How does the Nobel Peace Prize work? - Adeline Cuvelier and Toril Rokseth

Quá trình xét giải của giải Nobel Hòa bình - Adeline Cuvelier and Toril Rokseth

Translator: Tham Nguyen Reviewer: Trang Phan

What do a seventeen-year-old Pakistani,

Một cô gái Pakistan 17 tuổi

a Norwegian explorer,

một nhà thám hiểm Na Uy

a Tibetan monk,

một nhà sư Tây Tạng

and an American pastor have in common?

và một mục sư người Mỹ. Họ có điểm gì chung?

They were all awarded the Nobel Peace Prize.

Họ đều được nhận giải Nobel Hoà Bình.

Among the top prestigious awards in the world,

Đây là một trong những giải thưởng cao quý nhât thế giới

this prize has honored some of the most celebrated

tôn vinh những danh nhân và tổ chức quốc tế nổi tiếng

and revered international figures and organizations in history.

và được kính trọng nhất trong lịch sử.

To understand how it all got started, we have to go back to the 1800s.

Hãy quay trở lại thế kỷ 19 để tìm hiểu về nguồn gốc giải thưởng này

Swedish chemist Alfred Nobel

Nhà hoá học Alfred Nobel

was then mostly known for the invention of dynamite,

được biết đến nhiều nhất qua phát minh thuốc nổ

a breakthrough which launched his career as a successful inventor

một bước đột phá trong sự nghiệp sáng chế

and businessman.

và trong việc kinh doanh của ông

30 years later, he had become extremely wealthy,

30 năm sau, ông trở nên cực kỳ giàu có

but never married,

nhưng sống độc thân

and had no children.

và không có con

When his will was opened after his death,

Khi di chúc của ông được mở sau khi ông qua đời

it came as a surprise that his fortune was to be used for five prizes

thật bất ngờ khi gia tài của ông là được dùng để trao 5 giải thưởng

in physics, chemistry, medicine, literature, and peace.

trong lĩnh vực Vật lý, Hoá học, Y học, Văn học và Hoà bình

These prizes illustrated his lifelong commitment to sciences

Những giải thưởng này thể hiện tâm huyết cả đời dành cho khoa học

and his passion for literature.

và đam mê văn học của ông

But what about peace?

Nhưng còn Hoà bình thì sao?

Because Nobel's name was tied to inventions used in the war industry,

Vì tên tuổi của Nobel gắn liền với các phát minh dùng trong công nghiệp chiến tranh

many have assumed that he created the peace prize out of regret.

nên nhiều người cho rằng ông tạo nên giải thưởng này do sự hối hận

However, this is all speculation as he never expressed any such sentiments,

Tuy vậy, đó chỉ là những suy đoán bởi ông chưa bao giờ phát biểu về nó

and his inventions were also used for constructive purposes.

và phát minh của ông cũng được dùng cho những mục đích có ý nghĩa

Instead, many historians connect Alfred Nobel's interest for the peace cause

Nhiều nhà sử học đã gán sự quan tâm về hoà bình của Alfred Nobel

to his decade-long friendship and correspondence

với tình bạn và mối liên hệ thân thiết của ông

with an Austrian pacifist named Bertha Von Suttner.

với Bertha Von Sutter - một người Áo theo chủ nghĩa hoà bình

Von Suttner was one of the leaders of the international peace movement,

Von Sutter là một trong những nhà lãnh đạo phong trào hoà bình thế giới

and in 1905, after Nobel's death,

năm 1905, sau khi Nobel qua đời

she became the first woman to be awarded the Nobel Peace Prize.

bà trở thành người phụ nữ đầu tiên nhận giải Nobel Hoà bình

Nobel's will outlined three criteria for the Peace Prize,

Di chúc của Nobel liệt kê 3 điều kiện cho giải Hoà bình

which unlike the other Sweden-based prizes,

không giống các giải thưởng tại Thuỵ Điển khác

would be administered in Norway.

mà nó được quản lý bởi Na Uy

Disarmament, peace congresses, and brotherhood between nations.

Giải trừ vũ khí, hội nghị hoà bình và sự đoàn kết giữa các quốc gia

These standards have since been expanded

Kể từ đó, 3 tiêu chuẩn đã được mở rộng

to include other ways of promoting peace,

bao gồm những phương thức xúc tiến hoà bình khác

such as human rights and negotiations.

như nhân quyền và thương thảo

And the prize doesn't just have to go to one person.

Giải thưởng không nhất thiết dành cho cá nhân

About a third of Noble Peace Prizes have been shared

Khoảng một phần ba giải Nobel Hoà bình

by two or three laureates.

được chia cho hai hoặc ba người trong cùng năm

So how do nominations for the prize work?

Việc đề cử diễn ra như thế nào?

According to the Nobel Foundation,

Theo Quỹ Nobel,

a valid nomination can come from a member of a national assembly,

một đề cử hợp lệ có thể đến từ một thành viên của Quốc hội

state government,

Chính phủ Liên bang,

or an international court.

hoặc từ một phiên toà quốc tế

Eligible nominators also include university rectors,

Người đề cử thích hợp có thể là hiệu trưởng trường đại học

professors of the social sciences, history, philosophy, law, and theology,

giáo sư các ngành khoa học xã hội, lịch sử, triết học, luật và thần học

and previous recipients of the Peace Prize.

và những người đã từng đoạt giải Hoà bình

But if you want to know more about who was recently nominated,

Nếu như bạn muốn biết thêm về người mới được đề cử gần đây

you'll have to be patient.

bạn phải thật kiên nhẫn

All information about nominations remains secret for 50 years.

Mọi thông tin về đề cử được giữ kín trong vòng 50 năm

Take Martin Luther King Jr.

Lấy ví dụ về Martin Luther King Jr. chẳng hạn

We didn't actually know who nominated him until 2014.

Chúng ta không biết ai đã đề cử ông cho đến năm 2014

His nominators turned out to be the Quakers,

Người đề cử ông hoá ra là hội Quakers

who had won the prize previously,

đã từng giành giải

and eight members of the Swedish Parliament.

và 8 thành viên của Quốc hội Thuỵ Điển

There's no limit to the number of times a person or organization can be nominated.

Cá nhân hoặc tổ chức không bị giới hạn số lần được đề cử

In fact, Jane Addams,

Thực tế, bà Jane Addams

recognized as the founder of social work in the United States,

được công nhận là người sáng lập công tác xã hội tại Mỹ

was nominated 91 times before finally being awarded the prize.

trước khi được nhận giải, đã được đề cử đến 91 lần

The absence of a laureate can also be symbolic.

Việc không có người nhận giải cũng tượng trưng cho một điều gì đó

The 1948 decision not to award the prize following the death of Mahatma Gandhi

Quyết định không trao giải vào năm 1948 sau cái chết của Mahatma Gandhi

has been interpreted as an attempt to respectfully honor

được cho là một nỗ lực để tôn vinh

the so-called missing laureate.

người đáng lẽ ra được nhận giải

As with the other Nobel Prizes,

Cũng giống những giải Nobel khác

the Peace Prize can't be awarded posthumously.

giải Nobel Hoà bình không thể được trao sau khi qua đời

The secret selection process takes almost a year,

Quá trình lựa chọn bí mật diễn ra trong gần một năm

and is carried out by the five appointed members

và được tiến hành bởi 5 thành viên được chỉ định

of the Norwegian Nobel Committee

của Hội đồng Nobel Na Uy

who are forbidden from having any official political function in Norway.

họ không được phép tham gia chính thức vào bộ máy chính trị Na Uy

Starting with a large pool of nominations,

Bắt đầu với một lượng đề cử rất lớn

exceeding 300 in recent years,

lên đến hơn 300 đề cử trong những năm gần đây

they access each candidate's work and create a short list.

họ xem xét những việc làm của ứng cử viên và chọn ra được một danh sách

Finally, the chairman of the Nobel Committee

Cuối cùng, chủ tịch Hội đồng Nobel

publicly announces the laureate in October.

công bố người đoạt giải vào tháng 10

The awards ceremony takes place on December 10th,

Lễ trao giải diễn ra vào ngày 10 tháng 12

the anniversary of Alfred Nobel's death.

Kỉ niệm ngày mất của Alfred Nobel

The prize itself includes a gold medal

Giải thưởng bao gồm một huy chương vàng

inscribed with the Latin words, "Pro pace et fraternitate gentium,"

có khắc dòng chữ Latin "Pro pace et fraternitate gentium,"

or "For the peace and brotherhood of men,"

nghĩa là: "Vì hoà bình và tình đoàn kết nhân loại"

as well as a diploma and a large cash prize.

cùng một bằng khen và một khoản tiền mặt lớn

Recently, it's been 8 million Swedish kronor,

Hiện nay, số tiền đó đã lên đến 8 triệu kronor Thuỵ Điển

or roughly a million US dollars,

tương ứng với khoảng 1 triệu đôla Mĩ

which is split in the case of multiple laureates.

và sẽ được chia nếu có nhiều người cùng nhận giải

And while laureates can use the prize money as they choose,

Tuy người đoạt giải được dùng tiền thưởng tuỳ ý

in recent years, many have donated it to humanitarian or social causes.

những năm gần đây, nhiều người đóng góp cho các tổ chức nhân đạo hay xã hội

For many years, the Nobel Peace Prize was predominately awarded

Nhiều năm trước, giải Nobel Hoà bình chủ yếu được trao cho

to European and North American men.

người châu Âu và Bắc Mĩ

But in recent years, significant changes have been taking place,

Nhưng những năm gần đây, đã xuất hiện những thay đổi đáng kể

making the prize more global than ever.

làm cho giải thưởng trở nên toàn cầu hơn bao giờ hết

23 organizations and 103 individuals,

23 tổ chức và 103 cá nhân

that's 87 men and 16 women,

gồm 87 nam và 16 nữ

have made up the 126 Nobel Peace Prize laureates in history.

là những người giành giải Nobel Hoà bình trong lịch sử

They include Desmond Tutu for his nonviolent campaign against apartheid

Trong đó có cả Desmond Tutu với chiến dịch phi bạo động chống lại apartheid

in South Africa,

tại Nam Phi

Jody Williams for her campaign to ban and clear anti-personnel mines,

Jody Williams với chiến dịch cấm và xoá bỏ mìn sát thương

Rigoberta Menchú Tum for her work for social justice and reconciliation

Rigoberta Menchú Tum với hành động vì công bằng xã hội và hoà giải

based on respect for the rights of indigenous peoples,

dựa trên sự tôn trọng quyền lợi của người bản xứ

Martti Ahtisaari for his efforts to resolve international conflicts

Martti Ahtisaari với nỗ lực giải quyết mâu thuẫn tại các nước

in Namibia, Kosovo, and Indonesia,

Namibia, Kosovo, và Indonesia,

and Aung San Suu Kyi for her nonviolent struggle for democracy

và Aung San Suu Kyi với cuộc đấu tranh ôn hòa đòi quyền dân chủ

and human rights in Myanmar.

và nhân quyền tại Myanmar

They're just a few examples of the people who have inspired us,

Họ chỉ là một số ít người đã gợi cảm hứng,

challenged us,

thách thức chúng ta

and demonstrated through their actions

và thể hiện bằng chính hành động của họ

that there are many paths to peace.

rằng có nhiều con đường đạt đến hòa bình