Why are cockroaches so hard to kill? - Ameya Gondhalekar

Translator: Ko Ko Oo Reviewer: Sanntint Tint

In the Egyptian Book of the Dead, there’s a banishment spell that declares,

အီဂျစ်တွေရဲ့ မရဏစာအုပ်က မကောင်းဆိုးဝါးနှင်တဲ့ မန္တာန်တစ်ခုမှာ

“Be far from me, O vile cockroach.”

အို ပိုးဟပ်ဆိုး၊ ငါနဲ့ဝေးရာကို သွားပါ ဆိုပြီး ပါဝင်ပါတယ်။

More than 3,000 years later, we’re still trying to oust these insects.

နှစ်သုံးထောင်ကျော်ကြာပြီးသည့်တိုင်လည်း ဒီပိုးကောင်ကို မုန်းနေကြတုန်းပါပဲ။

But from poison traps to hastily brandished slippers,

ပိုးသတ်ဆေးတွေ၊ ဖိနပ်ရိုက်ချက်ကြမ်းတွေ လွှတ်နေပေမဲ့

cockroaches seem to weather just about everything we throw at them.

ပိုးဟပ်တွေကြည့်ရတာ အရာရာ ခံနိုင်ရည်ရှိနေပုံပါပဲ။

So what makes cockroaches so hard to kill?

ဆိုတော့ကာ ဘာကြောင့် ပိုးဟပ်တွေကို သတ်ရခက်တာလဲ။

There are nearly 5,000 cockroach species.

ပိုးဟပ်မျိုးစိတ်ပေါင်း ငါးထောင်လောက်ရှိတဲ့အထဲမှာ

99% of them live in a range of habitats where they play important ecological roles

(၉၉)ရာနှုန်းလောက်က အသေတွေ အပုပ်အဆွေးတွေကို စားပြီး

by recycling dead or decaying organic matter

တခြားသတ္တဝါတွေကို အာဟာရပြုနေတဲ့

and nourishing other animals.

ဂေဟစနစ်မှာ အရေးပါတဲ့သူတွေပါ။

But a couple dozen species adapted to live in close association with humans.

သို့သော် မျိုးစိတ်ဒါဇင်အနည်းငယ်လောက်က လူတွေနဲ့ နီးကပ်စွာနေကြပြီး

German and American cockroaches are among the most common.

ဂျာမန်နဲ့ အမေရိကန်ပိုးဟပ်မျိုးတွေက ထင်ရှားပါတယ်။

And they owe their resilience to a combination

သူတို့ဟာ ဓာတုနဲ့ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲပြီး

of physical and chemical adaptations.

အခြေမပျက် နေထိုင်နိုင်တဲ့ အစွမ်းရှိပါတယ်။

When it comes to old-fashioned removal methods,

နည်းဟောင်းတွေနဲ့ ရှင်းလင်းမယ်ဆိုရင်တော့

they're troublingly tenacious.

သူတို့ဟာ အရမ်းအသက်ပြင်းပါတယ်။

An American cockroach’s sensory hairs or structures pick up subtle air currents

အမေရိကန်ပိုးဟပ်ရဲ့ ဦးမှင်ဟာ ညင်သာတဲ့ လေလှိုင်းလေးတွေကိုတောင် အာရုံခံနိုင်ပြီး

and rapidly send signals to its central nervous system.

ဗဟိုအာရုံကြောစနစ်ကို ချက်ခြင်းသတင်းပို့ပါတယ်။

The roach can then turn and sprint away within a few milliseconds.

ဒါကြောင့် ပိုးဟပ်ဟာ စက္ကန့်ဝက်အတွင်းမှာတင် ချက်ခြင်းလှည့်ပြေးနိုင်တာဖြစ်ပါတယ်။

And it’s among the fastest invertebrates ever recorded,

ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါထဲမှာ အမြန်ဆုံးဖြစ်ပြီး

reaching speeds of up to 50 body lengths per second.

တစ်စက္ကန့်အတွင်းမှာတင် ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အဆငါးဆယ် အကွာကို အရောက်ပြေးနိုင်ပါတယ်။

This would be the human equivalent of running more than 300 kilometers per hour.

လူတစ်ယောက်အနေနဲ့ ကြည့်မယ်ဆို တစ်နာရီ (၃၀၀)ကီလိုမီတာ ပြေးသလိုပါပဲ။

And finding a hiding place is no problem.

ပုန်းစရာရှာဖို့ကလည်း မခက်ခဲပါဘူး။

With its flattened, flexible body,

ပြားပြီး ပျော့ပြောင်းတဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ကြောင့်

an American cockroach can squeeze into spaces less than a quarter of its height.

အမေရိကန်ပိုးဟပ်တစ်ကောင်ဟာ သူ့အမြင့်ရဲ့ လေးပုံတစ်ပုံနေရာကို ချုံ့ဝင်နိုင်ပါတယ်။

Even if we do land a hit, it can withstand compressive forces

ငါတို့ ထိအောင်ရိုက်နိုင်ရင်တောင်မှ သူ့ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အဆကိုးရာကျော်အားကို

of up to 900 times its own weight by distributing the impact along its body.

ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့ ဖြန့်ထုတ်လိုက်ခြင်းဖြင့် သူက ခံနိုင်ရည်ရှိနေပါတယ်။

And the cockroach’s toughness doesn’t end there.

သူ့ရဲ့ အကြမ်းခံနိုင်စွမ်းက မဆုံးသေးပါဘူး။

Cockroaches can eat a variety of organic matter,

ပိုးဟပ်တွေဟာ အော်ဂန်းနစ်ပစ္စည်းများစွာကို စားသောက်နိုင်ပါတယ်။

including hair, dead skin, adhesives, and paper.

ဆံပင်မွေးတွေ၊ အရေခွံတွေ၊ ကော်တွေ၊ စာရွက်တွေ စသဖြင့်ပေါ့။

This is made possible by an expansive set of digestive enzymes.

ဒါဟာ သူတို့တွေရဲ့ များပြားလှတဲ့ အစာခြေ အင်ဇိုင်းတွေကြောင့်ပါ။

Cockroaches are able to thrive even in nutrient-poor environments.

ပိုးဟပ်တွေဟာ အာဟာရနည်းပါးတဲ့ နေရာမှာလည်း နေထိုင်ရှင်သန်နိုင်ပါတယ်။

Roaches often eat decaying foods that are low in nitrogen—

DNA နဲ့ ပရိုတိန်းတွေအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်တဲ့

an essential component of DNA and proteins.

နိုက်ထရိုဂျင်နည်းတဲ့ အစာအပုပ်အဆွေးတွေတောင် စားပါတယ်။

But they survive by storing nitrogen-containing wastes in their bodies

သူတို့ဟာ နိုက်ထရိုဂျင်ပါတာတွေကို ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း သိမ်းထားပြီး

and having a resident group of bacteria recycle the nitrogen

ကိုယ်တွင်းဘက်တီးရီးယားတွေက အသုံးဝင်တဲ့ မော်လီကျူးတွေအဖြစ်

into useful molecules for them.

ပြန်လည်ပြုပြင်အသုံးပြုပါတယ်။

Meanwhile, German cockroaches will eat their own poop, vomit,

ဂျာမန်ပိုးဟပ်တွေကတော့ သူတို့ရဲ့မစင်တွေ၊ အန်ဖတ်တွေနဲ့

and dead or dying colony members without hesitation.

ဇာတ်တူသားပြန်စားပြီး အသက်ရှင်နိုင်ပါတယ်။

An American cockroach will frolic in sewers,

အမေရိကန်ပိုးဟပ်တွေက မြောင်းတွေထဲမှာ မြူးတူးပျော်ပါးစွာပဲ

consuming excrement and toting microbes like Staphylococcus aureus and E.coli.

Staphylococcus aureus and E.coli တို့လို ပိုးတွေအများကြီးပါတဲ့ မစင်တွေကို စားပေမဲ့

But they’ll rarely suffer any consequences.

ဘာမှမဖြစ်ပါဘူး။

This is because they’re equipped with genes that provide immunity

ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူတို့မှာ ရောဂါပိုးမျိုးစုံကို နိုင်တဲ့

against numerous pathogens.

ကိုယ်ခံအားဗီဇကို ပိုင်ဆိုင်လို့ပါပဲ။

These genes are often duplicated many times over.

ဒီဗီဇဟာ အမြဲတစေပွားများနေတာကြောင့်

So when infected, the cockroach’s immune system efficiently unleashes

ပိုးကူးစက်ခံရတိုင်း ပိုးဟပ်တွေရဲ့ ကိုယ်ခံအားစနစ်က

many antimicrobial molecules.

များပြားလှတဲ့ ပိုးသတ်မော်လီကျူးတွေ ထုတ်လွှတ်ပါတယ်။

Cockroaches also have a slew of defenses against pesticides.

ပိုးဟပ်တွေမှာ ဓာတုပိုးသတ်ဆေးတွေကို ခံနိုင်အားစနစ်လည်း ရှိနေပါတယ်။

When a non-resistant roach walks on a surface that’s been sprayed

ခံနိုင်ရည်မရှိတဲ့ ပိုးဟပ်တစ်ကောင် Pyrethroid ပိုးသတ်ဆေးဖြန်းထားတဲ့အပေါ်

with a pyrethroid insecticide, for example,

ဖြတ်ပြေးမိတယ် ဆိုပါစို့၊

the results will likely be fatal.

သူ သေကောင်းသေသွားပါလိမ့်မယ်။

Once absorbed, the chemical binds to sodium channel proteins,

စိမ့်ဝင်သွားတာနဲ့ ဒီဓာတုပစ္စည်းတွေက အာရုံကြောတွေ ကိုလှုံ့ဆော်မယ့်

which help propagate nerve impulses.

Sodium Channel ပရိုတိန်းတွေနဲ့ သွားပေါင်းပါတဲ့အခါ

The pyrethroid keeps the sodium channels open,

pyrethroid ဓာတ်ပေါင်းတွေ ဖွင့်ထားတဲ့ Sodium Channel တွေကနေ

so the nerves fire repeatedly.

အာရုံကြောတွေက ဆက်တိုက်သတင်းပို့ပါတော့တယ်။

And soon, the cockroach dies.

နောက်တော့ ပိုးဟပ်က သေသွားပါတယ်။

But if a resistant roach is exposed to pyrethroids, it’ll be just fine.

ခံနိုင်ရည်ရှိ ပိုးဟပ်က Pyrethroid ကို ထိရင်တော့ ဘာမှမဖြစ်တော့ပါဘူး။

Genetic mutations have given them sodium channels

ဗီဇအထွန်းက Pyrethroids မပေါင်းနိုင်တဲ့

that the pyrethroids can’t bind to.

Sodium Channel တွေ ဖန်တီးလိုက်လို့ပါ။

The cockroach also produces more detoxification enzymes,

ပိုးဟပ်ကိုယ်တိုင်ကလည်း ပိုးသတ်ဆေးအဆိပ်တွေကို ဖြေစေမယ့်

which render the pesticide harmless,

အဆိပ်ဖြေအင်ဇိုင်းများကို ထုတ်နိုင်ပြီး

and the cockroach simply excretes it as a waste.

အဆိပ်တွေကို အညစ်အကြေးအဖြစ် စွန့်ထုတ်နိုင်ပါတယ်။

Because German cockroaches reproduce especially quickly,

ဂျာမန်ပိုးဟပ်တွေဟာ မျိုးပွားမှု အရမ်းမြန်တာမို့

populations may evolve resistance to a new pesticide within months.

ပိုးသတ်ဆေးအသစ်ကို လပိုင်းအတွင်း ခံနိုင်ရည်ရှိသွားနိုင်ပါတယ်။

So far, they're already resistant to 43 different chemicals.

အခုအထိတော့ မတူညီတဲ့ဓာတုပစ္စည်း ၄၃ မျိုးကို ခံနိုင်နေပါပြီ။

But contrary to popular belief,

သို့သော် အများထင်သလို မဟုတ်တာက

cockroaches would probably not survive a nuclear apocalypse.

အနုမြူကပ်ဘေးကိုတော့ သူတို့ မခံနိုင်ပါဘူး။

Compared with other insects,

အခြားအင်းဆက်တွေလိုပဲ

cockroaches are only mildly tolerant to radiation.

ပိုးဟပ်တွေဟာ ဓာတ်ရောင်ခြည်ဘေးကို အနည်းငယ်သာ ခံနိုင်ရည်ရှိပါတယ်။

They would die near the sites of nuclear explosions

အနုမြူပေါက်ကွဲမှုတွေရဲ့ အနီးမှာဆို သေသွားကြမှာဖြစ်ပြီး

and would still be severely compromised miles away.

မိုင်ပေါင်းများစွာ အဝေးကဆိုလည်း ဆိုးရွားစွာ ထိခိုက်ကြမှာပါ။

Moreover, disasters that threaten humanity

နောက်ပြီး လူသားတွေ ဘေးအန္တရာယ်ကြုံတဲ့အခါ

also jeopardize the habitats and buffets we provide roaches.

လူသားတွေကို မှီခိုနေတဲ့ ပိုးဟပ်တွေလည်း အန္တရာယ်ရှိလာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

Perhaps the only way to beat them is through our mutual destruction.

ဆိုတော့ သူရောကိုယ်ရော ပျက်သုန်းခြင်းကမှ သူတို့ကို သတ်နိုင်မှာလား။

Or maybe cockroaches would find even more surprising ways to thrive

ကျွန်တော်တို့ ပျက်သုဉ်းပြီးနောက်မှာတောင် ပိုးဟပ်တွေဟာ နည်းလမ်းသစ်တွေနဲ့

long after we’re gone.

အသက်ဆက်နေနိုင်မှာလား။