The real story behind Archimedes’ Eureka! - Armand D'Angour

Translator: Tamara Shanoyan Reviewer: Sona Martirossian

When you think of Archimedes' "Eureka!" moment,

Երբ մտածում եք Արքիմեդի «Էվրիկայի» մասին,

you probably think of this.

հավանաբար, պատկերացնում եք հետևյալը:

As it turns out, it may have been more like this.

Սակայն պարզվում է, որ իրականում պետք է այսպես լինի:

In the third century BC, Hieron, king of the Sicilian city of Syracuse,

Ք.ա. III դարում Սիցիլիայի քաղաք Սիրակուզի արքա Հիերոնը

chose Archimedes to supervise

հանձնարարեց Արքիմեդին հսկել

an engineering project of unprecedented scale.

աննախադեպ մասշտաբի ինժեներական մի նախագծի կատարումը:

Hieron commissioned a sailing vessel

Հիերոնը հանձնարարել էր կառուցել մի նավ՝

50 times bigger than a standard ancient warship,

50 անգամ ավելի մեծ, քան ստանդարտ ռազմանավը,

named the Syracusia after his city.

որ կկոչվեր «Սիրակուզ»՝ ի պատիվ քաղաքի:

Hieron wanted to construct the largest ship ever,

Նա ուզում էր կառուցել երբևէ գոյություն ունեցող ամենամեծ նավը,

which was destined to be given as a present

որը պետք է նվիրեին

for Egypt's ruler, Ptolemy.

Եգիպտոսի կառավարիչ Պտոլեմին:

But could a boat the size of a palace possibly float?

Արդյո՞ք հնարավոր էր, որ պալատի չափ նավը մնար ջրի երեսին:

In Archimedes's day, no one had attempted anything like this.

Արքիմեդի օրոք ոչ-ոք չէր փորձել նման բան կառուցել:

It was like asking, "Can a mountain fly?"

Դա նույնն էր, ինչ հարցնելը, թե արդյոք կարող է սարը թռչել:

King Hieron had a lot riding on that question.

Հիերոն արքան մեծ հույսեր էր փայփայում նավի հետ կապված:

Hundreds of workmen were to labor for years on constructing the Syracusia

Հարյուրավոր բանվորներ տարիների ընթացքում կառուցում էին «Սիրակուզ» նավը՝

out of beams of pine and fir from Mount Etna,

օգտագործելով Էտնա լեռան մոտ աճող սոճիներն ու եղևնիները,

ropes from hemp grown in Spain,

Իսպանիայում աճող կանեփից հյուսած ճոպանները

and pitch from France.

և Ֆրանսիայից բերված կուպրը:

The top deck, on which eight watchtowers were to stand,

Վերին տախտակամածը, որտեղ պիտի 8 պահակադիտանոցները լինեին,

was to be supported not by columns,

պետք է ամրացված լիներ ոչ թե սյուներով,

but by vast wooden images of Atlas holding the world on his shoulders.

այլ իր ուսերին երկրագունդը պահող Ատլասի հսկայական փայտե արձաններով:

On the ship's bow,

Նավի առաջամասում

a massive catapult would be able to fire 180 pound stone missiles.

լինելու էր հսկայական քարաձիգ, որ կրակելու էր 80 կգ վիթխարի քարերով:

For the enjoyment of its passengers,

Ուղևորներին զվարճացնելու համար

the ship was to feature a flower-lined promenade,

նավի վրա լինելու էին ծաղիկներով եզերված զբոսավայր,

a sheltered swimming pool,

ծածկոցով լողավազան

and bathhouse with heated water,

և տաք ջրով բաղնիքներ,

a library filled with books and statues,

գրքերով ու արձաններով լի գրադարան,

a temple to the goddess Aphrodite,

Ափրոդիտե աստվածուհու տաճարը

and a gymnasium.

և մարզասրահ:

And just to make things more difficult for Archimedes,

Եվ Արքիմեդի խնդիրն է՛լ ավելի բարդացնելու համար

Hieron intended to pack the vessel full of cargo:

Հիերոնը մտադիր էր բեռնել նավը՝

400 tons of grain,

400 տոննա հացահատիկ,

10,000 jars of pickled fish,

10000 տարրա մարինացված ձուկ,

74 tons of drinking water,

74 տոննա խմելու ջուր

and 600 tons of wool.

և 600 տոննա բուրդ:

It would have carried well over a thousand people on board,

Նավը պետք է փոխադրեր մոտ 1000 մարդ,

including 600 soldiers.

ներառյալ 600 զինվոր,

And it housed 20 horses in separate stalls.

Ինչպես նաև առանձին ախոռներում 20 ձի:

To build something of this scale,

Արդյո՞ք նման չափսերի նավը

only for that to sink on its maiden voyage?

չէր կործանվի իր առաջին իսկ նավարկության ժամանակ:

Well, let's just say that failure

Պարզապես նշենք, որ ձախողումը

wouldn't have been a pleasant option for Archimedes.

Արքիմեդի համար հաճելի տարբերակ չէր լինի:

So he took on the problem: will it sink?

Եվ նա սկսեց մտորել. «Արդյո՞ք նավը կխորտակվի»:

Perhaps he was sitting in the bathhouse one day,

Հավանաբար այն օրը, երբ նա բաղնիքում նստած խորհում էր,

wondering how a heavy bathtub can float,

թե ինչպես կարող է ծանր լոգարանը մնալ ջրի մակերեսին,

when inspiration came to him.

նրա մոտ մի միտք ծագեց:

An object partially immersed in a fluid is buoyed up by a force

Մասամբ ջրում գտնվող առարկան դուրս է մղվում մի ուժի կողմից,

equal to the weight of the fluid displaced by the object.

որը հավասար է այն հեղուկի քաշին, որը առարկայով է փոխարինվել:

In other words, if a 2,000 ton Syracusia displaced exactly 2,000 tons of water,

Այլ կերպ ասած, եթե 2000 տ քաշով «Սիրակուզ» նավը ճիշտ 2000 տ ջուր դուրս մղի,

it would just barely float.

ապա այն հազիվ կմնա ջրի մակերեսին:

If it displaced 4,000 tons of water, it would float with no problem.

Իսկ եթե այն 4000 տ ջուր դուրս մղեր, ապա առանց որևէ խնդրի կլողար ջրի վրա:

Of course, if it only displaced 1,000 tons of water,

Իհարկե, եթե այն միայն 1000 տ ջուր դուրս մղեր,

well, Hieron wouldn't be too happy.

Հիերոնը այդքան էլ երջանիկ չէր լինի:

This is the law of buoyancy,

Սա դուրս մղման օրենքն է,

and engineers still call it Archimedes' Principle.

որը ֆիզիկոսները մինչև այժմ անվանում են Արքիմեդի օրենք:

It explains why a steel supertanker can float as easily as a wooden rowboat

Այն բացատրում է, թե ինչպես է պողպատե մեծ նավը լողում փայտե նավակի

or a bathtub.

կամ էլ լոգարանի պես թեթև:

If the weight of water displaced by the vessel below the keel

Եթե նավի ողնուցի կողմից դուրս մղված ջրի զանգվածը

is equivalent to the vessel's weight,

հավասար է նավի զանգվածին,

whatever is above the keel will remain afloat above the waterline.

ապա ինչ էլ լինի ողնուցից վերև կմնա ջրի մակերեսին:

This sounds a lot like another story involving Archimedes and a bathtub,

Այս ամենը թվում է, թե Արքիմեդի և լոգարանի մասին մեկ այլ պատմություն է, և

and it's possible that's because they're actually the same story,

հավանաբար այն պատճառով, որ դրանք իրականում միևնույն պատմությունն են,

twisted by the vagaries of history.

պարզապես մի փոքր խեղաթյուրված:

The classical story of Archimedes' Eureka! and subsequent streak through the streets

Արքիմեդի «Էվրիկայի» մասին իրական պատմությունը ծավալվում է

centers around a crown, or corona in Latin.

թագի կամ լատիներեն corona-յի շուրջ:

At the core of the Syracusia story is a keel, or korone in Greek.

«Սիրակուզիայի» մասին պատմության հիմքում ընկած է ողնուցը կամ հունարեն korone:

Could one have been mixed up for the other?

Արդյո՞ք խառնաշփոթ է եղել:

We may never know.

Մենք դա երբեք չենք իմանա:

On the day the Syracusia arrived in Egypt on its first and only voyage,

Այն օրը, երբ «Սիրակուզ» նավը իր առաջին և միակ նավարկությանը ժամանեց Եգիպտոս,

we can only imagine how residents of Alexandria thronged the harbor

կարող ենք միայն պատկերացնել, թե ինչպես էին Ալեքսանդրիայի բնակիչները հավաքվել

to marvel at the arrival of this majestic, floating castle.

նավահանգստում՝ հիանալու այդ արքայական, լողացող ապարանքով:

This extraordinary vessel was the Titanic of the ancient world,

Նմանը չունեցող այս նավը հին աշխարի Տիտանիկն էր, մի տարբերությամբ միայն,

except without the sinking, thanks to our pal, Archimedes.

որ, ի շնորհիվ մեր բարեկամ Արքիմեդի, այն չսուզվեց: