی،

I encourage you to start celebrating paying down your debts.

من هانت دەدەم بۆ دەست پێکردن بە ئاهەنگ گێڕان بۆ پێدانەوەی قەرزەکانت.

Maybe you've seen the viral video of a happy dancing woman

لە وانەیە ڤیدیۆی بەربڵاوەکانی ئافرەتێک کە سەما دەکات دڵخۆشت بینیبێت

who paid off more than 200,000 dollars in student debt.

کە زیاتر لە دوو سەت هەزار دۆلاری قەرزی قوتابیانی داوەتەوە.

She was able to achieve this incredible milestone

ئەو لە توانایی دابووە ئەم نیشانە باوەڕ پێنەکراوە بە دەست بهێنێت

because she was bold enough to ask her colleagues

چونکە ئەو ئەوەندە ئازا بووە پرسیار لە هاوپۆلەکانی بکات

and her industry peers

و هەروەها هاوتەمەنە پیشەسازییەکانی

how much they earned,

ئایا ئەوان چەندیان قازانج کردووە،

noting the thousands of dollars that she was missing out on,

ئاماژە بە هەزاران دۆلار دەکات کە ئەو لە دەستی چووە لە سەر،

and finding a job that would pay her her fair market rate.

و دۆزینەوەی کارێک کە نرخی بازاڕی دادپەروەری خۆی بدت.

I think that video gained notoriety

من پێم وایە کە ڤیدیۆیەکە ناوبانگی دەر کرد

because it's not often that we get to see what people have saved

لە بەرئەوەی بە زۆری نییە کە ببینین خەڵکی تر چی پاشەکەوت کردووە

and how they're doing it.

و چۆن ئەوان ئەو کارە دەکەن.

But it shouldn't be so rare.

بەڵام نابێت ئەوە زۆر دەگمەن بێت.

By having check-ins with your friends,

بە هەبوونی چوونە ژورەوە لەگەڵ هاوڕێکانت،

you can help make a trend.

دەتوانیت یارمەتیت دا بۆ خواستێک.

I remember when I paid off my student loan,

لە بیرمە کاتێک قەرزی قوتابیەکانم دایەوە،

I wish I would have celebrated that milestone with friends.

خۆزگە توانیمایە ئاهەنگە بگێڕم لەگەڵ هاوڕێکانم وەک نیشانەیەک.

But at the time, I, too, was brainwashed into thinking

بەڵام لەو کاتەیا من مێشکم لە بیرکردنەوە شۆرابەوە

that I shouldn't talk to my friends about money,

کە نابێت قسە لەگەڵ هاوڕێکانم بکەم لەسەر پارە،

that it was a scary taboo subject.

کە ئەوە بابەتێکی ترسناکی قەدەعەکراو بوو.

Don't be like me.

وەکو من مەبە.

Start the conversation today.

ئەمڕۆ دەست بکە بە گفتوگۆکەت.

Research has shown that our social bonds make us healthier.

توێژینەوەکان دەریان خستووە کە بۆندە کۆمەڵایەتیەکان تەندروسترمان دەکەن.

کاتی ئەوەیە پەیوەندییە کۆمەڵایەتیەکانت بەکار بهێنی

It's time to harness your social ties

to boost your financial fitness, too.

بۆ پەرەپێدانی داراییەکانیشت.

Your future self will thank you.

داهاتووت سوپاست دەکات.