Why are some people left-handed? - Daniel M. Abrams

Tłumaczenie: Justyna Kapelan Korekta: Rysia Wand

If you know an older left-handed person,

Jeśli znasz starszą, leworęczną osobę,

chances are they had to learn to write or eat with their right hand.

to pewnie zmuszono ją do pisania i jedzenia prawą ręką.

And in many parts of the world,

W wielu częściach świata

it's still common practice to force children to use their "proper" hand.

dalej powszechnie zmusza się dzieci do używania "właściwej" ręki.

Even the word for right also means correct or good,

Nawet słowo "prawy" znaczy też "poprawny" lub "dobry",

not just in English, but many other languages, too.

nie tylko po angielsku, ale także w wielu innych językach.

But if being left-handed is so wrong,

Ale jeśli leworęczność jest zła,

then why does it happen in the first place?

to dlaczego w ogóle występuje?

Today, about 1/10 of the world's population are left-handed.

Obecnie około 1/10 populacji jest leworęczna.

Archeological evidence shows that it's been that way

Dowody archeologiczne pokazują,

for as long as 500,000 years,

że ten stan trwa od 500 tysięcy lat,

with about 10% of human remains

a około 10% ludzkich szczątków

showing the associated differences in arm length and bone density,

ukazuje stosowne różnice w długości ręki i gęstości kości.

and some ancient tools and artifacts showing evidence of left-hand use.

Niektóre starożytne narzędzia i artefakty służyły leworęcznym.

And despite what many may think, handedness is not a choice.

Wbrew częstej opinii, nie można wybrać sobie dominującej ręki.

It can be predicted even before birth based on the fetus' position in the womb.

Można ją przewidzieć przed urodzeniem, patrząc na pozycję płodu w łonie matki.

So, if handedness is inborn, does that mean it's genetic?

Skoro to cecha wrodzona, czy jest uwarunkowana genetycznie?

Well, yes and no.

I tak, i nie.

Identical twins, who have the same genes, can have different dominant hands.

Identyczne bliźnięta mające te same geny, mogą mieć różne ręce dominujące.

In fact, this happens as often as it does with any other sibling pair.

Zdarza się to równie często, co u innych rodzeństw.

But the chances of being right or left-handed

Ale szanse na bycie lewo- lub praworęcznym

are determined by the handedness of your parents

są uwarunkowane cechami rodziców w zadziwiająco stałych proporcjach.

in surprisingly consistent ratios.

If your father was left-handed but your mother was right-handed,

Jeśli ojciec był leworęczny a matka praworęczna,

you have a 17% chance of being born left-handed,

szansa na leworęczność dziecka wynosi 17%,

while two righties will have a left-handed child only 10% of the time.

a dwojgu praworęcznych urodzi się leworęczne dziecko tylko w 10% przypadków.

Handedness seems to be determined by a roll of the dice,

Dominująca ręka wydaje się być uwarunkowana przypadkowo,

but the odds are set by your genes.

ale szanse dyktuje genetyka.

All of this implies there's a reason

To sugeruje, że istnieje powód,

that evolution has produced this small proportion of lefties,

dla którego ewolucja stworzyła ten ułamek ludzi leworęcznych

and maintained it over the course of millennia.

i utrzymała go przez tysiące lat.

And while there have been several theories

Było kilka teorii,

attempting to explain why handedness exists in the first place,

które próbowały wyjaśniać istnienie tej cechy

or why most people are right-handed,

albo powodu, dlaczego większość ludzi jest praworęczna.

a recent mathematical model

Najnowszy model matematyczny sugeruje,

suggests that the actual ratio reflects a balance

że proporcje odzwierciedlają równowagę

between competitive and cooperative pressures on human evolution.

między konkurencyjnymi i współpracującymi naciskami ewolucyjnymi.

The benefits of being left-handed

Zalety bycia leworęcznym wyraźnie widać

are clearest in activities involving an opponent,

gdy ma się do czynienia z przeciwnikiem,

like combat or competitive sports.

jak w walce lub w sporcie.

For example, about 50% of top hitters in baseball have been left-handed.

Na przykład około 50% najlepszych pałkarzy w baseballu jest leworęczna.

Why?

Dlaczego?

Think of it as a surprise advantage.

To niespodziewana przewaga.

Because lefties are a minority to begin with,

Leworęczni są od początku mniejszością,

both right-handed and left-handed competitors

a zarówno prawo- i leworęczni gracze

will spend most of their time encountering

przez większość czasu spotykają

and practicing against righties.

i ćwiczą z praworęcznymi.

So when the two face each other,

Dlatego kiedy się spotkają,

the left-hander will be better prepared against this right-handed opponent,

leworęczny będzie lepiej przygotowany do walki z praworęcznym przeciwnikiem,

while the righty will be thrown off.

a dla praworęcznego będzie to zaskoczenie.

This fighting hypothesis,

Ta hipoteza walki,

where an imbalance in the population

gdzie nierówność w populacji

results in an advantage for left-handed fighters or athletes,

skutkuje przewagą leworęcznych wojowników lub sportowców,

is an example of negative frequency-dependent selection.

jest przykładem negatywnej selekcji zależnej od częstotliwości.

But according to the principles of evolution,

Zgodnie z założeniami ewolucji

groups that have a relative advantage

grupy mające względną przewagę

tend to grow until that advantage disappears.

rozrastają się do momentu, kiedy ta przewaga zanika.

If people were only fighting and competing throughout human evolution,

Gdyby w toku ewolucji ludzie wyłącznie walczyli,

natural selection would lead to more lefties being the ones that made it

to selekcja naturalna doprowadziłaby to przewagi leworęcznych,

until there were so many of them,

aż byłoby ich tak wielu,

that it was no longer a rare asset.

że leworęczność przestałaby być rzadkością.

So in a purely competitive world,

Czyli gdyby liczyła się tylko konkurencja,

50% of the population would be left-handed.

50% populacji byłaby leworęczna.

But human evolution has been shaped by cooperation, as well as competition.

Ale ewolucję człowieka kształtują zarówno konkurencja jak i współpraca.

And cooperative pressure

A nacisk współpracy

pushes handedness distribution in the opposite direction.

popycha ilość leworęcznych w przeciwnym kierunku.

In golf, where performance doesn't depend on the opponent,

W golfie, gdzie wyniki nie zależą od przeciwnika,

only 4% of top players are left-handed,

tylko 4% najlepszych graczy jest leworęcznych.

an example of the wider phenomenon of tool sharing.

To przykład szerszego fenomenu, czyli dzielenia się narzędziami.

Just as young potential golfers

Dokładnie jak w przypadku młodego gracza,

can more easily find a set of right-handed clubs,

który prędzej natrafi na zestaw praworęcznych kijów,

many of the important instruments that have shaped society

tak wiele z przedmiotów, które ukształtowały społeczeństwo

were designed for the right-handed majority.

było stworzonych dla praworęcznej większości.

Because lefties are worse at using these tools,

A skoro leworęczni używają tych narzędzi gorzej

and suffer from higher accident rates,

i mają więcej wypadków,

they would be less successful in a purely cooperative world,

będą rzadziej odnosić sukcesy w świecie opartym na współpracy,

eventually disappearing from the population.

aż w końcu znikną z populacji.

So by correctly predicting the distribution

Poprzez poprawne przewidzenie

of left-handed people in the general population,

odsetka osób leworęcznych w populacji

as well as matching data from various sports,

i połączenie danych z różnych sportów,

the model indicates

model matematyczny wykazuje,

that the persistence of lefties as a small but stable minority

że obecność osób leworęcznych jako małej, ale stałej mniejszości,

reflects an equilibrium

odzwierciedla równowagę między konkurencją i współpracą,

that comes from competitive and cooperative effects

playing out simultaneously over time.

rozgrywającymi się równocześnie na przestrzeni czasu.

And the most intriguing thing

A najbardziej intrygujące jest to,

is what the numbers can tell us about various populations.

co wspomniane dane mogą nam powiedzieć o różnych populacjach.

From the skewed distribution of pawedness in cooperative animals,

Od przekrzywionego rozkładu leworęcznych u współpracujących zwierząt,

to the slightly larger percentage of lefties

do nieznacznie większego procentowo udziału leworęcznych

in competitive hunter-gatherer societies,

w społeczeństwach myśliwskich, opartych na konkurencji.

we may even find that the answers to some puzzles of early human evolution

Być może odpowiedzi na niektóre zagadki wczesnej ewolucji człowieka

are already in our hands.

są już w naszych rękach.