The real story behind Archimedes’ Eureka! - Armand D'Angour

Tłumaczenie: Małgorzata Wronka Korekta: Rysia Wand

When you think of Archimedes' "Eureka!" moment,

Myśląc o chwili kiedy Archimedes wykrzyknął "Eureka",

you probably think of this.

prawdopodobnie widzisz to.

As it turns out, it may have been more like this.

Jak się okazuje, mogło to być raczej coś takiego.

In the third century BC, Hieron, king of the Sicilian city of Syracuse,

W trzecim wieku p.n.e., Hieron, król Syrakuz na Sycylii

chose Archimedes to supervise

wybrał Archimedesa do nadzoru

an engineering project of unprecedented scale.

pracy inżynierskiej na niespotykaną skalę.

Hieron commissioned a sailing vessel

Hieron zlecił budowę okrętu

50 times bigger than a standard ancient warship,

50 razy większego niż zwyczajny statek wojenny,

named the Syracusia after his city.

który na cześć miasta miano nazwać Syrakuzją.

Hieron wanted to construct the largest ship ever,

Hieron pragnął wybudować największy statek w historii.

which was destined to be given as a present

Miał to być prezent

for Egypt's ruler, Ptolemy.

dla władcy Egiptu, Ptolemeusza.

But could a boat the size of a palace possibly float?

Lecz czy łódź wielkości pałacu mogła unosić się na wodzie?

In Archimedes's day, no one had attempted anything like this.

Przed Archimedesem nie próbowano czegoś podobnego.

It was like asking, "Can a mountain fly?"

To jakby spytać: "Czy góra może latać?".

King Hieron had a lot riding on that question.

Dla króla Hierona dużo zależało od tego pytania.

Hundreds of workmen were to labor for years on constructing the Syracusia

Tysiące robotników wiele lat budowało Syrakuzję

out of beams of pine and fir from Mount Etna,

z drewna sosnowego i jodłowego z góry Etny,

ropes from hemp grown in Spain,

z lin konopi uprawianych w Hiszpanii

and pitch from France.

i ze smoły z Francji.

The top deck, on which eight watchtowers were to stand,

Górny pokład, na którym znajdowało się osiem wież obserwacyjnych,

was to be supported not by columns,

miał opierać się nie na kolumnach,

but by vast wooden images of Atlas holding the world on his shoulders.

lecz na ogromnych, drewnianych rzeźbach Atlasa podtrzymującego świat na ramionach.

On the ship's bow,

Na dziobie miała stać masywna katapulta

a massive catapult would be able to fire 180 pound stone missiles.

zdolna miotać kamiennymi pociskami wagi 80 kilogramów.

For the enjoyment of its passengers,

Ku uciesze pasażerów

the ship was to feature a flower-lined promenade,

statek miał posiadać ukwieconą promenadę,

a sheltered swimming pool,

kryty basen

and bathhouse with heated water,

i łaźnię z podgrzewaną wodą,

a library filled with books and statues,

bibliotekę wypełnioną księgami i posągami,

a temple to the goddess Aphrodite,

świątynię na cześć bogini Afrodyty

and a gymnasium.

i siłownię.

And just to make things more difficult for Archimedes,

Żeby jeszcze utrudnić pracę Archimedesowi,

Hieron intended to pack the vessel full of cargo:

Hieron planował mnóstwo ładunku:

400 tons of grain,

400 ton zboża,

10,000 jars of pickled fish,

10 000 słojów marynowanej ryby,

74 tons of drinking water,

74 tony wody pitnej

and 600 tons of wool.

i 600 tony wełny.

It would have carried well over a thousand people on board,

Okręt miał pomieścić ponad tysiąc ludzi,

including 600 soldiers.

w tym 600 żołnierzy.

And it housed 20 horses in separate stalls.

Miał mieć też boksy dla 20 koni.

To build something of this scale,

Wybudować coś na taką skalę,

only for that to sink on its maiden voyage?

aby zatonęło już w pierwszym rejsie?

Well, let's just say that failure

Powiedzmy sobie szczerze, że porażka

wouldn't have been a pleasant option for Archimedes.

nie byłaby dla Archimedesa przyjemna.

So he took on the problem: will it sink?

Zaczął rozmyślać: czy statek zatonie?

Perhaps he was sitting in the bathhouse one day,

Być może pewnego dnia siedział w łaźni,

wondering how a heavy bathtub can float,

zastanawiając się nad tym, jak ciężka wanna może dryfować,

when inspiration came to him.

kiedy rozwiązanie przyszło samo.

An object partially immersed in a fluid is buoyed up by a force

Przedmiot częściowo zanurzony w cieczy unosi na powierzchni siła

equal to the weight of the fluid displaced by the object.

równa ciężarowi płynu wypartego przez przedmiot.

In other words, if a 2,000 ton Syracusia displaced exactly 2,000 tons of water,

Jeżeli ważąca 2000 ton Syrakuzja wyparłaby dokładnie 2000 ton wody,

it would just barely float.

z ledwością unosiłaby się na wodzie.

If it displaced 4,000 tons of water, it would float with no problem.

Jeśli wyparłaby 4000 ton wody, mogłaby unosić się bez problemu.

Of course, if it only displaced 1,000 tons of water,

Gdyby wyparła tylko 1000 ton wody,

well, Hieron wouldn't be too happy.

Hieron nie byłby zbyt zadowolony.

This is the law of buoyancy,

Jest to prawo wyporu

and engineers still call it Archimedes' Principle.

nazywane przez inżynierów Prawem Archimedesa.

It explains why a steel supertanker can float as easily as a wooden rowboat

To dlatego stalowy supertankowiec dryfuje równie łatwo co drewniana łódź

or a bathtub.

lub wanna.

If the weight of water displaced by the vessel below the keel

Jeśli ciężar wody wyparty przez okręt poniżej stępki

is equivalent to the vessel's weight,

jest równy ciężarowi statku,

whatever is above the keel will remain afloat above the waterline.

to całość nad stępką będzie unosić się nad linią wody.

This sounds a lot like another story involving Archimedes and a bathtub,

Brzmi to jak kolejna historia o Archimedesie i wannie

and it's possible that's because they're actually the same story,

co nie jest to wykluczone, bo są to te same opowieści,

twisted by the vagaries of history.

splecione ze sobą zrządzeniem losu.

The classical story of Archimedes' Eureka! and subsequent streak through the streets

Klasyczna opowieść o okrzyku "Ekureka" i biegu nago ulicami

centers around a crown, or corona in Latin.

skupia się wokół korony, po łacinie "corona".

At the core of the Syracusia story is a keel, or korone in Greek.

U podstaw historii o Syrakuzji leży stępka, po grecku "korone".

Could one have been mixed up for the other?

Czy jedno pomylono z drugim?

We may never know.

Nigdy się tego nie dowiemy.

On the day the Syracusia arrived in Egypt on its first and only voyage,

Kiedy Syrakuzja przybyła do Egiptu w swojej pierwszej i jedynej podróży,

we can only imagine how residents of Alexandria thronged the harbor

możemy się tylko domyślać, jak mieszkańcy Aleksandrii tłoczyli się w porcie,

to marvel at the arrival of this majestic, floating castle.

aby podziwiać przybycie okazałego pływającego zamku.

This extraordinary vessel was the Titanic of the ancient world,

Ten niezwykły okręt to był Titanic starożytnego świata,

except without the sinking, thanks to our pal, Archimedes.

tyle że nie utonął, dzięki naszemu kumplowi Archimedesowi.