Climate change: Earth's giant game of Tetris - Joss Fong

Zmiany klimatyczne: Jak Ziemia gra w Tetrisa - Joss Fong

Tłumaczenie: Patrycja Malinowska Korekta: Krystian Aparta

To understand climate change,

Aby zrozumieć zmiany klimatyczne, wyobraźcie sobie grę "Tetris".

think of the game "Tetris."

For eons, Earth has played a version of this game with blocks of carbon.

Ziemia gra od wieków gra w wersję z blokami węgla,

They enter the atmosphere as carbon dioxide gas from volcanoes,

które przedostają się do atmosfery w formie dwutlenku węgla

decaying plant matter,

pochodzącego z wulkanów,

gnijącej roślinności,

breathing creatures

oddychających organizmów

and the surface of the sea.

i powierzchni oceanu.

And they leave the atmosphere when they're used by plants during photosynthesis,

Opuszczają atmosferę, gdy są wykorzystane przez rośliny w procesie fotosyntezy,

absorbed back into the ocean,

wchłonięte ponownie przez ocean,

or stored in soil and sediment.

czy też zmagazynowane w ziemi i osadzie.

This game of Tetris is called the carbon cycle,

Ta partia Tetrisa to obieg węgla w przyrodzie,

and it's the engine of life on Earth.

który napędza życie na Ziemi.

What's the connection to climate?

Jaki ma to związek z klimatem?

Well, when that carbon dioxide is in the air,

Otóż, kiedy dwutlenek węgla krąży w powietrzu

waiting to be reabsorbed,

czekając na ponowną absorpcję,

it traps a portion of the sun's heat,

częściowo zatrzymuje ciepło słoneczne, które ulotniłoby się w przestrzeń.

which would otherwise escape to space.

That's why carbon dioxide is called a greenhouse gas.

Właśnie dlatego dwutlenek węgla nazywamy gazem cieplarnianym.

It creates a blanket of warmth,

Niczym koc, pokrywa Ziemię warstwą ciepła,

known as the greenhouse effect,

wywołując efekt cieplarniany,

that keeps our Earth from freezing like Mars.

chroniąc naszą planetę przed zamarznięciem jak Mars.

The more carbon dioxide blocks hang out in the atmosphere waiting to be cleared,

Im więcej bloków dwutlenku węgla czeka na usunięcie z atmosfery,

the warmer Earth becomes.

tym cieplejsza staje się Ziemia.

Though the amount of carbon in the atmosphere

Choć ilość węgla w atmosferze zmieniała się na przestrzeni

has varied through ice ages and astroid impacts,

epok lodowcowych i upadków planetoid,

over the past 8,000 years the stable climate we know took shape,

przez ostatnie 8000 lat pojawił się stabilny, znany nam klimat,

allowing human civilization to thrive.

co umożliwiło rozwój cywilizacji ludzkiej.

But about 200 years ago,

Jednak około 200 lat temu,

we began digging up that old carbon that had been stored in the soil.

zaczęliśmy wykopywać węgiel zmagazynowany w ziemi.

These fossil fuels, coal, oil and natural gas

Tym, co tworzy paliwa kopalne, czyli węgiel, ropę i gaz ziemny,

are made from the buried remains of plants and animals

są zakopane szczątki roślin i zwierząt,

that died long before humans evolved.

które wymarły na długo przed rozwinięciem się człowieka.

The energy stored inside them was able to power

Dzięki zawartej w nich energii mogliśmy zasilać nasze fabryki,

our factories, cars and power plants.

samochody i elektrownie.

But burning these fuels also injected new carbon blocks into Earth's Tetris game.

Spalanie paliw wprowadziło jednak nowe bloki węgla do partii Tetrisa

rozgrywanej przez Ziemię.

At the same time, we cleared forests for agriculture,

Jednocześnie ze względu na rolnictwo wycięliśmy lasy,

reducing the Earth's ability to remove the blocks.

co zmniejszyło możliwości usunięcia bloków przez Ziemię.

And since 1750, the amount of carbon in the atmosophere

Od 1750 roku ilość węgla w atmosferze zwiększyła się o 40%,

has increased by 40%,

and shows no sign of slowing.

i nie zanosi się na to, aby wzrost miał zwolnić.

Just like in Tetris, the more blocks pile up,

Zupełnie jak w Tetrisie, im więcej nagromadzonych bloków,

the harder it becomes to restore stability.

tym trudniej jest przywrócić równowagę.

The extra carbon dioxide in the atmosphere

Nadmiar dwutlenku węgla w atmosferze przyspiesza efekt cieplarniany,

accelerates the greenhouse effect

by trapping more heat near the surface

zatrzymując więcej ciepła tuż nad powierzchnią

and causing polar ice caps to melt.

i topiąc polarne czapy lodowe.

And the more they melt, the less sunlight they're able to reflect,

W miarę jak topnieją, odbijają one coraz mniej światła,

making the oceans warm even faster.

przez co temperatura oceanów wzrasta jeszcze szybciej.

Sea levels rise, coastal populations are threatened with flooding,

Podnosi się poziom mórz, ludności nadmorskiej grozi zalanie,

natural ecosystems are disrupted,

funkcjonowanie ekosystemów jest zakłócone,

and the weather becomes more extreme over time.

a warunki pogodowe z czasem stają się ekstremalne.

Climate change may effect different people and places in different ways.

Zmiana klimatu inaczej dotyka różne miejsca i populacje ludzkie,

But, ultimately, it's a game that we're all stuck playing.

ostatecznie jednak w tej grze bierze udział każdy z nas.

And unlike in Tetris,

I w przeciwieństwie do Tetrisa,

we won't get a chance to start over and try again.

po porażce nie dostaniemy drugiej szansy.