What’s the smartest age? - Shannon Odell

1,512,633 views ・ 2022-10-18

TED-Ed


Vui lòng nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh bên dưới để phát video.

Translator: An Tran Reviewer: My Den
00:07
What is the smartest age?
0
7295
2294
Độ tuổi nào thông minh nhất?
00:09
Perhaps a day of friendly competition will lead us to the answer.
1
9589
4171
Có lẽ một cuộc cạnh tranh lành mạnh sẽ cho chúng ta câu trả lời.
00:14
Tomorrow’s the annual Brain Clash—
2
14802
2962
Cuộc thi Brain Clash thường niên vào ngày mai—
00:17
ten teams of two competing in a decathlon of mental challenges,
3
17764
3795
10 cặp đội chơi thi đấu mười môn phối hợp thử thách tinh thần,
00:21
trivia competitions, and puzzles.
4
21559
2461
các cuộc thi đố vui, và giải câu đố.
00:24
I’ve been training all year.
5
24020
1376
Tôi đã luyện cả năm trời.
00:25
I’ll need to pick the smartest, most capable teammate.
6
25396
3337
Và giờ tôi phải chọn một đồng đội thông minh nhất.
00:29
I’ve narrowed down the roster.
7
29192
1501
Tôi đã có danh sách của mình.
00:31
First we have Gabriela.
8
31069
2168
Đầu tiên chúng ta có Gabriela.
00:33
She may only be 8, but don’t underestimate her!
9
33237
3045
Cô bé chỉ mới 8 tuổi, nhưng đừng đánh giá thấp cô ấy!
00:36
She’s fluent in two languages and is the ultimate outside-the-box thinker.
10
36282
4213
Cô bé thành thạo 2 ngôn ngữ và là một người có đầu óc sáng tạo.
00:41
Then there’s Ama.
11
41120
1085
Kế đến là Ama.
00:42
She can recite 100 digits of pi, designs satellites for a living,
12
42205
4212
Cô ấy có thể đọc thuộc lòng 100 chữ số pi, thiết kế vệ tinh để kiếm sống,
00:46
and bakes a perfect soufflé.
13
46417
2378
và nướng bánh Soufflé cực kì ngon.
00:49
Or I could go with Mr. Taylor.
14
49462
1877
Hay ông Taylor.
00:51
He’s the best chess player in the neighborhood,
15
51339
2210
Ông ấy là một kì thủ xuất sắc trong khu phố,
00:53
not to mention he’s competed in over 20 Brain Clashes
16
53549
3128
chưa nói đến ông đã thi đấu cho hơn 20 cuộc thi Brain Clashes
00:56
and is a five-time champion!
17
56677
2086
và 5 lần vô địch!
00:59
I’m not sure who to pick! Who’s the smartest?
18
59472
3378
Tôi thật không biết nên chọn ai! Ai mới là người thông minh nhất?
01:05
Which of these teammates should Amir choose for tomorrow's contest and why?
19
65186
4129
Amir nên chọn ai làm đồng đội cho cuộc thi ngày mai và tại sao?
01:09
Of course, it depends.
20
69732
1627
Tất nhiên, cũng tùy thôi.
01:11
While intelligence is often associated with things like IQ tests,
21
71359
4004
Trong khi sự thông minh liên quan nhiều đến những thứ như bài kiểm tra IQ,
01:15
these assessments fail to capture the scope and depth
22
75363
2878
những đánh giá này không khẳng định được phạm vi và chiều sâu
01:18
of a person’s varied abilities.
23
78241
1918
khả năng của một người.
01:20
So instead, we’ll break down the idea of “smart” into categories
24
80409
4630
Do đó, chúng ta sẽ chia nhỏ ý tưởng về “thông minh” thành nhiều loại
01:25
like creativity, memory, and learning
25
85039
2628
như sức sáng tạo, khả năng ghi nhớ và học hỏi
01:27
and explore when the brain’s best at each of them.
26
87667
2627
và khám phá xem khi nào bộ não thể hiện mỗi yếu tố rõ nhất.
01:30
Let's start at the very beginning.
27
90461
1669
Hãy bắt đầu thôi.
01:32
In the first few years of life,
28
92130
1543
Trong những năm đầu đời,
01:33
your brain undergoes incredible rapid growth, called synaptogenesis,
29
93673
4129
não bộ trải qua sự phát triển nhanh chóng
được gọi là sự hình thành các khớp thần kinh,
01:37
where more than 1 million new neural connections are formed every second.
30
97802
3879
nơi có hơn 1 triệu liên kết nơ-ron mới được hình thành mỗi giây.
01:42
As the brain develops, it goes through a pruning process.
31
102431
3045
Khi não bộ phát triển, nó sẽ thông qua một quá trình tinh giản.
01:45
Based on your experience and environment,
32
105852
2127
Dựa trên những trải nghiệm và môi trường,
01:47
used connections are strengthened and unused connections are removed.
33
107979
4796
củng cố liên kết thường được sử dụng và những liên kết không dùng đến bị loại bỏ.
01:53
Frequently used neuronal pathways are myelinated,
34
113276
3003
Các con đường thần kinh hoạt động mạnh được myelin hóa,
01:56
wrapped in a layer of insulation, allowing information to travel faster.
35
116279
4671
bao bọc trong các lớp phân cách cho phép thông tin được truyền đi nhanh hơn.
02:01
This creates a more efficient, fine-tuned brain.
36
121242
2920
Điều này tạo ra hiệu quả cao hơn, một bộ não ưu việt hơn.
02:04
But this brain remodeling happens within and between brain regions
37
124829
3670
Nhưng việc tái cấu trúc não bộ này xảy ra trong và giữa các vùng não
02:08
at different times,
38
128499
1293
ở thời điểm khác nhau,
02:09
allowing different skills to flourish at different ages.
39
129792
2795
giúp phát triển những kĩ năng khác nhau tùy từng độ tuổi.
02:13
For example, in childhood, brain regions involved in language learning
40
133296
3920
Ví dụ, khi còn nhỏ, những vùng não đảm nhiệm chức năng tiếp thu ngôn ngữ
02:17
develop quickly,
41
137216
1210
phát triển rất nhanh,
02:18
which is why many children can learn and master multiple languages.
42
138426
3754
đó là lí do tại sao trẻ em có thể học và thành thạo nhiều ngôn ngữ.
02:22
Yet the prefrontal cortex,
43
142305
1585
Nhưng thùy trán,
02:23
a brain region responsible for cognitive control and inhibition,
44
143890
3712
một vùng não chịu trách nhiệm kiểm soát và ức chế nhận thức,
02:27
is slower to develop.
45
147602
1710
phát triển chậm hơn.
02:29
As a result, some young children may struggle with strategic games,
46
149395
3545
Kết quả, một vài đứa trẻ sẽ gặp khó khăn với những trò chơi chiến thuật,
02:32
such as chess or checkers,
47
152940
1543
như cờ vua hay cờ đam,
02:34
which require constant concentration, planning, and abstract thought.
48
154483
4171
đòi hỏi sự tập trung liên tục, lập kế hoạch và tư duy trừu tượng.
02:38
At the same time, children tend to be more flexible, exploration-based learners.
49
158821
4713
Tuy nhiên, trẻ em thường linh hoạt hơn, như một học sinh đầy sáng tạo.
02:43
They often use more creative approaches when finding solutions to riddles
50
163743
3962
Chúng thường dùng những cách tiếp cận sáng tạo hơn để giải quyết câu đố
02:47
and are, on average, less afraid to make mistakes.
51
167705
3045
và thường, chúng ít sợ mắc lỗi.
02:51
But adults have their own unique set of abilities.
52
171125
2961
Nhưng người lớn cũng có những khả năng đặc biệt.
02:54
Adults benefit from a well-developed prefrontal cortex,
53
174462
3587
Nhờ sự phát triển toàn diện của thùy trán,
02:58
allowing them to better execute skills that require learning, focus, and memory,
54
178049
4254
cho phép họ sử dụng kĩ năng yêu cầu học hỏi, tập trung và ghi nhớ tốt hơn,
03:02
making them quick and efficient puzzle solvers or crossword masters.
55
182303
3879
giúp họ giải quyết nhanh chóng và hiệu quả các câu đó và trò chơi ô chữ.
03:06
Late in adulthood, these same skills may decline
56
186641
2877
Khi về già, những kĩ năng này dần suy giảm
03:09
as the brain’s memory center, known as the hippocampus, shrinks.
57
189518
3754
do trung tâm ghi nhớ của bộ não được biết đến như là hồi hải mã, co lại.
03:13
But there’s a reason for the phrase “older and wiser.”
58
193397
3254
Nhưng đây là lí do cho câu nói “Gừng càng già càng cay”.
03:16
After a lifetime of learning,
59
196943
1960
Sau một thời gian học hỏi,
03:18
older adults have more knowledge to recall and utilize,
60
198903
3128
người lớn tuổi tích lũy nhiều kiến thức được ôn lại và vận dụng,
03:22
making them excellent trivia partners.
61
202031
2544
giúp họ trở thành cộng sự lí tưởng cho trò đố vui.
03:24
Other factors that Amir should consider are his own strengths.
62
204909
3545
Những nhân tố khác mà Amir có thể cân nhắc chính là thế mạnh của cậu.
03:28
As an adolescent, the prefrontal cortical regions of your brain are more developed
63
208454
4296
Ở tuổi vị thành niên, thùy trán có sự phát triển hơn
03:32
than in childhood.
64
212750
1210
khi còn bé.
03:33
This allows you to better navigate logic and math puzzles.
65
213960
3962
Điều này cho phép bạn điều hướng tốt hơn câu đố logic và toán học.
03:37
Simultaneously, deep inside the brain,
66
217922
2336
Đồng thời, sâu bên trong bộ não,
03:40
regions that are important in motivation and reward are developing even faster,
67
220258
4546
những vùng thúc đẩy động lực và phần thưởng đang phát triển nhanh hơn,
03:44
driving teenagers like Amir to be curious and adventurous learners.
68
224804
4212
khiến cho trẻ tuổi vị thành niên như Amir thành học sinh tò mò và thích khám phá.
03:49
In many ways, you can think of the teenager as a jack-of-all-trades,
69
229809
3962
Theo nhiều cách, bạn có thể hiểu những thanh niên đó như những người đa di năng,
03:53
with brains wired to seek out new experiences and learn quickly.
70
233771
3879
với bộ não khả biến giúp khám phá trải nghiệm mới và học hỏi nhanh hơn.
03:57
You’re at a dynamic stage,
71
237733
2044
Bạn đang ở vào giai đoạn năng động,
03:59
where the choices you make and the skills you focus on
72
239777
3253
khi những lựa chọn của bạn và những kĩ năng bạn tập trung vào
04:03
can actually guide the development of your brain.
73
243030
3170
có thể định hướng sự phát triển của não.
04:06
So, what’s the smartest age?
74
246784
2169
Vậy, độ tuổi nào thông minh nhất?
04:09
There’s no single answer.
75
249203
2169
Không có câu trả lời cụ thể nào.
04:11
It’s 8, 16, 25, 65, and everything in between;
76
251580
4505
Có thể 8, 16, 25, 65, hay bất kì độ tuổi nào;
04:16
our brains have adapted to prioritize different skills at various ages
77
256502
4087
Não bộ của chúng ta thích nghi để ưu tiên các khả năng khác nhau ở độ tuổi khác nhau
04:20
to meet that stage of life’s challenges and demands.
78
260589
3337
để đáp ứng những thách thức và nhu cầu cuộc sống.
04:24
So no matter who Amir picks, having an age-diverse team is a good strategy.
79
264468
5005
Vậy nên, không quan trọng Amir chọn ai, một đội chênh tuổi là một chiến lược tốt.
Về trang web này

Trang web này sẽ giới thiệu cho bạn những video YouTube hữu ích cho việc học tiếng Anh. Bạn sẽ thấy các bài học tiếng Anh được giảng dạy bởi các giáo viên hàng đầu từ khắp nơi trên thế giới. Nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh hiển thị trên mỗi trang video để phát video từ đó. Phụ đề cuộn đồng bộ với phát lại video. Nếu bạn có bất kỳ nhận xét hoặc yêu cầu nào, vui lòng liên hệ với chúng tôi bằng biểu mẫu liên hệ này.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7