A cleanse won't detox your body -- but here's what will | Body Stuff with Dr. Jen Gunter | TED

Transcriber:

"Should I do a cleanse?"

Translator: lavin Azwar omar Reviewer: Daban Q. Jaff

پێویستە خاوێنکردنەوە بکەم؟

I hear people asking this question a lot.

گوێم لێ بووە خەڵک زؤڕ ئەم پرسیارە دەکەن.

If you're hoping it will remove toxins from your body,

ئەگەر پێت وایە ئەوە لە ماددە ژەهراوییەکانی جەستەت ڕزگارت دەکات،

that's just not going to happen.

ئەوە هەرگیز ڕوونادات.

(Music)

(مۆسیقا)

[Body Stuff with Dr. Jen Gunter]

(بەشەکانی جەستە لەلایەن دکتۆر جین گەنتەر)

Detoxes and cleanses are very popular.

(دیتۆکس) و پاکردنەوەی جەستە شتانێکی زۆر بەربەڵاون.

They come in many forms,

زۆڕ جۆڕ و شێوەیان هەیە،

from charcoal-infused lemonades to detox teas,

لە گیراوەی ئاوی لیمۆ و خەلوزەوە بۆ چاییەکانی دیتۆکس،

and they often have a hefty price tag.

هەندێکجار نرخیشیان زۆڕ گرانە.

The idea of cleansing isn't anything new --

بیرۆکەی پاکردنەوەی جەستە بابەتێکی نوێ نییە

it's been around for thousands of years.

نزیکەی هەزارەها ساڵە بەکاردەهێندرێت.

For centuries, medicine and religion were deeply intertwined,

بۆ چەندەها سەدە، لایەنی پزیشکی و ئاینی ڕۆڵی گرینگیان لەسەر هەبووە،

and there was a lot of focus on ridding the body

گرینگی زۆڕیش بە ڕزگارکردنی جەستە

of impurities and sickness related to bad or imbalanced humors.

لە ماددە پیس و ئەو نەخۆشیانەی بە هۆی ماددە خڕاپ بووەکانەوە دروست بووە دراوە.

Bloodletting, purging, fasting --

خۆێن بەردان، دەرمانی ڕەوانی، ڕۆژووگرتن

they were all well-regarded treatments.

ئەوانە بریتی بۆتن لە چارەسەرە باوەکان.

Today, the wellness industry

لە جیهانی ئەمرۆی پێشکەوتوودا

has picked up on our desire to rid ourselves of things.

دەکەوێتەوە سەر ئارەزووی خۆمان بۆ خۆ ڕزگارکردن لەو ماددەنە.

They've taken the word "detox,"

ئەوان وشەی (دیتۆکس) بەکاردەهێناوە،

the medical treatment for people with drug and alcohol addictions,

ئەوەش چارەسەرێکی پزیشکیە بۆ ئەو کەسانەی ئاڵوودە بۆتن بە ماددە سەڕکەر و مەیەوە،

and used it to apply to market cleanses.

وەکو پاککەرەوەکی جەستەش بەکارهێندڕاوە.

They make it sound like pouring liquid cleaner down plumbing,

ئەوەش وەکو ڕژاندنی ماددەیەکی پاککەرەوە وایە بۆ ناو بۆڕی پاشەڕۆکانەوە،

getting rid of all the dirty stuff.

بۆ ڕزگار بوون لە ماددە خڕاپ و پیسەکانەوە

But the reason that sounds right to us

ئەوەی وا ڵێکردوون باوڕ بەو شتانە بکەن

is it's a rooted in a lack of understanding

ئەوەیە کە ئێمە بە هەڵە لە

of how our liver works.

چۆنیەتی کارکردنی جگەڕمانەوە تێگەیشتووین.

The liver is located in our upper right abdomen.

جگەڕمان دەکەوێتە کەڵێنی لای ڕاستی بەشی سەرەوەی بۆشایی سکمانەوە.

It's somewhere around half the size of a football --

کە قەبارەکەی نزیکەی تۆپێکی پێیە

an American football --

وەکو تۆپێکی پێ ئەمریکی

and weighs three pounds.

کێشەکەی سێ پاوەندە.

It does many, many jobs that keep our bodies running,

ئەو کاڕێکی زؤڕ دەکات بەمەش جەستەمان بە تەندروستی دەهێڵێتەوە،

from assisting the immune system,

وەکو یارمەتی کۆئەندامی بەرگڕیمان دەدات،

to creating proteins for blood clotting,

پڕۆتینەکانی مەینی خوێن بەرهەم دەهێنێت،

to sending out the cholesterol we need to produce hormones.

ئەو چەورییانەش دەردەت کە پێویستمان پێیانە بۆ دروستکردنی هۆڕمۆنەکان.

The liver is also a key organ for dealing with harmful substances.

هەروەها جگەرمان سەرەکترین ئەندامە لە مامەکردن لەگەڵ ماددە زیانبەخشەکاندا.

You can think of it almost like a factory.

دەکرێت وەکو کارگەیەک بیری ڵێ بکەینەوە.

It takes nutrients from substances that we consume,

کە ماددە خۆڕاکییەکان لەو شتانەوە دەرگڕێت کە خواردمانن،

food, drinks, medicines,

وەکو خۆڕاک، خواردنەوەکان، دەرمانەکانن

breaks them down

و تێکیان دەشکێنێت

so they can either be packaged in a way that's usable --

تا بتواندرێن ماددە سوودبەخشەکانی

like cholesterol and protein, for instance --

وەکو چەوری و پرۆتینەکان هەڵبگیرێن

or removed as waste in the bile or via the kidneys,

یاخود وەکو پاشماوەیەک لە ڕێگەی زراو گولچیلکەوە خۆیان لێ دەرباز بکات،

usually in the form of urine.

کە هەمیشەش لە ڕێگەی میزەوەیە.

Let's look at what happens

با سەیربکەین بزانین چی ڕوودەدات

when the liver encounters some specific substances.

کاتێک جگەڕمان هەندێک لە ماددەکات تێک دەشکێنێت.

What about alcohol?

چی ئەگەر ماددە کهولییەکان بن؟

That’s a substance that’s fine in smaller, moderate amounts

ئەگەر ماددەکە بڕێکی کەم یان مامناوەندی لێ وەرگیرابێت ئەوە کێشە نییە

but becomes poisonous in excess.

بەڵام ئەگەر برێکی زۆر بێت ئەوە ژەهراوی دەبین.

When we drink, alcohol passes through our liver,

کاتێک خواردنەوە کهولییەکان دەخۆینەوە ئەوە بە جگەڕمان تێپەڕ دەبێت،

and the liver breaks it down in three steps.

جگەڕیشمان بە سێ هەنگاو تێکیان دەشکێنێت.

First, enzymes convert the alcohol to acetaldehyde,

سەرەتا، ئەنزیمەکان ماددە کهولیەکە دەگۆڕن بۆ (ئەسیتەلدەهایت)،

a substance that can damage cells over time.

ئەو ماددەی کە لە توانای هەیە خانەکان تێک بشکێنێت.

But acetaldehyde is quickly converted into acetate,

بەڵام (ئەسیتەلدەهایت) بە خێڕایی دەگۆڕێت بۆ (ئەسیتەیت)،

a much more stable intermediate,

کە ئەویش ماددەیەکی زۆڕ لە بارترە،

before it breaks down into carbon dioxide and water.

پێش ئەوەی ئەوەش تێک بشکێنن بۆ دوانە ئۆکسیدی کاربۆن و ئاو.

These are components our body can handle.

ئەوانەش ئەو ماددانە کە جەستەمان توانای هەڵگرتنیان هەیە.

Now let's look at a popular cleanse --

ئێستا با باسی بە باوترین جۆڕی پاککەرەوەی جەستە بکەین

cayenne, pepper, lemon juice drink,

بیبەری سوور، بیبەری توند، گیراوەی لیمۆ،

to help your liver flush toxins.

کە یارمەتی جگەرمان دەدات لە تێکشکاندنی ژەهرەکاندا.

You drink it, it gets digested,

کاتێک ئەوانە دەخۆیتەوە، ئەوە لە گەدەتدا هەرس دەکرێن،

nutrients get absorbed in the blood and arrive at the liver.

ماددە خۆڕاکییەکاانیشی لە خوێندا هەڵدەمژرێن و دەچنە جگەڕ.

The liver processes these nutrients the same way it processes everything else.

جگەڕیش ئەو ماددانە وەکو هەر ماددەیەکی تر هەرس دەکات.

It packages whatever's useful that came from the lemon and the pepper

ماددە سوودبەخشەکانی کە لەناو لیمۆکە و بیبەرەکەدا هەیە هەڵیان دەگرێت

and disseminates it throughout the body.

و بۆ بەشەکانی تری جەستە دەنێڕێت.

Whatever it can't use becomes waste.

هەر شتێکیش جەستە نەیتوانی بەکاری بهێنێت دەبێتە پاشماوە.

There's nothing particularly magical about mixing cayenne and lemon.

هیچ شتێکی بێوێنە نییە دەربارەی کاریگەری تێکەڵکردنی لیمۆ و بیبەری سوور.

Doing a cleanse doesn't "clean the pipes,"

هەروەها پاکردنەوەی جەسنە ” بۆڕییەکانی هەوا پاک ناکاتەوە”،

and it doesn't make your liver work any better or faster.

واش لە جگەڕت ناکات بۆئەوەی باشتر یان خێڕاتر کاربکات.

At best, you might lose a few pounds on a cleanse,

ئەو پەڕی، لەوانەیە چەند پاوەندێک لە کێشت لە دەست بدەیت بە هۆی پاکەرەوەکەوە،

because you aren't eating much.

ئەوەش لەبەرئەوەی بە باشی خوارد ناحۆیت.

At worst, you could go into starvation mode.

خڕاپەکەشی ئەوەیە، لەوانەیە هەست بە برسیەکی زۆڕ بکەیت.

You could throw off your electrolyte balance,

لەوانەیە بێتە هۆی تێکچوونی کرداری هەرس

not to mention disrupt your intestinal flora and bowel function.

ئەوەش مانای ئەوە نییە کاری بەکتریا سوود بەخشەکانی گەدە و ڕیخۆڵە تێک دەدات.

Clearly, having a healthy liver is extremely important.

هەبوونی جگەڕێکی تەندروست لەسەرووی هەموو شتێکەیەوەیە.

The best things you can do: don't smoke,

باشترین شت بۆ ئەوەی بکەیت ئەوەیە: جگەرە نەکیشیت،

eat a balanced diet, exercise regularly and get lots of sleep,

ژەمێکی جێگیر و شیاو بخۆ، وەرزشێکی ڕێک و پێک بکە، بە باشیش بخەوە،

but there are some more liver specific things to do.

بەڵام زۆڕ شتی ترش هەیە تا بیکەیت بۆئەوەی جگەڕێکی تەندروست هەبێت.

Don't consume too much alcohol,

بڕێکی زۆڕ لە ماددە کهولییەکان مەخۆ،

as it can cause a variety of problems over time,

کە دەبنە هۆی چەندین کێشەی جۆڕاو جۆڕ،

from fatty liver disease to cirrhosis of the liver,

لە نەخۆشی جگەرەوە تا بە ڕیشاڵبوونی جگەڕ،

to liver cancer.

و ژێڕپەنجەی جگەڕ.

Read the warning labels on medications

ڕەچەتەی دەرمانەکان بخوێنەوە

as some can damage your liver when you don't take them as directed.

چونکە هەندێکیان زیان بە جگەڕ دەگەێنن ئەگەر وەکو ئەوەی داوا کراوە بەکارنەهێندرێن.

You've probably heard about hepatitis,

لەوانەیە گوێتان لە نەخۆشی هەوکردنی جگەڕ بوو بێت،

which can be caused by a viral infection of the liver

کە بە هۆی ئەو ڤایرۆسانەوە دروست دەبێت کە تووشی جگەڕ دێن

that can be very serious.

لەوانەشە زۆر مەترسیداریش بێت.

Get the vaccine for hepatitis B, if you haven't already.

پێکوتەی هەوکردنی جگەڕی جۆڕی (B) وەربگڕە ئەگەر هەتا ئێستا وەرنەگرتووە.

And if you're an adult who hasn't been screened for hepatitis C,

ئەگەر کەسێکی پێگەیشتوویت و پێکوتەی هەوکردنی جگەڕی جۆڕی (C) وەرنەگڕتووە،

consider talking to your doctor about testing options,

ئەوە قسە لەگەڵ دکتۆرەکەت بکە دەربارەی ئەنجامدانی پشکنین،

as too many people don't realize they have it.

چونکە زۆڕینەی نازانن ئەگەر هەشیان بێت.

Finally, be careful with supplements and herbs,

لە کۆتاییدا، وریابە لە بەرامبەر بەکارهێنا- ن ماددە جێگیرکەرەوەکان و دەرمانە گیاییەکان

particularly anything marketed as bodybuilding

بە تایبەتی ئەو شتانەی بۆ زیادکردنی کێش

or a weight loss supplement,

یان دابەزاندنی کێش دەفڕؤشرێن،

as these are not nearly as well-regulated as you would think.

شتانێکی باش نین وەکو ئەوەی بیریان لێ دەکەینەوە.

20 percent of liver injury due to medication in the United States

لە ویلایەتە یەکگرتووەکاندا سەدا ٢٠ حاڵەتەکانی جگەڕ بە هۆی ئەو دەرمانانەوەیە

is actually caused by these kinds of supplements.

کە وەکو ماددە جێگیرکەرەوە کان ناسێندراون.

So talk to your doctor before you start them.

بۆیە ڕاوێژ بە دکتۆرەکەت بکە پێش ئەوەی بەکاریان بهێنیت.

So many things are sold to us as self-care,

زۆڕێک لە شتەکان وەکو خۆپاڕێزی بە ئێمە دەفڕۆشرێن،

and cleanses are no exception,

یان وەکو پاککەرەوەیەک کە هیچ جیاوازییەکیان نییە،

but I believe the best self-care is just learning more about our bodies.

بەڵام من پێم وایە باشترین خۆپارێزی ئەوەیە کە زیاتر دەربارەی جەستەمان بزانین.

That way, we can tune out all the noise

بەم شێوەیە، دەتوانین گوێ بەو شتانە نەدەین هیچی تر

and make informed decisions on what we really need.

و خۆمان یەک لای بکەینەوە کە ئایا ئێمە بەڕاستی پێویستمان بە چی هەیە.