Why are some people left-handed? - Daniel M. Abrams

Neden bazı insanlar solak? - Daniel M. Abrams

Çeviri: Engin KILIÇ Gözden geçirme: Sevkan Uzel

If you know an older left-handed person,

Eğer yaşlı, solak bir insan tanıyorsanız

chances are they had to learn to write or eat with their right hand.

büyük ihtimalle sağ eliyle yemek yiyip yazı yazabildiğini görmüşsünüzdür.

Dünyanın pek çok yerinde

And in many parts of the world,

it's still common practice to force children to use their "proper" hand.

çocukları "doğru" ellerini kullanmaya zorlamak hala yaygın bir uygulama.

Even the word for right also means correct or good,

Hatta "sağ" kelimesi sadece İngilizce'de değil, pek çok dilde

"doğru, iyi, yerinde, sağlam" anlamlarına geliyor.

not just in English, but many other languages, too.

But if being left-handed is so wrong,

Peki eğer solak olmak "yanlış" bir şey ise

then why does it happen in the first place?

bu özellik en başta neden oluşuyor?

Today, about 1/10 of the world's population are left-handed.

Günümüzde dünya nüfusunun onda biri solaklardan oluşmakta.

Archeological evidence shows that it's been that way

Arkeolojik kanıtlara göre 500.000 yıldır bu böyle süregelmiş.

for as long as 500,000 years,

with about 10% of human remains

İnsan kalıntılarının %10'unda

showing the associated differences in arm length and bone density,

kullanılan kolun uzunluğunun ve kemik yoğunluğunun farklı olması ve bazı

and some ancient tools and artifacts showing evidence of left-hand use.

araç gereçlerde sol el kullanımına dair işaretler olması bu kanıtlardan bazıları.

And despite what many may think, handedness is not a choice.

Çoğu kişinin düşündüğünün aksine sağlaklık-solaklık bir seçim değil,

hatta bebeğin anne karnındaki pozisyonuna bakarak doğumdan önce tahmin edilebilir.

It can be predicted even before birth based on the fetus' position in the womb.

So, if handedness is inborn, does that mean it's genetic?

Peki bu durum doğuştan ise aynı zamanda genetiktir diyebilir miyiz?

Well, yes and no.

Hem evet, hem hayır.

Identical twins, who have the same genes, can have different dominant hands.

Aynı genlere sahip olan tek yumurta ikizleri farklı ellerini kullanabilir.

In fact, this happens as often as it does with any other sibling pair.

Aslında burada durum, herhangi iki kardeş arasında olanla aynı.

Sağlak ya da solak olma olasılığınız, ebeveynlerinizin sağlak ya da solak

But the chances of being right or left-handed

are determined by the handedness of your parents

olma durumu ile şaşırtıcı derecede tutarlı oranlarla belirlenmektedir.

in surprisingly consistent ratios.

If your father was left-handed but your mother was right-handed,

Mesela babanız solak, anneniz ise sağlaksa

you have a 17% chance of being born left-handed,

solak olma ihtimaliniz %17'dir.

Babanız da sağlak ise bu olasılık %10'a düşer.

while two righties will have a left-handed child only 10% of the time.

Handedness seems to be determined by a roll of the dice,

Sağlak ya da da solak olmanız şans eseridir,

but the odds are set by your genes.

ancak olasılıklar genleriniz tarafından belirlenir.

All of this implies there's a reason

Tüm bunlar, evrimin yalnızca

that evolution has produced this small proportion of lefties,

küçük bir solak nüfusu yaratıp bunu binyıllar boyunca

and maintained it over the course of millennia.

sürdürmesinin bir sebebi olduğunu gösteriyor.

Neden doğuştan sağlak ya da solak olduğumuzu

And while there have been several theories

attempting to explain why handedness exists in the first place,

ya da neden çoğu insanın sağlak olduğunu açıklamaya çalışan

or why most people are right-handed,

çeşitli kuramlar var; fakat güncel bir matematiksel model,

a recent mathematical model

suggests that the actual ratio reflects a balance

gerçekleşen oranın insan evrimi üzerindeki rekabet baskısı ile

between competitive and cooperative pressures on human evolution.

işbirliği baskısı arasındaki dengeyi yansıttığını ortaya koyuyor.

The benefits of being left-handed

Solak olmanın avantajları

are clearest in activities involving an opponent,

dövüş sporları ya da rekabet içeren sporlar gibi

bir rakibin söz konusu olduğu aktivitelerde görülebilir.

like combat or competitive sports.

For example, about 50% of top hitters in baseball have been left-handed.

Örneğin beyzbolda en iyi vurucuların yarıya yakını solaktır.

Why?

Neden mi?

Think of it as a surprise advantage.

Bunu bir şaşırtma avantajı gibi düşünün.

Because lefties are a minority to begin with,

Solaklar azınlıkta olduğundan

both right-handed and left-handed competitors

sağlak ve solak oyuncular

will spend most of their time encountering

zamanlarının çoğunu sağlaklara karşı

and practicing against righties.

antrenman yapmakla geçirir.

So when the two face each other,

İki kişi karşı karşıya gelince

the left-hander will be better prepared against this right-handed opponent,

solak oyuncu, sağlak rakibine göre duruma daha iyi hazırlanmıştır ve

sağlak olan rakibini şaşırtıp atlatır.

while the righty will be thrown off.

Nüfustaki dengesizliğin

This fighting hypothesis,

where an imbalance in the population

solak dövüşçü ve sporculara avantaj sağladığı bu dövüş hipotezi,

results in an advantage for left-handed fighters or athletes,

negatif frekansa bağlı seçilime bir örnek oluşturuyor.

is an example of negative frequency-dependent selection.

Ancak evrimin ilkelerine göre

But according to the principles of evolution,

groups that have a relative advantage

göreceli avantaja sahip gruplar,

tend to grow until that advantage disappears.

avantaj yok olana dek büyüme eğilimi gösterir.

Eğer insanlar evrimleri boyunca yalnızca dövüşüp rekabet etmiş olsaydı,

If people were only fighting and competing throughout human evolution,

natural selection would lead to more lefties being the ones that made it

doğal seçilim solakların sayısını artırıp seyrek olarak

until there were so many of them,

nitelendirilemeyecek bir seviyeye ulaştırırdı.

that it was no longer a rare asset.

So in a purely competitive world,

Tam rekabetin olduğu bir dünyada

50% of the population would be left-handed.

nüfusun yarısı solak olurdu.

But human evolution has been shaped by cooperation, as well as competition.

Ancak insan evrimi rekabetle olduğu kadar işbirliğiyle de şekillendirildi.

Rekabet baskısı

And cooperative pressure

pushes handedness distribution in the opposite direction.

sağlaklık-solaklık dağılımını ters yöne itti.

Performansın rakibe bağlı olmadığı bir oyun olan golfte

In golf, where performance doesn't depend on the opponent,

en iyi oyuncuların yalnızca %4'ü solaktır.

only 4% of top players are left-handed,

an example of the wider phenomenon of tool sharing.

Bu durum, yaygın görülen "alet paylaşımı" olgusuna bir örnektir.

Just as young potential golfers

Genç potansiyel golfçülerin rahatlıkla sağ el kullananlar için

can more easily find a set of right-handed clubs,

golf sopaları bulabiliyor olması gibi

many of the important instruments that have shaped society

toplumu biçimlendiren pek çok önemli alet de

were designed for the right-handed majority.

sağ elli çoğunluğa göre tasarlanmıştır.

Because lefties are worse at using these tools,

Solaklar bu aletleri kullanmakta kötü olduğundan

and suffer from higher accident rates,

ve daha yüksek kaza oranlarıyla karşılaştığından

they would be less successful in a purely cooperative world,

tamamıyla işbirlikçi bir dünyada daha başarısız olup

eventually disappearing from the population.

zamanla yok olurlardı.

Dolayısıyla bu model, çeşitli sporlardan elde edilen verileri karşılaştırıp

So by correctly predicting the distribution

of left-handed people in the general population,

solakların nüfus içindeki dağılımını doğru bir biçimde tahmin ederek

as well as matching data from various sports,

the model indicates

solakları rekabetçi ve işbirlikçi etkilerin zaman içinde birbirini götürmesiyle oluşan

that the persistence of lefties as a small but stable minority

reflects an equilibrium

bir dengenin yansıması olan

that comes from competitive and cooperative effects

küçük ama istikrarlı bir azınlık olarak tanımlıyor.

playing out simultaneously over time.

En ilginci ise çeşitli topluluklara ilişkin sayısal verilerden çıkan sonuçlar.

And the most intriguing thing

is what the numbers can tell us about various populations.

From the skewed distribution of pawedness in cooperative animals,

İşbirlikçi hayvanlarda hangi pençenin kullanıldığına dair dağılımın

to the slightly larger percentage of lefties

asimetrikliğine ve rekabetçi avcı-toplayıcı topluluklarda

in competitive hunter-gatherer societies,

solakların sayısının nispeten fazla olması durumuna bakarak,

we may even find that the answers to some puzzles of early human evolution

insan evriminin ilk evrelerine ilişkin yapboz parçalarının

are already in our hands.

zaten "ellerimizde" olduğunu fark edebiliriz.