Could we build a wooden skyscraper? - Stefan Al

Çeviri: Müberra Öztürk Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

Towering 85 meters above the Norwegian countryside,

Norveç kırsalının üstünde 85 metre yükselen Mjøstårnet,

Mjøstårnet cuts a sleek shape in the rural skyline.

kır silüetine şık bir şekil veriyor.

Housing 18 stories of restaurants, apartments, and hotel rooms,

Restoran, apart ve otel odalarıyla

this modern building might seem out of place.

18 katlı bu modern yapı yersiz görünebilir.

But a deeper look reveals it actually blends in quite well

Ama daha derin bir bakış aslında etrafındaki ormanlık tarım arazilerine

among the forested farmlands.

son derece iyi uyum sağladığını ortaya çıkarıyor.

This is likely because Mjøstårnet is the world’s tallest wooden building,

Bunun nedeni muhtemelen Mjøstårnet’in

neredeyse tamamen komşu ormanların ağaçlarından yapılmış

made almost entirely from the trees of neighboring forests.

dünyanın en yüksek ahşap binası olmasıdır.

Until the end of the 20th century,

20. yüzyılın sonlarına kadar,

engineers thought it was impossible to build

mühendisler 6 katlı ahşap bir bina inşa etmenin imkansız olduğunu düşündüler.

a wooden building over six stories tall.

Traditional boards of lumber were fairly strong against forces

Geleneksel kereste levhaları, ahşabın lif büyümesine

parallel to the wood’s fiber growth.

paralel kuvvetlere karşı oldukça güçlüydü.

But they were vulnerable to forces applied perpendicular to this direction.

Ancak bu yöne dik olarak uygulanan kuvvetlere karşı savunmasızdılar.

As a result, wood lacked steel’s tensile strength

Sonuç olarak ahşap, her biri uzun binaları desteklemek

or concrete’s compressive strength—

ve yüksek irtifalarda bulunan

each necessary to support tall buildings

güçlü rüzgarlarla savaşmak için gerekli olan

and battle the powerful winds found at high altitudes.

çeliğin çekme mukavemetinden veya betonun basınç dayanımından yoksundu.

But the early 1890s saw the invention of glue laminated timber, or glulam.

Ama 1890′ların başlarında tutkalla kaplı, yani lamine ahşabın icadı görüldü.

And a century later, engineers developed cross-laminated timber, or CLT

Bir yüzyıl sonra, mühendisler çapraz lamine ahşap, yani CLT geliştirdiler.

These new wooden materials start out like all other lumber;

Bu yeni ahşap malzemeler, diğer tüm keresteler gibi yolculuğa çıkar;

a freshly cut log is sawed into smooth uniform boards of wood.

yeni kesilmiş kütük, pürüzsüz, tek tip ahşap tahtalara kesilir.

Then, in the case of CLT, the boards are glued together in alternating orientations

Daha sonra CLT’nin durumunda, levhalar her bir katman,

with each layer set at 90 degrees to its neighbors.

komşularına göre 90 derece olacak şekilde değişen yönlerde birbirine yapıştırılır.

The resulting material benefits from wood’s structural rigidity

Ortaya çıkan malzeme, ahşabın yapısal sertliğinden

in every direction,

her yönde yararlanır,

allowing it to mimic the compressive strength of concrete

betonun basınç mukavemetini taklit etmesine

and bear loads up to 20 times heavier than traditional lumber.

ve keresteden 20 kata kadar daha ağır yükler taşımasına olanak tanır.

Glulam on the other hand, glues boards together in the same direction,

Lamine ahşap ise levhaları aynı yönde birbirine yapıştırır

forming massive beams with tensile strength comparable to steel.

ve çeliğe benzer çekme mukavemetine sahip hacimli kirişler oluşturur.

Glulam isn’t as versatile as CLT,

Lamine ahşap CLT kadar çok yönlü değildir

but its incredible strength along one direction makes it superior

fakat tek bir yöndeki inanlmaz gücü

for load-bearing beams and columns.

onu yük taşıyan kirişler ve kolonlar için üstün kılar.

These engineered forms of wood could finally compete with traditional materials

Bu mühendislik ürünü ahşap formları,

sonunda geleneksel malzemelerle rekabet edebilirken

while also bringing their own unique set of advantages.

aynı zamanda kendi eşsiz avantajlarını beraberinde getirdi.

At one-fifth the weight of concrete,

Betonun beşte biri ağırlığındaki CLT ile inşa

building with CLT requires smaller cranes, smaller foundations,

daha küçük vinçler, daha küçük temeller

and fewer construction workers.

ve daha az inşaat işçisi gerektirir.

While concrete has to undergo a time-intensive process

Beton, bir kalıpta döküm ve kürleme için zaman alıcı süreçten geçmek zorundayken

of casting and curing in a mold,

timber can be shaped quickly using computer directed cutting machines.

ahşap bilgisayarla yönlendirilen

kesme makineleri kullanılarak hızla şekillendirilebilir.

And where concrete requires certain weather and timing conditions

Betonun belirli hava ve zamanlama koşulları gerektirdiği durumlarda

to be poured on site,

şantiyede dökülecek,

engineered wood can be prefabricated in a factory,

yapay ahşap bir fabrikada prefabrike edilebilir

creating standardized parts with clear instructions for assembly.

ve montaj için net talimatlar içeren standart parçalar oluşturulabilir.

Taken together, these materials allow for faster and quieter construction,

Birlikte ele alındığında, bu malzemeler daha biyobozunur malzeme

with more biodegradable materials and less waste.

ve daha az atık ile, daha hızlı ve daha sessiz bir inşaat sağlar.

Once constructed, CLT and glulam buildings are also more resilient

Bir kez inşa edildiğinde, CLT ve lamine ahşap binaları

to some natural disasters.

bazı doğal afetlere karşı da daha dayanıklıdır.

An earthquake can crack concrete, permanently weakening an entire structure.

Bir deprem, betonu çatlatabilir, tüm yapıyı kalıcı olarak zayıflatabilir.

But cracked wood panels can be easily replaced.

Ancak çatlamış ahşap paneller kolayca değiştirilebilir.

The same is true for fire safety.

Aynısı yangın güvenliği için de geçerli.

As temperatures rise in a CLT building, the material’s outer layer will char,

Bir CLT binasında sıcaklık arttıkça malzemenin dış tabakası kömürleşecek

insulating the inner layers for up to three hours.

ve iç tabakaları üç saate kadar yalıtacaktır.

This is more than enough time to evacuate most buildings,

Bu, çoğu binayı tahliye etmek için fazlasıyla yeterlidir

and once the smoke has settled, charred panels can be swapped out—

ve duman dağıldığında, erimiş çelik kirişlerin aksine,

unlike melted steel beams.

kömürleşmiş paneller değiştirilebilir.

But perhaps the biggest benefits of CLT and glulam

Ama belki de CLT ve lamine ahşabın en büyük faydaları

are outside the construction site.

şantiyenin dışındakilerdir.

Building construction is responsible for 11% of annual global carbon emissions,

Bina inşaatı, yıllık küresel karbon emisyonlarının %11′inden sorumludur

and the production of steel, concrete, iron, and glass

ve çelik, beton, demir ve cam üretimi

are major contributors to that figure.

bu orana en büyük katkıyı yapan unsurlardır.

Timber, however, is a renewable resource that can be made carbon-neutral

Ancak kereste, kesilenlerin yerine ağaçlar dikilirse

karbonsuz hale getirilebilecek yenilenebilir bir kaynaktır.

if trees are planted to replace those cut down.

Wood also has low thermal conductivity,

Ahşabın ayrıca düşük ısı iletkenliği vardır,

making it easier to heat and cool buildings with less energy waste.

bu da binaları daha az enerji israfıyla ısıtmayı ve soğutmayı kolaylaştırır.

Despite these advantages, CLT requires vastly more lumber

Bu avantajlara rağmen, CLT geleneksel ahşap yapıdan

than traditional wooden construction.

çok daha fazla kereste gerektirir.

And when compared in similar quantities,

Benzer miktarlarda karşılaştırıldığında

neither CLT or glulam is as strong as steel or concrete.

ne CLT ne de lamine ahşap çelik veya beton kadar güçlü değildir.

Even Mjøstårnet isn’t made entirely of wood,

Üst katları güçlendirmek için beton levhalar içerdiğinden

as it contains concrete slabs to reinforce the upper floors.

Mjøstårnet bile tamamen ahşaptan yapılmamıştır.

Taken together, it’s unlikely that a purely wooden structure

Birlikte ele alındığında, tamamen ahşap bir yapının

would be strong enough to support a 40-story building—

resmi bir gökdelen için minimum yükseklik olan 40 katlı bir binayı

the minimum height for a formal skyscraper.

destekleyecek kadar güçlü olması pek olası değildir.

But even if only buildings under 30 stories were built from wood,

Ancak sadece 30 katın altındaki binalar ahşaptan inşa edilse bile,

it would reduce the carbon footprint of those structures by more than 25%.

bu durum o yapıların karbon ayak izini %25′ten fazla azaltacaktır.

So no matter how tall these wooden buildings rise,

Dolayısıyla bu ahşap binalar ne kadar yükselirse yükselsin

each one contributes to the health of our concrete jungles.

her biri beton ormanlarımızın sağlığına katkıda bulunuyor.