The psychology of post-traumatic stress disorder - Joelle Rabow Maletis

Translator: Vũ Lê Reviewer: Phuong Nguyen Le

Many of us will experience some kind of trauma during our lifetime.

Sometimes, we escape with no long-term effects.

But for millions of us, those experiences linger,

causing symptoms like flashbacks,

Rất nhiều người trong chúng ta sẽ trải qua một dạng sang chấn nào đó trong cuộc đời.

nightmares,

and negative thoughts that interfere with everyday life.

This phenomenon, called post-traumatic stress disorder,

Đôi khi, ta vượt qua mà không phải gánh chịu tác động lâu dài nào.

or PTSD,

Nhưng với hàng triệu người, trải nghiệm ấy vẫn còn dai dẳng,

isn’t a personal failing;

rather, it’s a treatable malfunction of certain biological mechanisms

gây ra triệu chứng như hồi tưởng, ác mộng,

và những suy nghĩ tiêu cực làm rối loạn cuộc sống hằng ngày.

that allow us to cope with dangerous experiences.

Hiện tượng này, được gọi là rối loạn căng thẳng hậu sang chấn,

To understand PTSD,

we first need to understand how the brain processes a wide range of ordeals,

hay PTSD,

đó không phải là thất bại của cá nhân;

mà thay vào đó, là một sự cố về cơ chế sinh học có thể chữa trị được,

including the death of a loved one,

domestic violence,

cho phép ta thích ứng với những trải nghiệm nguy hiểm.

injury or illness,

abuse,

rape,

war,

Để hiểu về PTSD,

car accidents,

đầu tiên, cần hiểu cách bộ não xử lý nhiều loại thử thách,

and natural disasters.

These events can bring on feelings of danger and helplessness,

gồm cái chết của người thân,

which activate the brain’s alarm system,

bạo lực gia đình,

known as the “fight-flight-freeze” response.

chấn thương hay bệnh tật,

bị lạm dụng,

When this alarm sounds,

bị hiếp dâm,

chiến tranh,

the hypothalamic, pituitary, and adrenal systems,

tai nạn xe hơi,

và thảm hoạ tự nhiên.

Những sự kiện đó có thể tạo ra cảm xúc về mối nguy và sự bất lực,

known as the HPA axis,

work together to send signals to the autonomic nervous system.

kích hoạt hệ thống báo động của bộ não,

được biết đến là phản ứng "chiến đấu- chạy biến - đơ cứng".

That’s the network that communicates with adrenal glands and internal organs

Khi báo động vang lên,

to help regulate functions like heart rate,

vùng hạ đồi, tuyến yên và hệ thống thượng thận,

digestion, and respiration.

còn được gọi là trục HPA,

These signals start a chemical cascade

phối hợp truyền tín hiệu tới hệ thống thần kinh giao cảm.

that floods the body with several different stress hormones,

Đó là mạng lưới giao tiếp với tuyến thượng thận và các nội quan

causing physiological changes that prepare the body to defend itself.

giúp quản lý các chức năng như nhịp tim,

Our heart rate speeds up,

breathing quickens,

tiêu hoá,

và hô hấp.

and muscles tense.

Những tín hiệu đó kích hoạt một chuỗi phản ứng

Even after a crisis is over,

lấp đầy cơ thể với các loại hoocmon căng thẳng khác nhau,

escalated levels of stress hormones may last for days,

gây ra những thay đổi tâm lý giúp cơ thể sẵn sàng tự vệ.

contributing to jittery feelings,

nightmares,

and other symptoms.

Nhịp tim tăng,

For most people, these experiences disappear within a few days to two weeks

nhịp thở gấp,

và cơ bắp căng lên.

Dù cơn khủng hoảng đã qua đi,

as their hormone levels stabilize.

mức độ hoocmon căng thằng tăng có thể kéo dài nhiều ngày liền,

But a small percentage of those who experience trauma

dẫn đến những cảm giác bồn chồn, ác mộng, và nhiều triệu chứng khác.

have persistent problems

—sometimes vanishing temporarily only to resurface months later.

Với nhiều người, những trải nghiệm đó sẽ biến mất trong vài ngày tới hai tuần

We don’t completely understand what’s happening in the brain,

khi mức độ hoocmon cân bằng trở lại.

but one theory is that the stress hormone cortisol

Nhưng một số ít người trải qua chấn thương

may be continuously activating the “fight-flight-freeze” response

gặp phải những vấn đề dai dẳng:

đôi khi biến mất tạm thời rồi tái phát sau vài tháng.

while reducing overall brain functioning, leading to a number of negative symptoms.

Chúng tôi không thực sự hiểu những gì đang xảy ra trong bộ não,

These symptoms often fall into four categories:

nhưng một giả thuyết là hoocmon cortisol kiểm soát căng thẳng

intrusive thoughts, like dreams and flashbacks,

liên tục kích hoạt phản ứng "chiến đấu - chạy biến - đơ cứng"

avoiding reminders of the trauma,

negative thoughts and feelings, like fear, anger, and guilt,

đồng thời, giảm chức năng chung của bộ não dẫn đến những triệu chứng tiêu cực.

and “reactive” symptoms like irritability and difficulty sleeping.

Những triệu chứng này thường rơi vào bốn loại:

những suy nghĩ quấy rầy, như những giấc mơ và hồi ức,

Not everyone has all these symptoms,

or experiences them to the same extent and intensity.

tránh né gợi nhớ về chấn thương,

những cảm xúc và suy nghĩ tiêu cực, như sợ hãi, tức giận và tội lỗi,

When problems last more than a month, PTSD is often diagnosed.

và các triệu chứng "phản ứng" như cáu gắt và khó ngủ.

Genetics,

on-going overwhelming stress,

and many risk factors like preexisting mental illnesses

Không phải ai cũng gặp những triệu chứng này

hay trải qua với cùng cường độ và quy mô.

or lack of emotional support,

likely play a role in determining who will experience PTSD.

Khi các vấn đề kéo dài hơn một tháng, người bệnh sẽ được chẩn đoán mắc PTSD.

But the underlying cause is still a medical mystery.

Di truyền, áp lực căng thẳng tiếp diễn,

và nhiều yếu tố rủi ro như các bệnh tâm lí từ trước

A major challenge of coping with PTSD is sensitivity to triggers,

hay thiếu hỗ trợ tinh thần,

đóng vai trò trong việc xác định ai sẽ mắc PTSD.

physical and emotional stimuli

that the brain associates with the original trauma.

Nhưng nguyên nhân căn bản vẫn là một bí ẩn y học.

These can be everyday sensations that aren’t inherently dangerous

Thách thức lớn trong việc đối phó với PTSD là độ nhạy cảm trước các kích thích,

but prompt powerful physical and emotional reactions.

For example, the smell of a campfire

các kích thích về cơ thể và tinh thần

could evoke the memory of being trapped in a burning house.

mà bộ não liên hệ với chấn thương gốc.

Chúng có thể là những cảm giác hằng ngày không mang nguy hiểm tiềm tàng

For someone with PTSD,

that memory activates the same neurochemical cascade

nhưng khơi gợi những phản ứng cơ thể và tâm lí mạnh mẽ.

as the original event.

Ví dụ, mùi lửa trại

That then stirs up the same feelings of panic and helplessness

có thể khơi gợi kí ức bị mắc kẹt trong ngôi nhà cháy.

as if they’re experiencing the trauma all over again.

Với một người mắc PTSD,

Trying to avoid these triggers, which are sometimes unpredictable,

kí ức đó kích hoạt cùng một chuỗi phản ứng thần kinh

như sự kiện gốc.

can lead to isolation.

Sau đó, nó kích hoạt những cảm xúc đau đớn và vô vọng tương tự

That can leave people feeling invalidated,

ignored,

or misunderstood,

giống như họ đang trải qua sang chấn đó một lần nữa.

like a pause button has been pushed on their lives

while the rest of the world continues around them.

Cố gắng né tránh những kích động, đôi khi, khó dự đoán đó

But, there are options.

có thể dẫn tới sự cô lập,

If you think you might be suffering from PTSD,

khiến người ta cảm thấy thất bại,

the first step is an evaluation with a mental health professional

bị bỏ rơi, hoặc bị hiểu nhầm,

như thể cuộc đời họ bị trì hoãn

who can direct you towards the many resources available.

trong khi thế giới vẫn sống tiếp mà không có họ.

Psychotherapy can be very effective for PTSD,

Nhưng vẫn có những lựa chọn.

helping patients better understand their triggers.

Nếu bạn nghĩ mình đang mắc phải PTSD,

And certain medications can make symptoms more manageable,

bước đầu tiên là một buổi đánh giá với các chuyên gia sức khoẻ tâm lí,

as can self- care practices, like mindfulness and regular exercise.

người có thể hướng bạn tới rất nhiều nguồn tài liệu sẵn có.

Trị liệu tâm lý cũng có tác dụng với PTSD,

What if you notice signs of PTSD in a friend or family member?

giúp bệnh nhân hiểu rõ hơn những yếu tố kích thích cuả họ.

Social support, acceptance, and empathy are key to helping and recovery.

Vài loại thuốc cụ thể giúp kiểm soát triệu chứng tốt hơn,

Let them know you believe their account of what they’re experiencing,

tương tự với các thói quen tự chăm sóc, như chánh niệm và thể dục thường xuyên.

and that you don’t blame them for their reactions.

Vậy nếu bạn phát hiện triệu chứng PTSD ở bạn bè hay người thân thì sao?

If they’re open to it,

encourage them to seek evaluation and treatment.

Hỗ trợ từ xã hội, sự chấp nhận và đồng cảm là chìa khoá giúp hồi phục nhanh hơn.

PTSD has been called “the hidden wound”

because it comes without outward physical signs.

Cho họ biết bạn tin vào những gì họ trải qua,

But even if it’s an invisible disorder, it doesn’t have to be a silent one.

và bạn không đổ lỗi cho họ vì những phản ứng đó.

Nếu họ mở lòng, hãy khuyến khích họ đi thăm khám và chữa trị.

PTSD còn được gọi là "vết thương giấu kín"

vì nó đến mà không kèm bất kỳ biểu hiện nào trên cơ thể.

Nhưng dù có là một rối loạn vô hình, nó vẫn cần bạn lên tiếng.