Why are cockroaches so hard to kill? - Ameya Gondhalekar

Translator: Duy Khôi Reviewer: Thu Ha Tran

In the Egyptian Book of the Dead, there’s a banishment spell that declares,

Trong “Ai Cập sinh tử kỳ thư” có một câu thần chú trục xuất nói rằng:

“Be far from me, O vile cockroach.”

“Tránh xa ta ra, hỡi con gián hèn hạ”.

More than 3,000 years later, we’re still trying to oust these insects.

Hơn 3.000 năm sau, chúng ta vẫn còn đang cố gắng xua đuổi những con côn trùng này.

But from poison traps to hastily brandished slippers,

Nhưng từ bẫy tẩm độc đến đập bằng dép,

cockroaches seem to weather just about everything we throw at them.

dường như chúng có thể tránh được mọi thứ mà chúng ta ném.

So what makes cockroaches so hard to kill?

Vậy điều gì khiến gián khó bị tiêu diệt đến vậy?

There are nearly 5,000 cockroach species.

Có gần 5.000 loài gián khác nhau.

99% of them live in a range of habitats where they play important ecological roles

99% sống trong những môi trường mà chúng có vai trò sinh thái quan trọng

by recycling dead or decaying organic matter

bằng cách tái chế xác chết hoặc chất hữu cơ đang phân hủy

and nourishing other animals.

và nuôi dưỡng những động vật khác.

But a couple dozen species adapted to live in close association with humans.

Nhưng vài chục loài đã thích nghi để sống cùng với con người.

German and American cockroaches are among the most common.

Gián Đức và gián Mỹ là một trong những loài phổ biến nhất.

And they owe their resilience to a combination

Chúng có khả năng phục hồi là nhờ sự kết hợp của

of physical and chemical adaptations.

những thích ứng vật lý và hóa học.

When it comes to old-fashioned removal methods,

Nếu áp dụng phương pháp tiêu diệt lỗi thời,

they're troublingly tenacious.

thì chúng vẫn không bị ảnh hưởng gì.

An American cockroach’s sensory hairs or structures pick up subtle air currents

Cấu trúc hoặc lông cảm giác của gián Mỹ thu nhận các luồng không khí phảng phất

and rapidly send signals to its central nervous system.

và nhanh chóng gửi tín hiệu đến hệ thống thần kinh trung ương.

The roach can then turn and sprint away within a few milliseconds.

Chúng có thể quay đầu chạy chỉ trong vòng vài mili giây.

And it’s among the fastest invertebrates ever recorded,

Nó là một trong những động vật không xương sống nhanh nhất đã từng ghi nhận,

reaching speeds of up to 50 body lengths per second.

đạt tốc độ lên đến gấp 50 lần chiều dài cơ thể mỗi giây.

This would be the human equivalent of running more than 300 kilometers per hour.

Tương đương với con người phải chạy hơn 300 km một giờ.

And finding a hiding place is no problem.

Tìm một nơi ẩn nấp cũng không có vấn đề gì với chúng.

With its flattened, flexible body,

Sở hữu một thân hình dẹt và linh hoạt,

an American cockroach can squeeze into spaces less than a quarter of its height.

một con gián Mỹ có thể chui vào không gian nhỏ hơn một phần tư chiều cao của nó.

Even if we do land a hit, it can withstand compressive forces

Ngay cả khi chúng ta giẫm đạp lên, thì nó có thể chịu được lực nén

of up to 900 times its own weight by distributing the impact along its body.

gấp 900 lần trọng lượng của chính nó bằng việc phân bố dọc theo cơ thể.

And the cockroach’s toughness doesn’t end there.

Sự dẻo dai của gián không chỉ có bao nhiêu đó.

Cockroaches can eat a variety of organic matter,

Chúng có thể ăn nhiều loại chất hữu cơ,

including hair, dead skin, adhesives, and paper.

bao gồm tóc, da chết, keo kết dính và giấy.

This is made possible by an expansive set of digestive enzymes.

Điều này có thể thực hiện được là nhờ một tập hợp mở rộng của các men tiêu hóa.

Cockroaches are able to thrive even in nutrient-poor environments.

Gián có thể phát triển mạnh ngay cả trong môi trường nghèo dinh dưỡng.

Roaches often eat decaying foods that are low in nitrogen—

Chúng thường ăn thức ăn thối rữa có chứa ít nitơ

an essential component of DNA and proteins.

vì nitơ một thành phần thiết yếu của DNA và protein.

But they survive by storing nitrogen-containing wastes in their bodies

Nhưng chúng tồn tại bằng cách tích trữ chất thải chứa nitơ trong cơ thể

and having a resident group of bacteria recycle the nitrogen

và có một nhóm vi khuẩn trong cơ thể chúng tái chế nitơ

into useful molecules for them.

trở thành các phân tử hữu ích cho chúng.

Meanwhile, German cockroaches will eat their own poop, vomit,

Trong khi đó, gián Đức sẽ ăn phân, những thứ nôn mửa,

and dead or dying colony members without hesitation.

và những con gián đã chết hoặc sắp chết không ngần ngại.

An American cockroach will frolic in sewers,

Một con gián Mỹ sẽ vui đùa trong cống rãnh,

consuming excrement and toting microbes like Staphylococcus aureus and E.coli.

ăn phân và vi khuẩn như tụ cầu vàng và E.coli.

But they’ll rarely suffer any consequences.

Nhưng chúng hiếm khi bị ảnh hưởng gì.

This is because they’re equipped with genes that provide immunity

Bởi vì chúng được trang bị các gen có khả năng miễn dịch

against numerous pathogens.

chống lại nhiều mầm bệnh.

These genes are often duplicated many times over.

Các gen này thường được nhân lên gấp nhiều lần.

So when infected, the cockroach’s immune system efficiently unleashes

Thế nên khi bị nhiễm, hệ thống miễn dịch của chúng giải phóng

many antimicrobial molecules.

nhiều phân tử kháng khuẩn.

Cockroaches also have a slew of defenses against pesticides.

Gián cũng có những biện pháp chống lại thuốc trừ sâu.

When a non-resistant roach walks on a surface that’s been sprayed

Khi một con gián không kháng thuốc đi trên bề mặt đã được phun

with a pyrethroid insecticide, for example,

với thuốc trừ sâu pyrethroid, chẳng hạn,

the results will likely be fatal.

nó có thể sẽ bị chết.

Once absorbed, the chemical binds to sodium channel proteins,

Sau khi thấm vào cơ thể, hóa chất liên kết đến protein kênh natri

which help propagate nerve impulses.

giúp lan truyền các xung thần kinh.

The pyrethroid keeps the sodium channels open,

Pyrethroid giữ cho các kênh natri mở ra,

so the nerves fire repeatedly.

vì vậy các dây thần kinh bị tác động liên tục.

And soon, the cockroach dies.

Và ngay sau đó, con gián sẽ chết.

But if a resistant roach is exposed to pyrethroids, it’ll be just fine.

Nhưng nếu một con gián kháng được thuốc tiếp xúc với pyrethroids, nó sẽ không sao.

Genetic mutations have given them sodium channels

Đột biến gen đã cung cấp cho chúng các kênh natri

that the pyrethroids can’t bind to.

mà các pyrethroid không thể liên kết được.

The cockroach also produces more detoxification enzymes,

Gián cũng sản xuất nhiều hơn các enzym giải độc,

which render the pesticide harmless,

làm cho thuốc trừ sâu trở nên vô hại,

and the cockroach simply excretes it as a waste.

và chỉ đơn giản là bài tiết các chất đó như một chất thải.

Because German cockroaches reproduce especially quickly,

Bởi vì gián Đức hồi sinh lại đặc biệt nhanh chóng,

populations may evolve resistance to a new pesticide within months.

chúng có thể kháng lại các loại thuốc trừ sâu mới trong vòng vài tháng.

So far, they're already resistant to 43 different chemicals.

Cho đến nay, chúng đã chống lại đến 43 loại hóa chất khác nhau.

But contrary to popular belief,

Nhưng trái ngược với niềm tin của số đông,

cockroaches would probably not survive a nuclear apocalypse.

gián sẽ không sống sót sau ngày tận thế hạt nhân.

Compared with other insects,

So với các loại côn trùng khác,

cockroaches are only mildly tolerant to radiation.

Gián chỉ chịu được bức xạ ở mức độ nhẹ.

They would die near the sites of nuclear explosions

Chúng có thể sẽ chết gần nơi xảy ra vụ nổ hạt nhân

and would still be severely compromised miles away.

hoặc vẫn sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng dù cách xa hàng dặm.

Moreover, disasters that threaten humanity

Ngoài ra, các thảm họa đe dọa loài người

also jeopardize the habitats and buffets we provide roaches.

cũng gây nguy hiểm cho môi trường sống và nguồn thức ăn mà ta cung cấp cho gián.

Perhaps the only way to beat them is through our mutual destruction.

Có lẽ cách duy nhất để đánh bại chúng là tiêu diệt cả ta và chúng.

Or maybe cockroaches would find even more surprising ways to thrive

Hoặc có thể loài gián sẽ tìm ra cách không ngờ hơn để phát triển lâu dài

long after we’re gone.

sau khi chúng ta biến mất.