How does the Nobel Peace Prize work? - Adeline Cuvelier and Toril Rokseth

Jak przyznawana jest Pokojowa Nagroda Nobla ?- Adeline Cuvelier i Toril Rokseth

Tłumaczenie: Paulina Machulska Korekta: Agnieszka Cabanes

What do a seventeen-year-old Pakistani,

Co mają wspólnego 17-letnia Pakistanka,

a Norwegian explorer,

a Tibetan monk,

tybetański mnich

and an American pastor have in common?

i amerykański pastor?

They were all awarded the Nobel Peace Prize.

Wszyscy są laureatami Pokojowej Nagrody Nobla.

Among the top prestigious awards in the world,

Na świecie istnieje wiele prestiżowych nagród.

this prize has honored some of the most celebrated

Tą uhonorowano niektóre najznakomitsze

and revered international figures and organizations in history.

i najbardziej poważane osoby i organizacje w historii.

To understand how it all got started, we have to go back to the 1800s.

Wszystko zaczęło się w XIX wieku.

Swedish chemist Alfred Nobel

Szwedzki chemik Alfred Nobel

was then mostly known for the invention of dynamite,

był wtedy głównie znany z wynalezienia dynamitu.

a breakthrough which launched his career as a successful inventor

To przełomowe wydarzenie zapoczątkowało jego karierę wynalazcy

and businessman.

i biznesmena.

30 years later, he had become extremely wealthy,

30 lat później był niezwykle zamożnym człowiekiem,

but never married,

ale nigdy się nie ożenił,

and had no children.

ani nie miał dzieci.

When his will was opened after his death,

Kiedy po śmierci otwarto jego testament,

it came as a surprise that his fortune was to be used for five prizes

niespodziewanie okazało się, że przeznaczył swoją fortunę

na pięć nagród w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny, literatury i pokoju.

in physics, chemistry, medicine, literature, and peace.

These prizes illustrated his lifelong commitment to sciences

Odzwierciedlały one jego oddanie nauce

and his passion for literature.

i pasję do literatury.

But what about peace?

Ale nagroda pokojowa?

Because Nobel's name was tied to inventions used in the war industry,

Ponieważ wynalazki Nobla są związane z przemysłem zbrojeniowym,

many have assumed that he created the peace prize out of regret.

wiele osób przyjęło, że ufundował tę nagrodę przez wyrzuty sumienia.

However, this is all speculation as he never expressed any such sentiments,

To jednak tylko przypuszczenia, gdyż nigdy nie wyrażał podobnych opinii,

and his inventions were also used for constructive purposes.

a jego wynalazki wykorzystywano również w celach konstruktywnych.

Instead, many historians connect Alfred Nobel's interest for the peace cause

Wielu historyków przypisuje zainteresowanie Nobla sprawą pokoju

to his decade-long friendship and correspondence

jego 10-letniej przyjaźni i korespondencji

with an Austrian pacifist named Bertha Von Suttner.

z austriacką pacyfistką Berthą Von Suttner.

Von Suttner was one of the leaders of the international peace movement,

Von Suttner była prominentną postacią międzynarodowego ruchu pacyfistycznego

and in 1905, after Nobel's death,

i w roku 1905, po śmierci Nobla,

she became the first woman to be awarded the Nobel Peace Prize.

jako pierwsza kobieta została wyróżniona Pokojową Nagrodą Nobla.

Nobel's will outlined three criteria for the Peace Prize,

Testament Nobla określał trzy kryteria przyznania tej nagrody,

which unlike the other Sweden-based prizes,

która, w odróżnieniu od pozostałych,

would be administered in Norway.

miała być wręczana w Norwegii, a nie Szwecji.

Disarmament, peace congresses, and brotherhood between nations.

Rozbrojenie, kongresy pokojowe i braterstwo między narodami.

These standards have since been expanded

Standardy te zostały poszerzone

to include other ways of promoting peace,

i obejmują inne sposoby promowania pokoju,

such as human rights and negotiations.

takie jak prawa człowieka i negocjacje.

And the prize doesn't just have to go to one person.

Nagroda nie musi być przyznana jednej osobie.

About a third of Noble Peace Prizes have been shared

Około jedna trzecia

by two or three laureates.

ma dwóch lub trzech laureatów.

So how do nominations for the prize work?

Jak wyglądają nominacje do nagrody?

According to the Nobel Foundation,

Zgodnie z zasadami Fundacji Nobla

a valid nomination can come from a member of a national assembly,

nominacje mogą być zgłaszane przez parlamentarzystów,

state government,

członków rządu

or an international court.

lub członków sądów międzynarodowych.

Eligible nominators also include university rectors,

Nominować kandydatów mogą również rektorzy uniwersytetów,

professors of the social sciences, history, philosophy, law, and theology,

profesorzy socjologii, historii, filozofii, prawa i teologii

and previous recipients of the Peace Prize.

oraz poprzedni laureaci tej nagrody.

But if you want to know more about who was recently nominated,

Chcąc dowiedzieć się więcej o ostatnich nominacjach,

you'll have to be patient.

trzeba uzbroić się w cierpliwość.

All information about nominations remains secret for 50 years.

Wszystkie informacje na ten temat pozostają tajne przez 50 lat.

Take Martin Luther King Jr.

Weźmy na przykład Martina Luthera Kinga.

We didn't actually know who nominated him until 2014.

Dopiero w 2014 roku dowiedzieliśmy się, kto go nominował.

His nominators turned out to be the Quakers,

Okazało się, że była to wspólnota kwakrów,

who had won the prize previously,

wcześniejszy laureat,

and eight members of the Swedish Parliament.

oraz ośmiu szwedzkich parlamentarzystów.

There's no limit to the number of times a person or organization can be nominated.

Każdą osobę i organizację można nominować wielokrotnie.

In fact, Jane Addams,

Jane Addams,

recognized as the founder of social work in the United States,

pionierka działalności społecznej w Stanach Zjednoczonych,

was nominated 91 times before finally being awarded the prize.

była nominowana 91 razy, zanim ostatecznie dostała nagrodę.

The absence of a laureate can also be symbolic.

Brak laureata może również mieć wymiar symboliczny.

The 1948 decision not to award the prize following the death of Mahatma Gandhi

Po śmierci Mahtma Gandhiego w 1948 roku decyzja, by nie przyznawać nagrody,

has been interpreted as an attempt to respectfully honor

była interpretowana jako oddanie czci

the so-called missing laureate.

tak zwanemu nieobecnemu laureatowi.

As with the other Nobel Prizes,

Jak i inne Nagrody Nobla,

the Peace Prize can't be awarded posthumously.

nagroda pokojowa nie może zostać przyznana pośmiertnie.

The secret selection process takes almost a year,

Tajny proces selekcji trwa prawie rok

and is carried out by the five appointed members

i przeprowadzany jest przez pięciu mianowanych członków

of the Norwegian Nobel Committee

Norweskiego Komitetu Noblowskiego,

who are forbidden from having any official political function in Norway.

którzy nie mogą wtedy pełnić innych funkcji politycznych w Norwegii.

Starting with a large pool of nominations,

Po otrzymaniu nominacji,

exceeding 300 in recent years,

których liczba ostatnio przekracza 300,

they access each candidate's work and create a short list.

oceniają działalność kandydatów i przygotowują krótką listę.

Finally, the chairman of the Nobel Committee

Ostatecznie przewodniczący Komitetu Noblowskiego

publicly announces the laureate in October.

publicznie ogłasza laureata w październiku.

The awards ceremony takes place on December 10th,

Uroczystość wręczenia nagrody odbywa się 10 grudnia,

the anniversary of Alfred Nobel's death.

w rocznicę śmierci Alfreda Nobla.

The prize itself includes a gold medal

Na samą nagrodę składa się złoty medal

inscribed with the Latin words, "Pro pace et fraternitate gentium,"

z wygrawerowanymi słowami: "Pro pace et fraternitate gentium",

or "For the peace and brotherhood of men,"

czyli: "Dla pokoju i braterstwa między ludźmi",

as well as a diploma and a large cash prize.

a także dyplom i duża nagroda pieniężna.

Recently, it's been 8 million Swedish kronor,

Obecnie wynosi ona 8 milionów szwedzkich koron,

or roughly a million US dollars,

czyli około miliona dolarów amerykańskich,

which is split in the case of multiple laureates.

które ulegają podziałowi, jeśli jest kilku laureatów.

And while laureates can use the prize money as they choose,

Laureaci mogą przeznaczyć nagrodę na dowolny cel,

in recent years, many have donated it to humanitarian or social causes.

ale ostatnio często jest przekazywana na cele humanitarne lub społeczne.

For many years, the Nobel Peace Prize was predominately awarded

Przez wiele lat nagrodę tę otrzymywali głównie

to European and North American men.

mężczyźni z Europy i Ameryki Północnej.

But in recent years, significant changes have been taking place,

Jednak w wyniku znaczących zmian zachodzących w ostatnich latach

making the prize more global than ever.

nabrała bardziej globalnego wymiaru.

23 organizations and 103 individuals,

23 organizacje i 103 osoby,

that's 87 men and 16 women,

w tym 87 mężczyzn i 16 kobiet,

have made up the 126 Nobel Peace Prize laureates in history.

znalazło się w gronie 126 laureatów Pokojowej Nagrody Nobla.

They include Desmond Tutu for his nonviolent campaign against apartheid

Jest wśród nich Desmond Tutu, za pokojową walkę z polityką apartheidu

in South Africa,

w RPA,

Jody Williams for her campaign to ban and clear anti-personnel mines,

Jody Williams, za wysiłki na rzecz zakazu i wyeliminowania min przeciwpiechotnych,

Rigoberta Menchú Tum for her work for social justice and reconciliation

Rigoberta Menchu Tum, za pracę na rzecz sprawiedliwości społecznej

based on respect for the rights of indigenous peoples,

i pojednania opartego na poszanowaniu praw ludności tubylczej,

Martti Ahtisaari for his efforts to resolve international conflicts

Martti Ahtisaari, za działania w celu rozwiązywania konfliktów międzynarodowych

in Namibia, Kosovo, and Indonesia,

w Namibii, Kosowie i Indonezji,

and Aung San Suu Kyi for her nonviolent struggle for democracy

oraz Aung San Suu Kyi, za pokojową walkę o demokrację

and human rights in Myanmar.

i prawa człowieka w Mjanmie.

They're just a few examples of the people who have inspired us,

To tylko kilka przykładów ludzi, którzy zainspirowali nas,

challenged us,

rzucili nam wyzwanie

and demonstrated through their actions

i pokazali swoimi czynami,

that there are many paths to peace.

że istnieje wiele dróg do pokoju.