Carter Emmart demos a 3D atlas of the universe

Translator: Mohammad Tofighi Reviewer: Gulchin Taghiyeva

It's a great honor today

Bu gün sizə

to share with you

insanlığa kaintadakı

The Digital Universe,

yerimizi göstərmək üçün yaradılan

which was created for humanity

Rəqəmsal Kainatı(The Digital Universe)

to really see where we are

təqdim etmək mənim üçün

in the universe.

böyük şərəfdir.

And so I think we can roll the video that we have.

Məncə indi videoya nəzər sala bilərik.

[The Himalayas.]

[Himalay Dağları]

(Music)

(Musiqi)

The flat horizon that we've evolved with

Üzərində həyatın yarandığı üfüq xətti

has been a metaphor for the

sonsuzluğa bənzədilir:

infinite: unbounded resources

sonsuz ehtiyat

and unlimited capacity

və bütün tullantıların sığışacağı

for disposal of waste.

sonsuz həcm.

It wasn't until we really

Ancaq Yerdən

left Earth,

xeyli uzaqlaşıb

got above the atmosphere

üfüqün öz üzərinə

and had seen the horizon

əyildiyini görəndə

bend back on itself,

planetimizin

that we could understand our planet

məhdud

as a limited condition.

olduğunu anlayırıq.

The Digital Universe Atlas

Rəqəmsal Kainat Atlası

has been built

Amerika Təbiət Tarixi Muzeyi

at the American Museum of Natural History

tərəfindən son

over the past 12 years.

12 ildə hazırlanıb.

We maintain that,

Biz bu atlası götürüb

put that together

kainatın bütün cədvəllərə

as a project

uyğun xəritəsini

to really chart the universe

dəqiqliklə çəkdiyimiz

across all scales.

bir proyekt hazırladıq.

What we see here are satellites around the Earth

Bu gördüyümüz dünyanın ətrafındakı peyklərdir,

and the Earth in proper registration

bu isə yerin kainatla

against the universe, as we see.

nisbətdəki görünüşüdür.

NASA supported this work

NASA bu proyektimizi 12 il əvvəl

12 years ago

Hayden Planetarisinin

as part of the rebuilding

yenidən qurulmasının

of the Hayden Planetarium

bir parçası olaraq dəstəkləyib

so that we would share this with the world.

bu reallıqları dünya ilə paylaşmağımıza kömək etdi.

The Digital Universe is the basis

İstehsal etdiyimiz

of our space show productions that we do --

kosmos şoulardan ən əsası Rəqəmsal Kainatdır--

our main space shows in the dome.

bu şou rəsədxananın qübbəsində nümayiş etdirilir.

But what you see here

Lakin burada gördüyünüz

is the result of, actually, internships

İsveçin Linkoping Universitetində

that we hosted with Linkoping University

keçirdiyimiz təcrübənin

in Sweden.

nəticəsidir.

I've had 12 students work on this

Bu proyektini 12 tələbəm ,

for their graduate work,

diplom işi olaraq götürmüşdülər,

and the result has been this software called Uniview

nəticə isə Uniview adlı proqram və

and a company called SCISS in Sweden.

İsveçdə yerləşən SCİSS adlı şirkət oldu.

This software

Bu proqram interaktiv

allows interactive use,

istifadəyə icazə verir.

so this actual flight path

Yəni bu uçuş yolu

and movie that we see here

və izlədiyimiz film

was actually flown live.

əslində canlı olaraq uçuldu.

I captured this live from my laptop

Bunun yaşadığım yer olan

in a cafe called Earth Matters

Manhattanın Şərq hissəsindəki

on the Lower East Side of Manhattan, where I live,

Earth Matters adlı bir kafedə canlı olaraq labtopumla çəkmişəm.

and it was done

Bu Rubin Himalay Sənəti Muzeyi

as a collaborative project

ilə birlikdə müqayisəli kosmologiya

with the Rubin Museum of Himalayan Art

haqda olan sərgi

for an exhibit

üçün istehsal olunmuş

on comparative cosmology.

ortaq layihədir.

And so as we move out,

Uzaqlaşıb

we see continuously from our planet

planetimizi qalaktikanın bir parçası olaraq

all the way out into the realm of galaxies, as we see here,

görməyə başlayırır videoda göründüyü kimi,

light-travel time, giving you a sense of how far away we are.

uzaqlığı işıq sürəti ilə ölçdüyümüzdən nə qədər uzaqlaşdığımızı təsəvvür etmək olar.

As we move out,

Uzaqlaşdıqca

the light from these distant galaxies

uzaqdakı qalaktikalardan gələn işığın

have taken so long,

bizə çatması o qədər uzun çəkir ki,

we're essentially backing up into the past.

əslində zamanda geri gedirik.

We back so far up

O qədər geriyə gedirik ki

we're finally seeing a containment around us --

sonunda ətrafımızda bir sərhəd--son görürük -

the afterglow of the Big Bang.

Bu Böyük Partlayışın(The Big Bang) şəfəqidir.

This is the WMAP

Arxa planda görünən

microwave background

WMAPın(kosmosdakı tempraturu ölçən peykin adı)

that we see.

mikrodalğalarıdır.

We'll fly outside it here, just to see this sort of containment.

Bu sərhəddi olan sistemi görə bilmək üçün uzaqlaşıırıq.

If we were outside this,

Bu sistemdən kənarda olsaydıq,

it would almost be meaningless, in the sense as before time.

zaman yaranmadan əvvəlki kimi mənasız, heçnə olardıq.

But this our containment of the visible universe.

Lakin bu bizim görə bildiyimiz kainatın sərhəddidir.

We know the universe is bigger than that which we can see.

Bilirsiniz ki kainat bizim görə bildiyimizdən daha böyükdür.

Coming back quickly,

Dərhal geriyə gəlsək

we see here the radio sphere that we jumped out of in the beginning,

az öncə uzaqlaşdığımız radiosferi görürük,

but these are positions,

bunlar bizim qalaktikadan kənar planetlərin

the latest positions of exoplanets

ən yaxın vaxtda qeydə alınmış

that we've mapped,

vəziyyətinin xəritəsidir.

and our sun here, obviously, with our own solar system.

Və bu da təbii ki bizim Günəş sistemimizin Günəşidir.

What you're going to see -- we're going to have to jump in here pretty quickly

Sizə göstərəcəyim hissə üçün bir az sürətlə irəliləyirik,

between several orders of magnitude

bir az böyük miqyasla irəliləyirik,

to get down to where we see the solar system --

Günəş sisteminə qədər yaxınlaşırırq--

these are the paths of

Bunlar Voyager 1, Voyager 2, Pioneer 11 və Pioneer 10-un

Voyager 1, Voyager 2, Pioneer 11 and Pioneer 10,

yollarıdır,Günəş sistemini tərk edən ilk

the first four spacecraft to have left the solar system.

peyklərdir.

Coming in closer,

Daha da yaxınlaşıb

picking up Earth,

Yerə çatırıq,

orbit of the Moon, and we see the Earth.

bu Ayın orbiti, bu isə Yer kürəsidir.

This map can be updated,

Bu xəritə yenilənə və

and we can add in new data.

məlumatlar əlavə edilə bilər.

I know Dr. Carolyn Porco is the camera P.I.

Cassini misiyasında kameranın işinə nəzarət edən

for the Cassini mission.

Dr. Carolyn-i tanıyıram.

But here we see the complex trajectory

Burada Cassini misiyasının,

of the Cassini mission

misiyanın hər fazasının müxtəlif cür rəngləndiyi

color coded for different mission phases,

mürəkkəb orbitinə nəzər salaq.

ingeniously developed so that

Ölçüsünə görə Merkuridən də böyük olan

45 encounters with the largest moon, Titan,

ən böyük peyk Titanla 45 qarşılaşmadan hər birində

which is larger that the planet Mercury,

orbitini dəyişməli olan misiyanın bu fərqli fazalarını bir-

diverts the orbit into different parts of mission phase.

bir-birindən ayırmaq üçün belə rənglənib.

This software allows us to come close

Bu proqram yaxına gəlib

and look at parts of this.

bunun parçalarına nəzər salmağımızı təmin edir.

This software can also be networked between domes.

Bu proqram eyni zamanda rəsədxanalar arasına bağlana bilər.

We have a growing user base of this,

Proqramın artmaqda olan istifadəçi kütləsi var.

and we network domes.

Bu istifadəçilər arasında da əlaqə yaradırıq.

And we can network between domes and classrooms.

Bu əlaqədə olan rəsədxanaları da sinif otaqları ilə əlaqələndirmək olur.

We're actually sharing tours of the universe

Sab-Saharadakı ilk Planetariyə -

with the first sub-Saharan

sahib olan olkədə- Qanada

planetarium in Ghana

bu kainat turlarını təşkil edirik.

as well as

Həmçinin

new libraries that have been built

Kolumbiyanın gettolarında tikilmiş

in the ghettos in Columbia

yeni kitabxanalarda və

and a high school

Kambocadakı

in Cambodia.

bir orta məktəbdə.

And the Cambodians have

Hətta Kambocadakı tələbələrin

actually controlled the Hayden Planetarium from their high school.

Hayden Planetarisini idarə etmək şansları da oldu.

This is an image from Saturday,

Bu şənbə günü Aqua peykinin

photographed by the Aqua satellite, but through the Uniview software.

Uniview proqramı vasitəsilə çəkdiyi şəkildir.

So you're seeing the edge of the Earth.

Bu Yer küsəsinin kənarıdır.

This is Nepal.

Bura Nepaldır.

This is, in fact, right here is the valley of Lhasa,

Bura isə, Tibetdəki

right here in Tibet.

Lhasa dərəsidir.

But we can see the haze

Hindistanın altında Ganges dərəsindəki

from fires and so forth in the Ganges valley

yanğınların nəticəsidə yaranan

down below in India.

zəif dumanı görə bilərik.

This is Nepal and Tibet.

Bura Nepal və Tibetdir.

And just in closing,

Və son olaraq,

I'd just like to say this beautiful world that we live on --

yaşadığımız dünyanın nə qədər gözəl olduğunu ifadə etmək istəyirəm.

here we see a bit of the snow

bu göstərdiklərim bu gözəl dünyanın sadəcə kiçik bir hissəsidir.

that some of you may have had to brave in coming out --

Bəzilərimizin böyük əziyyətlərlə ortaya çıxardığı gözəlliklər!

so I'd like to just say

Və əlavə etmək istəyirəm ki,

that what the world needs now

indi dünyamıza lazım olan

is a sense of being able to

özümüz və evimiz anlayışına

look at ourselves in this much larger condition now

daha böyük prespektivdən

and a much larger sense of what home is.

baxmağımızdır.

Because our home is the universe,

Çünki bizim evimiz kainatdır,

and we are the universe, essentially.

və biz də kainatıq.

We carry that in us.

Kainat bizim bir parçamızdır.

And to be able to see our context

Və özümüzü bu böyük məfhumun

in this larger sense at all scales

bir parçası kimi görə bilsək,

helps us all, I think, in understanding

bu bizə kainatdakı yerimizi

where we are and who we are in the universe.

anlamaqda kömək edəcək.

Thank you.

Təşəkkür edirəm.

(Applause)

(Alqış)