Climate change: Earth's giant game of Tetris - Joss Fong

Biến đổi khí hậu: Trò chơi xếp hình khổng lồ của Trái đất - Joss Fong

Translator: SaMy Linh Reviewer: Nhu PHAM

To understand climate change,

Để hiểu về biến đổi khí hậu,

think of the game "Tetris."

hãy nghĩ tới trò "xếp hình".

For eons, Earth has played a version of this game with blocks of carbon.

Từ lâu, Trái đất đã chơi trò này với phiên bản những khối cacbon.

They enter the atmosphere as carbon dioxide gas from volcanoes,

Khí CO2 thải ra môi trường từ núi lửa

decaying plant matter,

xác thực vật,

breathing creatures

hô hấp của động vật

and the surface of the sea.

và mặt biển.

And they leave the atmosphere when they're used by plants during photosynthesis,

Chúng bị loại bỏ khỏi khí quyển trong quang hợp của cây cối,

absorbed back into the ocean,

sự hấp thụ lại của biển

or stored in soil and sediment.

hay lưu trữ trong đất và trầm tích.

This game of Tetris is called the carbon cycle,

Trò xếp hình này được gọi là chu trình cacbon,

and it's the engine of life on Earth.

và là sự vận động của sự sống trên Trái đất.

What's the connection to climate?

Nó liên quan như thế nào tới khí hậu ?

Well, when that carbon dioxide is in the air,

Khi CO2 ở trong không khí,

waiting to be reabsorbed,

chờ được tái hấp thụ,

it traps a portion of the sun's heat,

nó phản xạ một phần nhiệt mặt trời.

which would otherwise escape to space.

That's why carbon dioxide is called a greenhouse gas.

Vì vậy mà CO2 còn được gọi là khí nhà kính.

It creates a blanket of warmth,

Nó tạo ra một tấm lưới sức nóng

known as the greenhouse effect,

được biết đến là Hiệu ứng nhà kính,

that keeps our Earth from freezing like Mars.

giữ cho Trái đất không nguội lạnh như sao Hỏa.

The more carbon dioxide blocks hang out in the atmosphere waiting to be cleared,

Càng nhiều tảng CO2 trong không khí chờ được làm sạch,

the warmer Earth becomes.

Trái đất càng trở nên ấm hơn.

Though the amount of carbon in the atmosphere

Mặc dù lượng khí cacbon trong khí quyển

has varied through ice ages and astroid impacts,

thay đổi nhờ vào kỉ băng hà và tác động của sao chổi,

over the past 8,000 years the stable climate we know took shape,

khí hậu ổn định trong suốt 8000 năm qua

allowing human civilization to thrive.

cho phép nền văn mình con người phát triển mạnh.

But about 200 years ago,

Nhưng khoảng 200 năm trước,

we began digging up that old carbon that had been stored in the soil.

ta bắt đầu nhận ra khí cacbon đã được lưu trữ trong đất.

These fossil fuels, coal, oil and natural gas

Nhiên liệu hóa thạch, than, dầu và khí tự nhiên

are made from the buried remains of plants and animals

được tạo ra từ xác thực - động vật

that died long before humans evolved.

chết rất lâu trước khi có loài người.

The energy stored inside them was able to power

Năng lượng được tích trữ bên trong chúng

our factories, cars and power plants.

cho phép vận hành nhà máy, xe cộ và nguồn điện.

But burning these fuels also injected new carbon blocks into Earth's Tetris game.

Nhưng việc đốt nhiên liệu cũng tạo thêm khối cacbon vào trò chơi xếp hình này.

At the same time, we cleared forests for agriculture,

Cùng lúc đó, chúng ta lại chặt rừng làm nông nghiệp,

reducing the Earth's ability to remove the blocks.

làm giảm khả năng xóa đi những khối khí đó.

And since 1750, the amount of carbon in the atmosophere

Từ năm 1750, lượng khí cacbon trong khí quyển

has increased by 40%,

đã tăng lên tới 40%,

and shows no sign of slowing.

và không có dấu hiệu suy giảm.

Just like in Tetris, the more blocks pile up,

Cũng như trò xếp hình, càng nhiều khối chồng chất,

the harder it becomes to restore stability.

càng khó để giữ được sự ổn định.

The extra carbon dioxide in the atmosphere

Lượng khí CO2 trong khí quyển tăng lên

accelerates the greenhouse effect

làm tăng hiệu ứng nhà kính

by trapping more heat near the surface

khi phản chiếu càng nhiều nhiệt gần mặt đất

and causing polar ice caps to melt.

và làm tan chảy càng nhiều băng ở hai cực.

And the more they melt, the less sunlight they're able to reflect,

Khi đó, chúng càng khó có thể phản chiếu ánh sáng mặt trời,

making the oceans warm even faster.

khiến đại dương ấm lên nhanh hơn.

Sea levels rise, coastal populations are threatened with flooding,

Mực nước biển dâng lên, người dân ven biển bị đe dọa bởi lũ lụt,

natural ecosystems are disrupted,

Hệ sinh thái tự nhiên bị gián đoạn,

and the weather becomes more extreme over time.

khí hậu trở nên khắc nghiệt hơn theo thời gian.

Climate change may effect different people and places in different ways.

Biến đổi khí hậu ảnh hưởng khác nhau đến nhiều người, nhiều nơi

But, ultimately, it's a game that we're all stuck playing.

Nhưng cuối cùng thì, đó là trò chơi mà chúng ta đều bị mắc kẹt.

And unlike in Tetris,

Và không giống như trò xếp hình, ta sẽ không có cơ hội thứ hai.

we won't get a chance to start over and try again.