The operating system of life - George Zaidan and Charles Morton

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Nihal Aksakal

Every chicken was once an egg,

Her tavuk bir zamanlar yumurta,

every oak tree an acorn,

her meşe ağacı bir palamut,

every frog a tadpole.

her kurbağa bir iribaştı.

The patch of mold on that old piece of bread

Buzdolabınızın arka tarafındaki

in the back of your fridge,

ekmek parçasının üstündeki küf,

not so long ago that was one, solitary cell.

kısa süre önce tek hücreli bir canlıydı.

Even you were once but a gleam

Hatta siz bir zamanlar

in your parents' eyes.

ebeveynlerinizin gözündeki bir parıltıydınız.

All these organisms share

Bütün bu organizmaların paylaştığı

the same basic goal:

ortak ve basit hedef:

to perpetuate their own existence.

Varlıklarını sürdürmek.

All lifeforms that we've discovered so far

Şimdiye kadar keşfettiğimiz

stay alive by using

bütün yaşam formları

basically the same rules, materials, and machinery.

aynı kuralları, malzemeleri ve mekanizmayı kullanarak hayattalar.

Imagine a factory full of robots.

Sadece robotlardan oluşan bir fabrikayı hayal edin.

These robots have two missions:

Bu robotların iki görevi var:

one, keep the factory running,

Bir, fabrikanın sürekli çalışmasını sağlamak

and two, when the time is right,

set up an entirely new factory.

ve iki, doğru zaman geldiğinde

tamamen yeni bir fabrika kurmak.

To do those things,

they need assembly instructions,

Bunları yapmak için,

kurulum talimatlarına,

raw materials,

hammaddeye,

plenty of energy,

fazlaca enerjiye,

a few rules about when to work normally,

ne zaman normal, ne zaman hızlıca çalışacağına

when to work quickly,

ya da ne zaman duracağına dair birkaç kurala

or when to stop,

and some exchange currencies

ve bazı döviz kurlarına ihtiyaçları var,

because even robots need to get paid.

çünkü robotların da maaşa ihtiyacı var.

Each factory has a high security office with blueprints

Her fabrika, bütün olası fabrika planlarının olduğu

for all the possible factory configurations

yüksek güvenlik ofisine

ve bütün farklı türden robotları üretmek için

and complete sets of instructions

to make all the different types of robots

bütün talimat setlerine

a factory could ever need.

sahiptir.

Special robots photocopy these instructions

Özel robotlar bu talimatların fotokopisini çeker ve daha fazla robotun

and send them off

to help make the building blocks of more robots.

bina bloklarına yardım etmesi için gönderir.

Their colleagues assemble those parts

Onların iş arkadaşları bu parçaları

into still more robots,

daha fazla robota birleştirir,

which are transported

bunlar da fabrikada

to the right location in the factory

doğru yere götürülür

and given the tools they need to start working.

ve çalışmaya başlamak için gerekli olan araçları verirler.

Every robot draws energy

Her robot merkezi güç fabrikasından

from the central power plant,

enerji çeker,

a giant furnace that can burn regular fuel

bu eğer normal gaz yeterli değilse

but also scrap materials

hurda malzeme de yakan

if not enough regular fuel is available.

normal gaz yakabilen büyük bir fırındır.

Certain zones in the factory

Fabrikada bazı alanlar

daha zor çalışma koşullarına sahiptir,

have harsher working conditions,

so these areas are walled off.

bu yüzden bu alanlar duvarla ayrılmıştır.

But the robots inside can at least communicate

Ancak içerideki robotlar

with the rest of the factory

direkt duvarlara gömülü olan

through specialized portals

özel kapılarla

embedded directly into the walls.

fabrikayla en azından haberleşir.

And as you've probably figured out,

Şimdiye kadar anlamışsınızdır ki

what we're describing here

burada hücreden

is a cell.

bahsediyoruz.

The high security office is the nucleus.

Yüksek güvenlikli ofis çekirdek.

It stores the blueprints and instructions

Deoksiribonükleik asit veya DNA olarak

as deoxyribonucleic acid, or DNA.

planları ve talimatları saklar.

The photocopied instructions are RNA.

Fotokopi talimatlar RNA'dır.

The robots themselves are mostly proteins

Robotlar çoğunlukla amino asitlerden yapılan

built from amino acids,

proteinlerdir.

but they'll often use special tools

Ama çoğunlukla özel araçlar kullanırlar,

that are, or are derived from,

vitamin ve mineralleri

vitamins and minerals.

veya bunlardan türeyenleri.

The walls between factory zones

Fabrika alanları veya fabrikanın kendisinin etrafındaki duvarlar

and around the factory itself

are mostly made up of lipids,

çoğunlukla lipitlerden yapılır,

a.k.a. fats.

yani yağlar.

In most organisms,

Çoğu organizmada,

the primary fuel source are sugars,

ana yakıt kaynağı şekerdir,

but in a pinch,

ama gerekirse,

fats and proteins can be broken down

yağlar ve proteinler de bölünerek

and burned in the furnace as well.

fırında yanabilir.

The portals are membrane proteins

Kapılar zar proteinlerdir,

which allow very specific materials and information

doğru zamanda çok spesifik malzeme ve bilginin

to pass through the walls at the right times.

duvarlardan geçmesine izin verir.

Many interactions between robot proteins

Robot proteinler arasındaki etkileşim

require some kind of push,

bir çeşit itmeyi gerektirir,

think robot minimum wage.

robot minimum ücreti düşünün.

A few small but crucial forms of money

Bu itmeyi gerçekleştirmek için

are transferred between proteins

az fakat hayati para çeşidi

to provide this push.

proteinler arasında transfer edilir.

Electrons, protons, oxygen, and phosphate groups

Elektronlar, protonlar, oksijen ve fosfat grupları

are the main chemical currencies,

ana kimyasal para birimleridir

and they're kept in small molecular wallets

ve küçük moleküler cüzdanlarda saklanır

or larger tote bags to keep them safe.

veya onları güvende tutacak daha büyük çantalarda.

This is biochemistry,

Bu biyokimyadır,

the study of how every part of the factory

Çok büyük mücadelelerde

interacts to keep your life running smoothly

fabrikanın her parçasının hayatınızı düzgünce

in the face of extreme challenges.

gitmesini sağlamak için nasıl alaka kurduğu çalışma.

Maybe there's too much fuel;

Belki çok fazla yakıt vardır;

your body will store the excess as glycogen or fat.

bedeniniz fazlasını glikojen veya yağ olarak biriktirecektir.

Maybe there's not enough;

Belki de yeteri kadar yoktur;

your body will use up those energy reserves.

bedeniniz bu enerji depolarını kullanacaktır.

Maybe a virus or bacteria tries to invade;

Belki bir virüs veya bakteri istila etmeye çalışıyordur;

your body will mobilize the immune system.

bedeniniz bağışıklık sistemini hareketlendirecektir.

Maybe you touched something hot or sharp;

Belki sıcak veya keskin bir şeye dokundunuz;

your nerves will let you know so you can stop.

sinirleriniz durmanızı söyleyecektir.

Maybe it's time to create a new cell

Belki yeni bir hücre

or a new person.

veya kişi yaratmanın zamanıdır.

Amazingly, oak trees, chickens, frogs,

İnanılmaz bir biçimde meşe ağaçları, tavuklar, kurbağalar,

and, yes, even you

siz bile,

share so many of the same

basit robot ve fabrika tasarımlarının

basic robot and factory designs

aynısını paylaşıyorsunuz,

that biochemists can learn a lot

bunlardan biyokimyacılar çok şey öğrenebilir,

about all of them

all at the same time.

bunların hepsi hakkında,

hep beraber.