How do you know whom to trust? - Ram Neta

Skąd wiedzieć komu ufać? - Ram Neta

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: A. Konstancja Wiszniewska Korekta: Daniel Wróblewski

You believe that the Sun is much larger than the Earth,

Wierzysz, że Słońce jest dużo większe od Ziemi,

that the Earth is a roughly spherical planet

Ziemia jest z grubsza kulistą planetą,

that rotates on its axis every 24 hours

która co 24 godziny robi obrót wokół własnej osi,

and it revolves around the Sun once every 365 days.

a jej obieg wokół Słońca trwa 365 dni.

You believe that you were born on a particular date,

Wierzysz, że rodzimy się w konkretnym dniu,

that you were born to two human parents

dwojgu rodzicom będących parą istot ludzkich,

and that each of your human parents

którzy kiedyś również

was born on an earlier date.

urodzili się w konkretnym dniu.

You believe that other human beings

Wierzysz, że inne istoty ludzkie

have thoughts and feelings like you do

tak samo jak my, myślą i czują

and that you are not surrounded by humanoid robots.

i nie otaczają cię człekokształtne roboty.

You believe all of these things and many more,

Wierzysz w to wszystko i jeszcze więcej,

not on the basis of direct observation,

nie na podstawie bezpośredniej obserwacji,

which can't, by itself, tell you very much

która i tak niewiele nam powie

about the relative size and motion

o względnym rozmiarze i ruchu

of the Sun and the Earth,

Słońca i Ziemi,

or about your own family history,

ani o naszym rodowodzie,

or about what goes on in the minds of other humans.

ani o tym, co dzieje się w umysłach innych ludzi.

Instead, these beliefs are mostly based on

Nasze przekonania opierają się głównie na tym,

what you've been told.

co nam powiedziano.

Without spoken and written testimonies,

Bez świadectwa mówionego czy pisanego

human beings could not pass on knowledge

istoty ludzkie nie mogłyby

from one person to another,

przekazywać wiedzy sobie nawzajem,

let alone from one generation to another.

a co dopiero kolejnym pokoleniom.

We would know much, much less

Dużo mniej wiedzielibyśmy

about the world around us.

o otaczającym nas świecie.

So learning about a topic

Uczenie się poprzez zadawanie pytań ekspertom

by asking an expert on that topic,

w danej dziedzinie

or appealing to authority,

lub zwrócenie się do autorytetu,

helps us gain knowledge,

pomaga zdobyć wiedzę,

but, it doesn't always.

ale nie zawsze tak jest.

Even the most highly respected authorities

Nawet najbardziej cenione autorytety

can turn out to be wrong.

mogą się mylić.

Occasionally this happens

Czasami zdarza się to,

because a highly respected authority is dishonest

ponieważ szanowany autorytet jest nieuczciwy

and claims to know something

i twierdzi, że wie coś,

that she or he really doesn't know.

czego tak naprawdę nie wie.

Sometimes it happens just because they make a mistake.

Czasami autorytet się pomyli.

They think they know when they don't know.

Sądzi, że wie, choć nie wie.

For example, a number of respected economists

Na przykład wielu szanowanych ekonomistów

did not expect the financial collapse of 2008.

nie przewidziało krachu finansowego roku 2008.

They turned out to be wrong.

Popełnili błąd.

Maybe they were wrong

Może błąd wynikał

because they were overlooking some important evidence.

z przegapienia istotnych dowodów.

Maybe they were wrong because they were misinterpreting

Może błąd był efektem

some of the evidence they had noticed.

złej interpretacji znanych im materiałów.

Or maybe they were wrong

Może zrobili błąd,

simply because they were reasoning carelessly

ponieważ wyciągnęli błędne wnioski

from the total body of their evidence.

na podstawie zgromadzonych dowodów.

But whatever the reason,

Obojętnie jaki był powód,

they turned out to be wrong

popełnili błąd,

and many people who trusted their authority

a wiele osób, które zawierzyło ich autorytetowi,

ended up losing lots of money,

skończyło tracąc dużo pieniędzy,

losing lots of other people's money,

zarówno swoich jak i cudzych,

on account of that misplaced trust.

na bazie źle ulokowanego zaufania.

So while appealing to authority

Zatem choć zwrócenie się do autorytetu

can sometimes provide us with valuable knowledge,

może czasem dostarczyć cennej wiedzy,

it also can sometimes be the cause

może też stać się

of monumental errors.

powodem poważnych błędów.

It's important to all of us to be able to distinguish

Ważna jest umiejętność odróżnienia,

those occasions on which we can safely and reasonably trust authority

kiedy rozsądnie i bezpiecznie zwrócić się do autorytetu,

from those occasions on which we can't.

a kiedy nie powinniśmy tego robić.

But how do we do that?

Ale skąd to wiedzieć?

In order to do that,

Najlepiej zrobić to

nothing is more useful than

Najlepiej zrobić to

an authority's track record on a particular topic.

sprawdzając reputację autorytetu w danej dziedzinie.

If someone turns out to perform well

Jeśli autorytet ma

in a given situation much of the time,

duże osiągnięcia w swojej dziedzinie,

then it's likely that he or she will continue

jest duże prawdopodobieństwo,

to perform well in that same situation,

że w tej dziedzinie pozostanie dobry,

at least in the near term.

przynajmniej w najbliższym czasie.

And this generalization holds true

To uogólnienie sprawdza się

of the testimony of authorities as much as of anything else.

nie tylko odnośnie reputacji.

If someone can consistently pick winners

Jeśli ktoś konsekwentnie wybiera zwycięzców

in both politics and baseball,

zarówno w polityce jak i baseballu,

then we should probably trust him or her

to chyba powinniśmy mu zaufać,

to keep on picking winners in both politics or baseball,

że nadal będzie typował zwycięzców, tak w polityce jak i baseballu,

though maybe not in other things

choć może nie w tych dziedzinach,

where his or her track record may be less stellar.

gdzie nie ma imponujących osiągnięć.

If other forecasters have a poorer track record

Jeśli inni progności nie mają osiągnięć

on those same two topics,

w tych dwóch dziedzinach,

then we shouldn't trust them as much.

nie powinniśmy obdarzać ich zaufaniem.

So whenever you're considering whether

Zatem jeśli zastanawiacie się,

to trust the testimony of some authority,

czy zaufać świadectwu jakiegoś autorytetu,

the first question to ask yourself is,

trzeba sobie zadać pytanie:

"What's their track record on this topic?"

"Jakie mają osiągnięcia w tej dziedzinie?"

And notice that you can apply

Zauważcie,

the very same lesson to yourself.

że można odnieść tę lekcję do siebie.

Your instincts tell you that you've just met Mr. Right,

Instynkt mówi, że właśnie spotkałaś "tego jedynego",

but what sort of track record do your instincts have

ale jakie doświadczenie

on topics like this one?

ma w tej dziedzinie twój instynkt?

Have your instincts proven themselves

Czy instynkt udowodnił,

to be worthy of your trust?

że jest wart twego zaufania?

Just as we judge other people's testimony

Tak jak oceniamy innych,

by their track record,

na podstawie ich osiągnięć,

so, too, we can judge our own instincts

tak samo możemy ocenić swoje odruchy

by their track record.

na podstawie własnego doświadczenia.

And this brings us one step closer

To pozwoli nam

to an objective view of ourselves

bardziej obiektywnie spojrzeć na siebie

and our relation to the world around us.

i nasze relacje z otaczającym światem.