The real story behind Archimedes’ Eureka! - Armand D'Angour

Çeviri: Elif Oral Gözden geçirme: Sancak Gülgen

When you think of Archimedes' "Eureka!" moment,

Arşimet'in "Evreka" dediği anı

gözünüzde canlandırdığınızda

you probably think of this.

muhtemelen aklına böyle bir şey geliyor.

As it turns out, it may have been more like this.

Gerçekte ise daha çok böyle bir

ambiyansta oluyor.

In the third century BC, Hieron, king of the Sicilian city of Syracuse,

MÖ 3. asırda, bir Sicilya şehri olan

Syracuse'un kralı Hieron,

chose Archimedes to supervise

zamanının en büyük

an engineering project of unprecedented scale.

mühendislik projelerinden birini

gerçekleştirmek üzere Arşimet'i görevlendirir.

Hieron commissioned a sailing vessel

Hieron'un sipariş ettiği yelkenli gemi,

50 times bigger than a standard ancient warship,

sıradan antik savaş gemilerinin 50 katından büyük,

named the Syracusia after his city.

kendi şehrinin ithafen

adlandırdığı "Syracusia".

Hieron wanted to construct the largest ship ever,

Hieron gelmiş geçmiş

en büyük gemiyi yaptırmak istiyordu.

which was destined to be given as a present

Böylece onu hediye olarak

for Egypt's ruler, Ptolemy.

Mısır hükümdarı Ptolemy'e sunacaktı.

But could a boat the size of a palace possibly float?

Ancak bir saray boyutundaki gemi

suda yüzebilecek miydi?

In Archimedes's day, no one had attempted anything like this.

Arşimet'in zamanında,

hiç kimse böyle bir şeye cüret edemedi.

It was like asking, "Can a mountain fly?"

Böyle bir şey "bir dağ uçabilir mi"

sormak gibiydi.

King Hieron had a lot riding on that question.

Kral Hieron'un kafasını kurcalayan

bir sürü soru vardı.

Hundreds of workmen were to labor for years on constructing the Syracusia

Syracusia'nın inşasında

yüzlerce işçi yıllarca çalışıyor

out of beams of pine and fir from Mount Etna,

çam, köknar kütükleri Etna dağından

ropes from hemp grown in Spain,

kenevir halatları İspanya'dan

and pitch from France.

reçinesi Fransa'dan getiriliyordu.

The top deck, on which eight watchtowers were to stand,

Geminin üst güvertesine

sekiz gözetleme kulesine yerleştirilecek

was to be supported not by columns,

ve bu kuleler alışılageldik kolonla değil

but by vast wooden images of Atlas holding the world on his shoulders.

devasa tahtadan yapma dünyayı sırtında taşıyan

Atlas heykelleriyle desteklenecek.

On the ship's bow,

Geminin başında ise

a massive catapult would be able to fire 180 pound stone missiles.

80 kg taş ateşleme kapasitesine sahip

kocaman mancınık bulunacak.

For the enjoyment of its passengers,

Yolcuların iyi vakit geçirmesi için,

the ship was to feature a flower-lined promenade,

çiçeklerle kaplı bir dolaşma alanı,

a sheltered swimming pool,

korunaklı bir yüzme havuzu,

and bathhouse with heated water,

sıcak su servisli bir hamam,

a library filled with books and statues,

kitap ve heykel dolu bir kitaplık,

a temple to the goddess Aphrodite,

bir Afrodit tapınağı

and a gymnasium.

ve bir cimnastik salonu bulundurulacak.

And just to make things more difficult for Archimedes,

Arşimet'in işini daha da zorlaştırmak için,

Hieron intended to pack the vessel full of cargo:

Hieron geminin yük de taşımasını istiyordu:

400 tons of grain,

400 ton tahıl,

10,000 jars of pickled fish,

10 bin kavanoz tuzlama balık,

74 tons of drinking water,

74 ton içme suyu ve

and 600 tons of wool.

600 ton yün.

It would have carried well over a thousand people on board,

Ayrıca 600 asker dahil olmak üzere

including 600 soldiers.

bin kişiden fazla kişiyi taşımalıydı,

And it housed 20 horses in separate stalls.

farklı bölmelerde taşınacak

20 atı da unutmayalım.

To build something of this scale,

Bu boyutta bir şey inşa etmek

only for that to sink on its maiden voyage?

ilk seferinde batmaya gitmek mi demekti?

Well, let's just say that failure

Doğrusunu söylemek gerekirse bu pek de

wouldn't have been a pleasant option for Archimedes.

Arşimet'in arzu ettiği bir şey değil.

So he took on the problem: will it sink?

Arşimet problemi şöyle ele alır:

gemi batacak mı?

Perhaps he was sitting in the bathhouse one day,

Kimbilir belki bir gün banyosunu yaparken

wondering how a heavy bathtub can float,

tam da ağır bir küvet suda nasıl yüzer diye düşünürken

when inspiration came to him.

ilham geldi.

An object partially immersed in a fluid is buoyed up by a force

Kısmen sıvıya batmış bir nesneye

kaldırma kuvveti etki eder.

equal to the weight of the fluid displaced by the object.

Bu kuvvet batan nesnenin

taşırdığı sıvının ağırlığına eşit.

In other words, if a 2,000 ton Syracusia displaced exactly 2,000 tons of water,

Başka bir deyişle, eğer Syracusia 2000 ton

tam olarak 2000 ton su taşırıyorsa,

it would just barely float.

metazori askıda kalır.

If it displaced 4,000 tons of water, it would float with no problem.

Eğer 4000 ton su taşırıyorsa

rahatça askıda kalabilir.

Of course, if it only displaced 1,000 tons of water,

Elbette sadece 1000 ton su taşırırsa,

well, Hieron wouldn't be too happy.

bu Hieron'u pek mutlu etmeyecek.

This is the law of buoyancy,

İşte bu mühendislerin hala

and engineers still call it Archimedes' Principle.

Arşimet prensibi diye andığı

kaldırma kuvveti yasası.

It explains why a steel supertanker can float as easily as a wooden rowboat

Bu yasayla, çelikten bir tankın nasıl en az

bir tahta kayık ya da hamam tası kadar

or a bathtub.

kadar kolayca askıda

If the weight of water displaced by the vessel below the keel

kalabileceğini açıklayabiliriz.

Eğer geminin alt omurgasının batan hacmi

is equivalent to the vessel's weight,

geminin ağırlığına eşit olursa,

whatever is above the keel will remain afloat above the waterline.

üst bölmesinde ne olursa olsun

gemi suyun üstünde batmadan kalabilecektir.

This sounds a lot like another story involving Archimedes and a bathtub,

Bu Arşimet ve hamam tasıyla alakalı

başka bir hikayeye çok benziyor.

and it's possible that's because they're actually the same story,

Aslında bunlar aynı hikaye,

twisted by the vagaries of history.

sadece garip bir biçimde çarpıtılmış.

The classical story of Archimedes' Eureka! and subsequent streak through the streets

O bilindik Arşimet'in "Evreka" diyip

sokakta koşturduğu hikaye

centers around a crown, or corona in Latin.

bir "taç" ya da

Latince "corona" etrafında gelişir.

At the core of the Syracusia story is a keel, or korone in Greek.

Syracusia hikayesinin merkezinde ise

geminin omurgası ya da

Yunanca deyişle "korone" var.

Could one have been mixed up for the other?

İkisini birbirine karıştırmış

olabilirler mi dersin?

We may never know.

Hiçbir zaman bilemeyeceğiz.

On the day the Syracusia arrived in Egypt on its first and only voyage,

Sadece Syracusia'nın ilk ve

tek seferinde Mısır'a vardığı gün,

we can only imagine how residents of Alexandria thronged the harbor

İskenderiyelilerin limana doluşup

bu suda yüzebilen görkemli geminin

to marvel at the arrival of this majestic, floating castle.

varışına tanıklık edip hayretler içine

düştüğünü hayal edebiliriz.

This extraordinary vessel was the Titanic of the ancient world,

Bu olağanüstü gemi zamanının

Titanik'iydi diyebiliriz

except without the sinking, thanks to our pal, Archimedes.

sonunda batması dışında tabii, bizim kanka Arşimet sayesinde.