Why are cockroaches so hard to kill? - Ameya Gondhalekar

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: İlker ÖZBAŞ

In the Egyptian Book of the Dead, there’s a banishment spell that declares,

Mısır Ölüm Kitabı’nda

“Benden uzak dur, seni alçak hamam böceği” diyen bir kovma büyüsü var.

“Be far from me, O vile cockroach.”

More than 3,000 years later, we’re still trying to oust these insects.

3.000 yıldan fazla bir süre sonra hala bu böceklerden kurtulmaya çalışıyoruz

But from poison traps to hastily brandished slippers,

fakat zehirli tuzaklarından tutun alelacele fırlatılmış terliklere kadar

cockroaches seem to weather just about everything we throw at them.

onlara attığımız neredeyse her şeyi atlatmışa benziyorlar.

So what makes cockroaches so hard to kill?

O halde hamam böceklerini öldürmesi bu kadar zor yapan ne?

There are nearly 5,000 cockroach species.

Yaklaşık 5.000 hamam böceği türü vardır.

99% of them live in a range of habitats where they play important ecological roles

%99′u, ölüyü geri dönüştürerek ya da organik maddeyi parçalayarak

by recycling dead or decaying organic matter

ve diğer hayvanları besleyerek önemli ekolojik roller oynadıkları

and nourishing other animals.

çeşitli ortamlarda yaşarlar.

But a couple dozen species adapted to live in close association with humans.

Ama birkaç düzine hamam böceği türü insanlarla yakın yaşamaya adapte olmuş.

German and American cockroaches are among the most common.

Alman ve Amerikan hamam böceği en yaygın olanlar arasında.

And they owe their resilience to a combination

Dayanıklıklarını ise

fiziksel ve kimyasal adaptasyonların kombinasyonuna borçlular.

of physical and chemical adaptations.

When it comes to old-fashioned removal methods,

Söz konusu eski usul yok etme yöntemleri olunca

they're troublingly tenacious.

rahatsız edici bir şekilde inatçılar.

An American cockroach’s sensory hairs or structures pick up subtle air currents

Amerikan hamam böceğinin bıyıkları veya bünyeleri hafif esintileri hissediyor

and rapidly send signals to its central nervous system.

ve hızla merkezi sinir sistemine sinyal gönderiyor.

The roach can then turn and sprint away within a few milliseconds.

Hamam böceği sonra birkaç milisaniye içinde dönüp hızla koşuyor.

And it’s among the fastest invertebrates ever recorded,

Kayıtlara geçmiş en hızlı omurgasızlar arasında,

reaching speeds of up to 50 body lengths per second.

saniyede 50 vücut uzunluğu hızına ulaşıyor.

This would be the human equivalent of running more than 300 kilometers per hour.

Bu, bir insanın saatte 300 kilometreden fazla koşmasına denk geliyor.

And finding a hiding place is no problem.

Saklanma yeri de bulmak sorun değil.

With its flattened, flexible body,

Düz, esnek vücuduyla

an American cockroach can squeeze into spaces less than a quarter of its height.

bir Amerikan hamam böceği boyunun çeyreğinden daha küçük yerlere sığabilir.

Even if we do land a hit, it can withstand compressive forces

Vursak bile darbeyi vücuduna dağıtarak

of up to 900 times its own weight by distributing the impact along its body.

ağırlığının 900 katı kadar basınç kuvvetine dayanabilir.

And the cockroach’s toughness doesn’t end there.

Hamam böceğinin dayanıklılığı bununla da bitmiyor.

Cockroaches can eat a variety of organic matter,

Hamam böcekleri çeşitli organik maddeler yiyebilir;

including hair, dead skin, adhesives, and paper.

buna saç, ölü deri, yapıştırıcı ve kağıt da dahil.

This is made possible by an expansive set of digestive enzymes.

Bu, geniş bir sindirim enzimi seti ile mümkün.

Cockroaches are able to thrive even in nutrient-poor environments.

Hamam böcekleri besin yönünden kötü ortamlarda bile büyüyebiliyorlar.

Roaches often eat decaying foods that are low in nitrogen—

Hamam böcekleri genellikle DNA’nın ve proteinin ana bileşeni olan

an essential component of DNA and proteins.

azotun az miktarda bulunduğu çürüyen besinleri yer.

But they survive by storing nitrogen-containing wastes in their bodies

Fakat vücutlarında azot bulunan atıkları depolayarak

and having a resident group of bacteria recycle the nitrogen

ve azotu onlar için yararlı moleküllere geri dönüştüren

into useful molecules for them.

bir bakteri grubuna sahip olarak hayatta kalırlar.

Meanwhile, German cockroaches will eat their own poop, vomit,

Bu sırada Alman hamam böcekleri kendi dışkılarını, kusmuklarını

and dead or dying colony members without hesitation.

ve ölü ya da ölmekte olan koloni üyelerini tereddüt etmeden yerler.

An American cockroach will frolic in sewers,

Bir Amerikan hamam böceği lağımlarda gülüp oynar,

consuming excrement and toting microbes like Staphylococcus aureus and E.coli.

dışkı tüketir ve Staphylococcus aureus ve E.coli gibi mikropları taşır.

But they’ll rarely suffer any consequences.

Fakat nadiren sonuçlarına katlanırlar.

This is because they’re equipped with genes that provide immunity

Bunun nedeni, çeşitli patojenlere karşı

bağışıklık kazandıran genlere sahip olmalarıdır.

against numerous pathogens.

These genes are often duplicated many times over.

Bu genler genellikle birçok kez kopyalanır.

So when infected, the cockroach’s immune system efficiently unleashes

Enfekte olduklarında hamam böceğinin bağışıklık sistemi

etkili bir biçimde birçok antimikrobiyal molekül serbest bırakır.

many antimicrobial molecules.

Cockroaches also have a slew of defenses against pesticides.

Hamam böceklerinin ayrıca böcek ilaçlarına karşı bir sürü savunmaları vardır.

When a non-resistant roach walks on a surface that’s been sprayed

Dayanıklı olmayan bir hamam böceği

mesela piretroid böcek ilacı sıkılan bir yüzeyde yürüdüğünde

with a pyrethroid insecticide, for example,

the results will likely be fatal.

sonuç muhtemelen ölümcül olacaktır.

Once absorbed, the chemical binds to sodium channel proteins,

Bir kez emildiğinde kimyasal, sodyum kanalı proteinlerine bağlanacaktır,

which help propagate nerve impulses.

bu da sinir sinyallerinin yayılmasına yardım eder.

The pyrethroid keeps the sodium channels open,

Piretroid, sodyum kanalını açık tutar;

so the nerves fire repeatedly.

böylece sinirler durmadan ateşlenir

And soon, the cockroach dies.

ve çok geçmeden hamam böceği ölür.

But if a resistant roach is exposed to pyrethroids, it’ll be just fine.

Ama dayanıklı bir hamam böceği piretroide maruz kaldığında bir şey olmaz.

Genetic mutations have given them sodium channels

Genetik mutasyonlar, onlara piretroidin bağlanamayacağı

that the pyrethroids can’t bind to.

sodyum kanalları verir.

The cockroach also produces more detoxification enzymes,

Hamam böceği ayrıca daha fazla detoksifikasyon enzimi üretir,

which render the pesticide harmless,

bu da böcek ilacını zararsız kılar

and the cockroach simply excretes it as a waste.

ve hamam böceği zehri sadece bir atık olarak vücudundan atar.

Because German cockroaches reproduce especially quickly,

Alman hamam böcekleri çok hızlı çoğaldıkları için

populations may evolve resistance to a new pesticide within months.

nüfus aylar içinde yeni bir böcek ilacına dayanıklılık kazanabilir.

So far, they're already resistant to 43 different chemicals.

Şimdiye kadar 43 farklı kimyasala karşı dayanıklılar bile.

But contrary to popular belief,

Ama bilinenin aksine,

cockroaches would probably not survive a nuclear apocalypse.

hamam böcekleri muhtemelen bir nükleer kıyametten sağ kurtulamaz.

Compared with other insects,

Diğer böceklere kıyasla

cockroaches are only mildly tolerant to radiation.

hamam böcekleri radyasyona sadece biraz dayanıklıdırlar.

They would die near the sites of nuclear explosions

Nükleer patlama alanlarının yakınında ölürler

and would still be severely compromised miles away.

ve kilometrelerce uzakta bile hala ciddi bir şekilde tehlikede olacaklardır.

Moreover, disasters that threaten humanity

Dahası insanlığı tehdit eden felaketler

also jeopardize the habitats and buffets we provide roaches.

aynı zamanda hamam böceklerine sunduğumuz büfe ve ortamları tehlikeye sokacaktır.

Perhaps the only way to beat them is through our mutual destruction.

Onları yenmenin tek yolu belki de ortak tahribattır

Or maybe cockroaches would find even more surprising ways to thrive

ya da hamam böcekleri belki de biz gittikten çok sonra bile

büyümenin daha da şaşırtıcı yollarını bulacaklardır.

long after we’re gone.