Carter Emmart demos a 3D atlas of the universe

Translator: Gereltuya Erdenejargal Reviewer: Chuluumgerel Erdenejargal

It's a great honor today

Хүн төрөлхтөн

to share with you

огторгуйд яг ямар байр суурь

The Digital Universe,

эзэлдгийг харуулахаар бүтээгдсэн

which was created for humanity

энэхүү "Дижитал Огторгуй"-г

to really see where we are

өнөөдөр та бүхэнд танилцуулж байгаа нь

in the universe.

үнэхээр хүндэтгэлийн хэрэг.

And so I think we can roll the video that we have.

Тэхээр одоо видеогоо эхлүүлж болно гэж бодож байна.

[The Himalayas.]

Гималайн нуруу.

(Music)

(Хөгжим ♫)

The flat horizon that we've evolved with

Эволюцийн явцдаа бидний харж дассан

has been a metaphor for the

хавтгай гадаргуу нь үргэлж

infinite: unbounded resources

хил хязгааргүй их нөөц баялаг,

and unlimited capacity

хаягдлыг шингээх ёроолгүй

for disposal of waste.

багтаамжаар төсөөлөгдсөөр ирсэн.

It wasn't until we really

Бид дэлхийгээс тасарч,

left Earth,

агаар мандалд гаран,

got above the atmosphere

доош тонгойн,

and had seen the horizon

гадаргыг харах хүртэл

bend back on itself,

манай гариг үнэхээр

that we could understand our planet

хязгаартай нөхцөл

as a limited condition.

байдалд байдгийг ойлгодоггүй байсан.

The Digital Universe Atlas

Огторгуйн Дижитал Атлас нь

has been built

өнгөрсөн 12 жилийн хугацаанд

at the American Museum of Natural History

Америкийн Байгалийн Түүхийн Музейд

over the past 12 years.

бүтээгдсэн.

We maintain that,

Бид бүгдийг нэгтгэн,

put that together

нэг бүтэн төсөл болгоод,

as a project

бүх түвшинд нь

to really chart the universe

огторгуйг тэмдэглэж

across all scales.

харуулахыг зорисон. Энэ харж байгаа бол

What we see here are satellites around the Earth

дэлхийг тойрох хиймэл дагуулууд

and the Earth in proper registration

ба Дэлхий огторгуйн дунд бодит

against the universe, as we see.

байдлаараа харагдаж байгаа нь.

NASA supported this work

NASA энэ ажлыг 12 жилийн өмнө

12 years ago

Hayden Planetarium-ын сэргээн

as part of the rebuilding

босголтын нэг хэсэг болгон

of the Hayden Planetarium

ивээн тэтгэж эхэлсэн,

so that we would share this with the world.

тиймээс ч бид одоо үүнийг дэлхийтэй хуваалцаж байна.

The Digital Universe is the basis

Дижитал Огторгуй нь бидний хийдэг сансрын

of our space show productions that we do --

шоуны үндсэн суурь нь,

our main space shows in the dome.

манай гол сансрын шоу.

But what you see here

Гэхдээ таны энд харж буй бол

is the result of, actually, internships

Шведийн Линкопинь Их Сургуульд

that we hosted with Linkoping University

бидний зохиосон

in Sweden.

дадлагын ажлын үр дүн юм.

I've had 12 students work on this

Магистр, Докторт сурч байсан 12

for their graduate work,

оюутан үүнийг хийсэн юм.

and the result has been this software called Uniview

Үр дүн нь энэ програм-"Uniview" ба

and a company called SCISS in Sweden.

Шведийн "SCISS" компани болсон юм.

This software

Энэхүү програм нь

allows interactive use,

их олон талын ашигтай.

so this actual flight path

Энэ нисэх зам,

and movie that we see here

киног тэр үед үнэндээ

was actually flown live.

шууд нэвтрүүлсэн юм.

I captured this live from my laptop

Миний амьдардаг Манхетаны зүүн доод

in a cafe called Earth Matters

дүүргийн "Earth Matters" гэдэг

on the Lower East Side of Manhattan, where I live,

кафед сууж байхдаа энэ шууд нэвтрүүлгийг

and it was done

татаж авч байсан. Энэ ажил нь

as a collaborative project

Гималайн Урлагийн Рубин Музейн

with the Rubin Museum of Himalayan Art

жишил огторгуй үзмэртэй

for an exhibit

хамтарсаны үндсэн дээр

on comparative cosmology.

хийгдсэн юм.

And so as we move out,

Дэлхийгээс цааш галактиктикуудаас тасран

we see continuously from our planet

гэрлийн жилүүдийн зайд

all the way out into the realm of galaxies, as we see here,

таны харж байгаачилан бид

light-travel time, giving you a sense of how far away we are.

энэ хэр холоос харж буйг ухуулна.

As we move out,

Эндээс улам цаашлаад

the light from these distant galaxies

алсын эдгээр галактикийн гэрэл

have taken so long,

маш удаан явсан,

we're essentially backing up into the past.

тиймээс үнэндээ бид өнгөрснийг харж байгаа юм.

We back so far up

Бид их хол ухраад

we're finally seeing a containment around us --

бид өөрсдийн бөмбөлөг огторгуйг харвал

the afterglow of the Big Bang.

энэ нь Биг Баний яг дараах цацрал юм.

This is the WMAP

Энэ бол WMAP-

microwave background

бидний харж буй бичил долгионон

that we see.

орчин юм. Бөмбөлөгийг бүтнээр нь

We'll fly outside it here, just to see this sort of containment.

харахын тулд бид энэ дотроос гарах хэрэгтэй болно.

If we were outside this,

Хэрвээ бид эндээс гарах юм бол

it would almost be meaningless, in the sense as before time.

цаг хугацаа эхлэхээс өмнө үед очих ба энэ нь бараг л

But this our containment of the visible universe.

утгагүй зүйл болох юм. Тэхээр энэ бол бидний

We know the universe is bigger than that which we can see.

үзэгдэх огторгуйн бөмбөлөг. Огторгуй

Coming back quickly,

бидний харж чадах хязгаараас илүү том

we see here the radio sphere that we jumped out of in the beginning,

байх ёстой гэдгийг бид мэднэ. Эргээд,

but these are positions,

энэ бол бид өмнө нь алгассан радиосфер.

the latest positions of exoplanets

Харин эдгээр нь дөнгөж байршлыг нь

that we've mapped,

тогтоогоод байгаа "экзо-гаригууд" юм.

and our sun here, obviously, with our own solar system.

Харин энд манай нар өөрийн аймагтайгаа байна.

What you're going to see -- we're going to have to jump in here pretty quickly

Бидний нарны аймгийг харж байгаа энэ газарт

between several orders of magnitude

ирэхийн тулд та бүхэн маш хурднаар хэд хэдэн магнитудын

to get down to where we see the solar system --

хоорондуур өнгөрөх хэрэгтэй болно.

these are the paths of

Эдгээр бол нарны аймгаас гарсан анхны

Voyager 1, Voyager 2, Pioneer 11 and Pioneer 10,

сансрын хөлгүүд болох Voyager 1, Voyager 2,

the first four spacecraft to have left the solar system.

Pioneer 11, Pioneer 10-ын явсан замууд.

Coming in closer,

Илүү ойртоод

picking up Earth,

дэлхийг тодруулж байна.

orbit of the Moon, and we see the Earth.

Сарны орбит ба мөн дэлхийг харж байна.

This map can be updated,

Энэхүү газрын зураг нь засагдаж, шинэчлэгдэж болно.

and we can add in new data.

Бид шинэ мэдээлэл оруулж болно.

I know Dr. Carolyn Porco is the camera P.I.

Кассини даалгаврын зураглаач нь

for the Cassini mission.

Др.Каролин Порко.

But here we see the complex trajectory

Харин энд бид Кассинигийн

of the Cassini mission

ээдрээт замыг харж байна.

color coded for different mission phases,

Өөр өөр даалгаврыг нь өөр өнгүүдээр

ingeniously developed so that

харуулсан ба 45 удаа Титантай тулгарсан нь.

45 encounters with the largest moon, Titan,

Титан бол мэдэгдсэн хамгийн том дагуул,

which is larger that the planet Mercury,

Буд гаригаас ч том ба үүнд ойртоход

diverts the orbit into different parts of mission phase.

татах хүчээрээ Кассинигийн замыг дандаа гуйвуулдаг.

This software allows us to come close

Програм биднийг илүү ойртож

and look at parts of this.

хэсэг бүрийг нь харах боломжийг олгоно.

This software can also be networked between domes.

Өөр хэсгүүдтэй харилцаж ч болно.

We have a growing user base of this,

Үүнийг хэрэглэгчдийн тоо өссөөр байгаа.

and we network domes.

Харин бид хэсгүүдийг хооронд нь холбодог.

And we can network between domes and classrooms.

Бид үнэндээ хэсгүүдийг хичээлийн

We're actually sharing tours of the universe

танхимуудтай холбож болно.

with the first sub-Saharan

Бид огторгуйн аялалаа

planetarium in Ghana

Гана дахь Саб-Сахаран Планитариум

as well as

болон Колумбын ядуу

new libraries that have been built

хороололд байгуулагдсан номын сан,

in the ghettos in Columbia

мөн Камбожийн нэг ахлах сургуульд

and a high school

хэрэглүүлж байгаа.

in Cambodia.

Камбожууд Hayden Planetarium-ыг

And the Cambodians have

ахлах сургуулиасаа жолоодож байсан.

actually controlled the Hayden Planetarium from their high school.

Энэ бол нэгэн хагас-сайн өдөр

This is an image from Saturday,

Uniview програмын тусламжтайгаар

photographed by the Aqua satellite, but through the Uniview software.

Aqua хиймэл дагуулаар авсан зураг.

So you're seeing the edge of the Earth.

Эндээс дэлхийн хэсгийг харж байна.

This is Nepal.

Энэ бол Балба.

This is, in fact, right here is the valley of Lhasa,

Тэр дээр Лхасын хөндий харагдаж байна.

right here in Tibet.

Түвдэд.

But we can see the haze

Бид түймрээс гарсан утаат мананцарыг

from fires and so forth in the Ganges valley

цаашлаад Энэтхэг дэх

down below in India.

Ганга мөрний хөндийг ч харж болно.

This is Nepal and Tibet.

Энэ бол Балба ба Түвд.

And just in closing,

Төгсгөхөөсөө өмнө би

I'd just like to say this beautiful world that we live on --

бидний амьдардаг энэ үзэсгэлэнт дэлхий бол....

here we see a bit of the snow

Зарим хүмүүс зориглон гарах

that some of you may have had to brave in coming out --

их цас мөсийг харж байна.

so I'd like to just say

Миний хэлэх гэсэн зүйл бол

that what the world needs now

дэлхийд одоо юу хэрэгтэй вэ

is a sense of being able to

гэвэл өөрсдийгөө илүү том хүрээнд харах

look at ourselves in this much larger condition now

гэр гэж юу болохыг илүү томоор

and a much larger sense of what home is.

харж ойлгох чадвар юм.

Because our home is the universe,

Огторгуй бол бидний гэр,

and we are the universe, essentially.

тиймээс бид өөрсдөө огторгуй юм.

We carry that in us.

Огторгуй бидний дотор оршино.

And to be able to see our context

Өөрсдийн байр сууриа энэ

in this larger sense at all scales

өргөн хүрээнд харах боломж нь

helps us all, I think, in understanding

миний бодлоор, огторгуйд бид

where we are and who we are in the universe.

хаана орших, хэн болохыг ойлгоход тусална.

Thank you.

Баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)