The rise and fall of the Mongol Empire - Anne F. Broadbridge

Translator: Omkar Khadamkar Reviewer: Abhinav Garule

It was the largest contiguous land empire in history—

हे इतिहासातील सर्वात अफाट आणि संक्रामक साम्राज्य होते-

stretching from Korea to Ukraine and from Siberia to southern China,

कोरिया पासून युक्रेन पर्यंत व सायबेरिया पासून दक्षिण चीन पर्यंत विस्तारलेले

and was forged on the open plains.

आणि मोकळ्या प्रदेशांवरही याचा ताबा होता.

In the 12th century CE, before the Mongol Empire formed,

इ. स. १२व्या शतकामध्ये, मंगोलसाम्राज्य बनण्यापूर्वीं,

the East Asian steppe was home to scattered groups of Mongol

मंगोलचे विखुरलेले गट पूर्व आशियाई विस्तृत गवताळ प्रदेशात वास्तव्य करीत असत,

and Turkic pastoral nomads led by Khans.

आणि तुर्किय भटक्या खेडूतांवर खानांचे राज्य होते.

The people herded sheep, cattle, yaks and camels.

हे लोक मेंढ्या, गुरे, याक व उंट पाळीत असत,

They lived in felt tents and moved between summer and winter campsites.

रगीच्या तंबूमध्ये राहून, ऋतूनुसार छावण्या स्थलांतरीत करीत असत.

Nomadic women held significant authority,

याभटक्या गटांतील स्त्रियांकडे महत्वाचे अधिकार होते.

managing these migrations, many of the flocks and trade.

स्थलांतरणाचे, बराचश्या कळपांचे आणि व्यापाराचे व्यवस्थापन करणे.

Meanwhile, men specialized in mounted warfare.

त्यादरम्यान पुरुषांनी आरोहित युद्धांमध्ये विशेषता प्राप्त केली होती.

These nomadic groups often fought each other.

अनेकदा ही भटकी गटे एकमेकांत भांडायची

That was to change under Temujin, who was born into an aristocratic Mongol family.

तेमुजीनच्या राज्याखाली ही भांडणे थांबली, ज्याचा जन्म मंगोलच्या खानदानी कुटुंबात झालेला

Despite losing his father at an early age and growing up in poverty,

लहान वयात वडील गमावून आणि गरिबीत वाढ होऊन देखील,

he quickly rose to power by forging strategic alliances with other leaders.

तो इतर नेत्यांसह कौशल्याने युती करून त्वरीत सत्तेवर आला.

Unlike those khans, Temujin promoted soldiers based on merit

खानांप्रमाणे न करता तेमुजीनने सैनिकांना त्यांच्या गुणवत्तेनुसार बढती दिली

and distributed spoils evenly among them.

आणि लुटलेल्या वस्तूंचे वितरण त्यांच्या मध्ये समान रीतीने केले.

His most brilliant move was to scatter the nomads he conquered

त्याची सर्वात हुशार चाल म्हणजे काबीज केलेल्या भटक्या विमुक्त माणसांना स्वतःच्या

among his own soldiers so they couldn't join together against him.

सैन्यामध्ये असे पसरवले की ज्याने करून ते त्याच्या विरोधी परत एकसंध होऊ शकत नाहीत.

These innovations made him unstoppable,

या नवकल्पनांनी त्याला अजिंक्य बनवले,

and by 1206, he had united the people of the felt-walled tents

आणि १२०६ पर्यंत, त्याने रगीच्या भिंतीं असलेल्या तंबूंतील लोकांना एकत्र केले,

and become Chinggis Khan.

आणि तो बनला: 'चिंग्गीस खान'!

The Mongols were shamanists,

मंगोल लोक स्वतःला देवऋषी मानत,

believing that the spirits of nature and their ancestors

नैसर्गिक दैवी शक्ती आणि पूर्वज त्यांच्या सभोवताली आहेत

inhabited the world around them.

असा त्यांचा दृढविश्वास होता.

Over all arched the Sky god Tenggeri.

आकाशातील 'तेंगगेरी' देव त्यांच्यासाठी सर्वकाही होता.

Chinggis Khan believed that Tenggeri wanted him to conquer the entire world

चिंगीस खानची अशी समजूत होती की आपण संपूर्ण जगावर विजय मिळवावा

in his name.

ही तेंगगेरीची इच्छा असणार

With the nomads of the Mongolian plain united,

मंगोलियन मैदानावरील भटक्या विमुक्त लोकांना

this seemed within reach.

एकसंध करून हे शक्य वाटत होते.

Anyone who resisted the Mongols was resisting Tenggeri's will,

जी व्यक्ती मंगोलांना विरोध करीते, ती तेंगगेरीला विरोध करते असे मानले जाई

and for this insubordination, had to die.

अश्या आज्ञाभंगामूळे त्या व्यक्तीस मारले जाई.

Under Chinggis Khan,

चिंग्गीस खानच्या अधिपत्याखाली,

the Mongols first subdued northern China and the eastern Islamic lands.

मंगोल लोकांनी प्रथम उत्तर चीन आणि पूर्व इस्लामी जमीनींवर कब्जा केला.

After his death in 1227,

१२२७ साली, त्याच्या मृत्यूनंतर,

the Divine Mandate passed to his family, or the Golden Lineage.

राज्यकारभाराचा आदेश त्याच्या कुटूंबाकडे म्हणजेच सुवर्ण वंशाकडे गेला.

In the 1230s, Chinggis Khan's sons and daughters

१२३० च्या दशकात, चिंग्गीस खानच्या मुलामुलींनी

conquered the Turks of Central Asia and the Russian princes,

मध्य आशियातील टर्कीय आणि रशियाचे राजपुत्र यांवरही विजय प्राप्त केला,

then destroyed two European armies in 1241.

नंतर १२४१ मध्ये, त्यांनी दोन युरोपिय सैन्ये नष्ट केली.

In the 1250s, the Mongols seized Islamic territory as far as Baghdad,

१२५० च्या दशकात, मंगोल्यांनी इस्लामचा बगदादपर्यंतच्या प्रदेशावर कब्जा केला,

while in the East their grasp reached southern China by 1279.

१२७९ च्या अखेरीस, त्यांची पूर्वेकडील सत्ता दक्षिण चीन पर्यंत विस्तरली होती.

Life within the Mongol Empire wasn't just war, pillage and destruction.

मंगोल साम्राज्यातलेतील जीवन फक्त युद्ध, लुटमार आणि विनाश एवढेच नव्हते.

Once the Mongols conquered a territory, they left its internal politics alone

मंगोल लोक एक प्रदेश जिंकल्यावर, तेथील अंतर्गत राजकारण स्वतंत्र सोडत असत

and used local administrators to govern for them.

व त्यावर राज्य करण्यासाठी, स्थानिक प्रशासकांचा वापर करत.

The Mongols let all religions flourish, as long as the leaders prayed for them.

स्थानिक नेते त्यांच्यासाठी पूजा करत राहिली तोपर्यंत मंगोललोकांनी सर्वधर्म वाढू दिलीत,

Although they routinely captured artisans, scholars and engineers,

जरी ते नियमितपणे कारागीर, विद्वान आणि अभियंता यांवर कब्जा करत असत,

they appreciated what those specialists could do

तरी या विशेषज्ञांच्या कौशल्याचे कौतुकही करत असत

and forcibly settled them across Asia to continue their work.

व कामानुसार आशियातील विविध ठिकाणी स्थायिक होण्यास त्यांना मजबूरही करत असत.

The most valuable produce in the Empire was gold brocade,

साम्राज्यातील सर्वात मौल्यवान उत्पादन होते, ते सोन्याच्या जरींचे,

which took silk from China, gold from Tibet and weavers from Baghdad.

यासाठी चीनकडून रेशिम, तिबेटकडून सोने आणि बगदादमधील विणकर वापरण्यात येत असत.

Gold brocade clothed the Mongol rulers, covered their horses

मंगोलचे राजे ह्या सोन्याची जरींचा वापर स्वतःच्या कपड्यांसाठी, घोड्यांवर

आणि तंबूच्या अस्तरासाठी देखील करत असत.

and lined their tents.

The Mongols particularly prized gunpowder technicians from China.

मंगोल लोकांनी विशेषत: चीनमधील बंदूक तंत्रज्ञानांना अनमोल मानले होते.

With much of Eurasia politically unified, trade flourished along the Silk Road,

युरेशियाच्या राजकीय युतीमुळे 'रेशीम-रस्त्या'वर व्यापाराची वाढ झाली,

helped by an extensive system of horse messengers and relay posts.

यास मदत झाली ती घोड्यावरील संदेशवाहक आणि रिले टपालाच्या विस्तृत प्रणालीची

Robust trade continued at sea, especially in blue-and-white porcelain,

समुद्रावर जोरदार व्यापार चालूच होता, विशेषत: निळ्या-पांढर्‍या पोर्सिलेनचा,

which combined white pottery from Mongol China with blue dye from Mongol Iran.

ज्यामध्ये मंगोल-चीनमधील पांढरे कुंभारकाम आणि मंगोल-इराणमधील नीळ एकत्रित दिसत होते.

But this was not to last.

पण हे टिकू शकले नाही.

Succession to the Great Khan didn't automatically go to the eldest son,

ग्रेट खानचा वारसा आपोआप ज्येष्ठ मुलाकडे गेला नाही,

but rather allowed brothers, uncles and cousins to vie for leadership

परंतु त्याऐवजी भाऊ, काका आणि चुलत्यांनी नेतृत्त्वासाठी प्रयत्न केले होते

with senior widows acting as regents for their sons.

त्यात ज्येष्ठ विधवा त्यांच्या लहान मुलांसाठी प्रशासनाचे कामे करीत असत.

By the 1260s,

१२६० च्या दशकापर्यंत,

Chinggis Khan's grandsons were in a full- blown civil war over inheritance

चिंगीस खानचे नातू वारवंशामुळे उडालेल्या गृहयुद्धात आवेशयुक्त झाले होते,

and fragmented the realm into four separate empires.

अखेरीस ते क्षेत्र चार स्वतंत्र साम्राज्यांत वाटले गेले.

In China, Kublai Khan's Yuan Dynasty

चीनमध्ये, कुबलई खानचे युआन साम्राज्य

is remembered as a golden age of science and culture.

विज्ञान आणि संस्कृतीचा सुवर्णकाळ म्हणून स्मरणात आहे.

In Iran, the Ilkhanate inaugurated the development

इराणमध्ये, इल-खानाने नवीन स्मारक वास्तुकला

of new monumental architecture and Persian miniature painting.

आणि पर्शियन सूक्ष्म चित्रकला यांचा विकास सुरु केला.

In Central Asia, the Chagatai Khanate brought forth leaders like Timur

मध्य आशियात, चगाताई-खानाने तैमूरसारखे नेते पुढे आणले

and his descendant Babur, who founded the Mughal Empire in India.

आणि त्याचा वंशज बाबर याने भारतातील मोगल साम्राज्य स्थापित केले.

आणि गोल्डन होर्डने पूर्वयुरोपात राज्य केल्यानंतर 'मस्कॉवी' व्यापाऱ्यांची

And in Eastern Europe, the Golden Horde ruled for years

जागतिक शक्तीमध्ये वाढ झाली.

until a trading post named Muscovy grew into a major world power.

जरी हे साम्राज्य थोड्याच वेळ टिकले,

Even though the Empire lasted only a short while,

तरी मंगोल लोकांच्या जागतिक वर्चस्वाचा वारसा आजही अतुलनिय आहे.

the Mongols left a legacy of world- domination that remains unmatched today.