Why are cockroaches so hard to kill? - Ameya Gondhalekar

Prevodilac: Ognjen Miladinović Lektor: Milenka Okuka

In the Egyptian Book of the Dead, there’s a banishment spell that declares,

U egipatskoj „Knjizi mrtvih”, nalazi se čarolija proterivanja koja kaže:

“Be far from me, O vile cockroach.”

„Idi daleko od mene, o podla bubašvabo.”

More than 3,000 years later, we’re still trying to oust these insects.

Više od 3000 godina kasnije, i dalje pokušavamo da se rešimo ovih buba.

But from poison traps to hastily brandished slippers,

Ali od otrovnih zamki do mahnitog udaranja papučama,

cockroaches seem to weather just about everything we throw at them.

bubašvabe izgleda izdrže sve što iskoristimo protiv njih.

So what makes cockroaches so hard to kill?

Šta to čini bubašvabe tako otpornim?

There are nearly 5,000 cockroach species.

Postoji skoro 5000 vrsta bubašvaba.

99% of them live in a range of habitats where they play important ecological roles

99% njih živi u raznovrsnim staništima gde igraju važne ekološke uloge

by recycling dead or decaying organic matter

reciklirajući mrtve ili trule organske materije

and nourishing other animals.

i hraneći druge životinje.

But a couple dozen species adapted to live in close association with humans.

Nekoliko desetina vrsta se pak prilagodilo na život u bliskom okruženju ljudi.

German and American cockroaches are among the most common.

Nemačke i američke bubašvabe su najčešće.

And they owe their resilience to a combination

A svoju izdržljivost duguju kombinaciji

of physical and chemical adaptations.

fizičkih i hemijskih otpornosti.

When it comes to old-fashioned removal methods,

Kada su u pitanju klasične metode uklanjanja,

they're troublingly tenacious.

one su zabrinjavajuće istrajne.

An American cockroach’s sensory hairs or structures pick up subtle air currents

Čulne dlake američkih bubašvaba mogu da osete diskretna strujanja vazduha

and rapidly send signals to its central nervous system.

i velikom brzinom pošalju signal do centralnog nervnog sistema.

The roach can then turn and sprint away within a few milliseconds.

Bubašvaba onda može da se okrene i otrči u roku od par milisekundi.

And it’s among the fastest invertebrates ever recorded,

One su i jedne od najbržih beskičmenjaka ikada zabeleženih,

reaching speeds of up to 50 body lengths per second.

dostižući brzine i do 50 puta svoje telesne dužine po sekundi.

This would be the human equivalent of running more than 300 kilometers per hour.

Ovo bi bilo jednako brzini od preko 300 kilometara na čas kod ljudi.

And finding a hiding place is no problem.

Ni pronalaženje utočišta nije problem.

With its flattened, flexible body,

Sa svojim pljosnatim, savitljivim telom,

an American cockroach can squeeze into spaces less than a quarter of its height.

Američka bubašvaba se može zavući u prostor manji od četvrtine svoje visine.

Even if we do land a hit, it can withstand compressive forces

Čak i kada je udarimo, ona može idržati silu pritiska

of up to 900 times its own weight by distributing the impact along its body.

do 900 puta veću od svoje težine raspoređujući udarac uzduž tela.

And the cockroach’s toughness doesn’t end there.

A žilavost bubašvabe se ne završava tu.

Cockroaches can eat a variety of organic matter,

Bubašvabe mogu jesti mnoštvo organskih materija,

including hair, dead skin, adhesives, and paper.

uključujući kosu, mrtvu kožu, lepkove i papir.

This is made possible by an expansive set of digestive enzymes.

Ovo je moguće zahvaljući širokom skupu digestivnih enzima.

Cockroaches are able to thrive even in nutrient-poor environments.

Bubašvabe mogu uspevati i u okruženjima s nedostatkom hranljivih materija.

Roaches often eat decaying foods that are low in nitrogen—

One često jedu hranu koja truli s niskim sastavom azota -

an essential component of DNA and proteins.

koji je sastavni deo DNK i proteina.

But they survive by storing nitrogen-containing wastes in their bodies

Ali one preživljaju čuvanjem u svom telu otpada koji sadrži azot

and having a resident group of bacteria recycle the nitrogen

i imaju domaću grupu bakterija koje recikliraju azot

into useful molecules for them.

u korisne molekule za sebe.

Meanwhile, German cockroaches will eat their own poop, vomit,

U međuvremenu, nemačke bubašvabe će pojesti svoj izmet, povraćku

and dead or dying colony members without hesitation.

i mrtve ili umiruće članove kolonija bez oklevanja.

An American cockroach will frolic in sewers,

Američka bubašvaba će se brčkati u kanalizaciji,

consuming excrement and toting microbes like Staphylococcus aureus and E.coli.

konzumirajući izmet i noseći mikrobe kao što su Stafilokokus aureus i E. koli,

But they’ll rarely suffer any consequences.

ali retko će trpeti posledice.

This is because they’re equipped with genes that provide immunity

To je zato što su naoružane genima koji stvaraju imunitet

against numerous pathogens.

protiv mnogih patogena.

These genes are often duplicated many times over.

Ovi geni su neretko duplirani mnogo puta.

So when infected, the cockroach’s immune system efficiently unleashes

Tako da kad su zaražene, imuni sistem bubašvabe efikasno oslobađa

many antimicrobial molecules.

mnoštvo antimikrobnih molekula.

Cockroaches also have a slew of defenses against pesticides.

Bubašvabe takođe imaju razne odbrane od pesticida.

When a non-resistant roach walks on a surface that’s been sprayed

Kada bubašvaba bez otpornosti prošeta preko površine koja je isprskana

with a pyrethroid insecticide, for example,

sa piretroidnim insekticidom, na primer,

the results will likely be fatal.

ishod će biti fatalan.

Once absorbed, the chemical binds to sodium channel proteins,

Nakon apsorpcije, hemikalija se vezuje na proteine natrijumskih kanala,

which help propagate nerve impulses.

koji pomažu u širenju nervnih impulsa.

The pyrethroid keeps the sodium channels open,

Piretroid održava natrijum kanale otvorenim,

so the nerves fire repeatedly.

tako da se nervi stalno pale.

And soon, the cockroach dies.

I uskoro bubašvaba umire.

But if a resistant roach is exposed to pyrethroids, it’ll be just fine.

Ali ako je otporna bubašvaba izložena piretroidima, biće sasvim u redu.

Genetic mutations have given them sodium channels

Genetske mutacije su im dale natrijumske kanale

that the pyrethroids can’t bind to.

na koje piretroidi ne mogu da se vežu.

The cockroach also produces more detoxification enzymes,

Bubašvaba takođe proizvodi više enzima za detoksikaciju

which render the pesticide harmless,

zbog kojih pesticidi postaju bezopasni

and the cockroach simply excretes it as a waste.

i bubašvaba ih prosto izluči kao otpad.

Because German cockroaches reproduce especially quickly,

S obzirom na to da se nemačke bubašvabe razmnožavaju veoma brzo

populations may evolve resistance to a new pesticide within months.

populacije mogu stvoriti otpornost na nove pesticide u roku od par meseci.

So far, they're already resistant to 43 different chemicals.

Do sada, već su otporne na 43 različite hemikalije.

But contrary to popular belief,

Ali nasuprot popularnom verovanju,

cockroaches would probably not survive a nuclear apocalypse.

bubašvabe verovatno ne bi preživele nuklearnu apokalipsu.

Compared with other insects,

U poređenju s drugim insektima,

cockroaches are only mildly tolerant to radiation.

bubašvabe su samo blago tolerantne na radijaciju.

They would die near the sites of nuclear explosions

Umrle bi u blizini nuklearnih eksplozija

and would still be severely compromised miles away.

i bile bi ugrožene miljama daleko.

Moreover, disasters that threaten humanity

Štaviše, katastrofe koje prete čovečanstvu

also jeopardize the habitats and buffets we provide roaches.

takođe ugrožavaju staništa i bifee koje mi priređujemo bubašvabama.

Perhaps the only way to beat them is through our mutual destruction.

Možda je jedini način da ih pobedimo zajedničko uništenje.

Or maybe cockroaches would find even more surprising ways to thrive

Ili bi možda bubašvabe pronašle još više iznenađujućih načina da opstanu

long after we’re gone.

dugo nakon što nas ne bude bilo.