The rise and fall of the Mongol Empire - Anne F. Broadbridge

Çeviri: Eda Alparslan Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

It was the largest contiguous land empire in history—

Sınırları Kore'den Ukrayna'ya,

stretching from Korea to Ukraine and from Siberia to southern China,

Sibirya'dan Batı Çin'e uzanan

tarihteki en geniş ve en çok taklit edilen imparatorluktu.

and was forged on the open plains.

In the 12th century CE, before the Mongol Empire formed,

Milattan sonra 12. yüzyılda, Moğol İmparatorluğu ortaya çıkmadan önce,

the East Asian steppe was home to scattered groups of Mongol

Doğu Asya bozkırları dağınık Moğol gruplarına ve Han'ların yönettiği

and Turkic pastoral nomads led by Khans.

göçebe çoban Türklere ev sahipliği yapıyordu.

The people herded sheep, cattle, yaks and camels.

İnsanlar koyun, sığır, Tibet öküzü ve deve güderlerdi.

They lived in felt tents and moved between summer and winter campsites.

Keçe çadırlarda yaşayıp mevsimlik olarak yer değiştirirlerdi.

Nomadic women held significant authority,

Göçebe kadınlar göç, sürü işleri ve ticaret alanında

managing these migrations, many of the flocks and trade.

kayda değer bir yetki sahibiydi.

Meanwhile, men specialized in mounted warfare.

Bu sırada erkekler atlı savaş üzerine yoğunlaştılar.

These nomadic groups often fought each other.

Bu göçebe gruplar sıklıkla savaşırlardı.

That was to change under Temujin, who was born into an aristocratic Mongol family.

Bu durum, aristokrat bir Moğol ailesine mensup Timuçin'in yönetiminde değişecekti.

Despite losing his father at an early age and growing up in poverty,

Babasını küçük yaşta kaybetmsine ve yokluk içinde büyümesine rağmen

he quickly rose to power by forging strategic alliances with other leaders.

diğer liderlerle stratejik anlaşmalar yaparak hızla güç kazandı.

Unlike those khans, Temujin promoted soldiers based on merit

Diğer Han'ların aksine askerlerini liyakata göre terfi ettirdi

and distributed spoils evenly among them.

ve yağmalanan malları aralarında eşit paylaştırdı.

His most brilliant move was to scatter the nomads he conquered

En parlak hamlesi yendiği dağınık göçebeleri

among his own soldiers so they couldn't join together against him.

kendi askerleri arasına almaktı.

Böylece tekrar karşısına çıkmalarını önledi.

These innovations made him unstoppable,

Bu yenilikler, Timuçin'i durdurulamaz hale getirdi.

and by 1206, he had united the people of the felt-walled tents

1206'dan itibaren insanları keçe çadırlarından çıkarıp birleştirdi

and become Chinggis Khan.

ve Cengiz Han adını aldı.

The Mongols were shamanists,

Moğollar şamandı,

believing that the spirits of nature and their ancestors

doğanın ve atalarının ruhlarının dünyada kendileriyle beraber olduğuna,

inhabited the world around them.

Over all arched the Sky god Tenggeri.

hepsinden öte Göktanrı'nın gücüne inanırlardı.

Chinggis Khan believed that Tenggeri wanted him to conquer the entire world

Cengiz Han, Göktanrı'nın tüm dünyayı fethetmesini istediğini düşünüyordu.

in his name.

With the nomads of the Mongolian plain united,

Göçebelerin Moğollar'a katılmasıyla

this seemed within reach.

bu plan ulaşılabilir görüldü.

Anyone who resisted the Mongols was resisting Tenggeri's will,

Moğollar'a direnen Tanrı'ya direnmiş demekti

and for this insubordination, had to die.

ve itaatsizliğin cezası ölümdü.

Under Chinggis Khan,

Cengiz Han komutası altında

the Mongols first subdued northern China and the eastern Islamic lands.

Moğollar ilk olarak Kuzey Çin ve doğudaki İslam uyarlıklarını boyunduruğa aldılar.

After his death in 1227,

1227'deki ölümünden sonra

the Divine Mandate passed to his family, or the Golden Lineage.

İlahi vekalet ailesine yani "Altın Soy"a geçti.

In the 1230s, Chinggis Khan's sons and daughters

1230'larda Cengiz Han'ın oğul ve kızları

conquered the Turks of Central Asia and the Russian princes,

Orta Asya Türklerine ve Rus Prenslerine hükmettiler

then destroyed two European armies in 1241.

ve 1241'de iki Avrupa ordusunu yok ettiler.

In the 1250s, the Mongols seized Islamic territory as far as Baghdad,

1250'lerde Moğollar Bağdat'a kadar olan İslam topraklarını ele geçirirken

while in the East their grasp reached southern China by 1279.

1279'dan sonra pençeleri Doğu Çin'e kadar ulaştı.

Life within the Mongol Empire wasn't just war, pillage and destruction.

Moğol İmparatorluğunda hayat savaş, yıkım ve yağmadan ibaret değildi.

Once the Mongols conquered a territory, they left its internal politics alone

Moğollar bir bölgeyi fethettiklerinde iç siyasete karışmaz,

and used local administrators to govern for them.

yerel yöneticileri kendilerine bağlarlardı.

The Mongols let all religions flourish, as long as the leaders prayed for them.

Moğollar, yöneticiler kendilerine itaat ettikleri sürece dinlere karışmadılar.

Although they routinely captured artisans, scholars and engineers,

Buna rağmen zanaatkar, bilim insanı ve mühendisleri esir alıp

they appreciated what those specialists could do

yaptıkları işe göre değerlendirerek

and forcibly settled them across Asia to continue their work.

işlerini sürdürmeleri için Asya boyunca zorla yerleştirdiler.

The most valuable produce in the Empire was gold brocade,

Bu İmparatorluğun en değerli ürünü, Çin ipeği ve Tibet altınıyla yapılan

which took silk from China, gold from Tibet and weavers from Baghdad.

Bağdatlı dokumacıların ürettiği altın sırmaydı.

Gold brocade clothed the Mongol rulers, covered their horses

Altın sırma Moğol hükümdarlarınca giyildi,

atlarını süsledi ve çadırlarını kapladı.

and lined their tents.

The Mongols particularly prized gunpowder technicians from China.

Moğollar, özellikle değerli barutu işleyen Çinliler,

With much of Eurasia politically unified, trade flourished along the Silk Road,

siyaseten birleşmiş Avrasya ve zengin ticaretiyle İpek Yolu sayesinde

helped by an extensive system of horse messengers and relay posts.

geniş bir atlı iletişim ve nakliye ağı kurdular.

Robust trade continued at sea, especially in blue-and-white porcelain,

Dinç ticaret, denizde de devam etti, özellikle de Moğol Çin'in beyaz çömleği

which combined white pottery from Mongol China with blue dye from Mongol Iran.

ve Moğol İran'ın mavi mürekkebinden üretilen çini ticareti.

But this was not to last.

Ama bu sonsuza kadar sürmedi.

Succession to the Great Khan didn't automatically go to the eldest son,

Saltanatın direkt en büyük oğula geçmemesi

but rather allowed brothers, uncles and cousins to vie for leadership

önceki Han'ın kardeş, amca ve kuzenlerinin taht kavgasına girişmesine

with senior widows acting as regents for their sons.

dul annelerin oğulları için Saltanat Naibeliği yapmasına sebep oldu.

By the 1260s,

1620'lerden itibaren

Chinggis Khan's grandsons were in a full- blown civil war over inheritance

Cengiz Han'ın torunları miras üzerine tam anlamıyla sivil bir savaşa girdi

and fragmented the realm into four separate empires.

ve imparatorluğu 4 küçük parçaya böldüler.

In China, Kublai Khan's Yuan Dynasty

Çin'de Yuan Hanedanlığı'ndan Kubilay Han Dönemi

is remembered as a golden age of science and culture.

bilim ve kültürün altın çağı olarak anıldı.

In Iran, the Ilkhanate inaugurated the development

İran'da İlhanlılar anıtsal mimari ve Pers minyatür boyamasının

of new monumental architecture and Persian miniature painting.

gelişimini başlattı.

In Central Asia, the Chagatai Khanate brought forth leaders like Timur

Orta Asya'da Çağatay Hanlığı Timur gibi liderler yetiştirdi,

and his descendant Babur, who founded the Mughal Empire in India.

torunu Babür ise Hindistan'da Babür İmparatorluğu'nu kurdu.

And in Eastern Europe, the Golden Horde ruled for years

Doğu Avrupa'da Altınordu Devleti

until a trading post named Muscovy grew into a major world power.

Moskof adlı bir ticaret merkezi bir dünya gücüne dönüşene kadar hüküm sürdü.

Even though the Empire lasted only a short while,

İmparatorluk kısa süre hayatta kalsa da

the Mongols left a legacy of world- domination that remains unmatched today.

Moğollar arkalarında bir Dünya Mirası bıraktılar:

Eşsiz bir egemenliğin hatırasını.