How do you know whom to trust? - Ram Neta

Ինչպե՞ս իմանալ, թե ում կարելի է վստահել։- Րամ Նետա

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Hayk Zayimtsyan Reviewer: Kristine Sargsyan

You believe that the Sun is much larger than the Earth,

Մենք համոզված ենք, որ Արևը ավելի մեծ է քան Երկրագունդը,

that the Earth is a roughly spherical planet

որ Երկրագունդը մոտավորապես գնդաձև մոլորակ է

that rotates on its axis every 24 hours

և իր առանցքի շուրջ պտույտ է կատարում ամեն 24 ժամը մեկ՝

and it revolves around the Sun once every 365 days.

միևնույն ժամանակն պտտվելով Արևի շուրջ 365 օրվա ընթացքում։

You believe that you were born on a particular date,

Մենք գիտենք, որ ծնվել ենք որոշակի օր

that you were born to two human parents

և որ երկու ծնող ունենք, որոնք նույնպես մարդ են։

and that each of your human parents

Նրանցից յուրաքանչյուրն էլ

was born on an earlier date.

իր հերթին ծնվել է նորից մի որորշակի օր, բայց ավելի վաղ ժամանակներում։

You believe that other human beings

Մենք գիտենք, որ այլ մարդիկ էլ մեզ պես

have thoughts and feelings like you do

ունեն մտքեր և զգացմունքներ,

and that you are not surrounded by humanoid robots.

և որ մենք շրջապատված չենք մարդանման ռոբոտներով։

You believe all of these things and many more,

Մենք հավատում ենք այս ամենին, և շատ այլ բաների։

not on the basis of direct observation,

Հավատում ենք ոչ թե հիմնվելով անձամբ տեսածի վրա,

which can't, by itself, tell you very much

որն, ի դեպ, շատ բան չէր էլ կարող ասել, օրինակ,

about the relative size and motion

Արևի համեմատ Երկրի հարաբերական չափի

of the Sun and the Earth,

կամ նրանց շարժման,

or about your own family history,

կամ մեր ընտանիքի պատմության,

or about what goes on in the minds of other humans.

կամ ուրիշ մարդկանց ուղեղներում տեղի ունեցածի մասին։

Instead, these beliefs are mostly based on

Այլ հավատում ենք, որորվհետև հիմնվում ենք

what you've been told.

ուրիշների կողմից մեզ պատմածի վրա։

Without spoken and written testimonies,

Առանց գրավոր կամ բանավոր նարկայացումների

human beings could not pass on knowledge

մարդ արարածը նույնիսկ չէր կարողանա իր

from one person to another,

գիտելիքները փոխանցել մեկ անձից մյուսը։

let alone from one generation to another.

Էլ չենք էլ խոսում մեկ սերնդից մյուսը գիտելիք հասցնելու մասին։

We would know much, much less

Այդ դեպքում մենք շատ, շատ ավելի քիչ տեղեկություն կունենաինք

about the world around us.

մեզ շրջապատող աշխարհի մասին։

So learning about a topic

Այսինքն, ինչ որ մի հարցի մասին տեղեկանալը՝

by asking an expert on that topic,

հարցնելով այդ հարցում մասնագետի ,

or appealing to authority,

կամ լիազորված անձի,

helps us gain knowledge,

մեզ օգնում է գիտելիքներ ստանալ։

but, it doesn't always.

Բայց, պարզվում է, ոչ միշտ։

Even the most highly respected authorities

Նույնիսկ ամենահարգված մասնագետները

can turn out to be wrong.

կարող են սխալվել։

Occasionally this happens

Երբեմն սա տեղի է ունենում, որովհետև

because a highly respected authority is dishonest

այդ հարգված մասնագետը անկեղծ չէ,

and claims to know something

և պնդում է, որ տեղյակ է ինչ որ բանից,

that she or he really doesn't know.

որի մասին նա իրականում շատ բան չգիտի։

Sometimes it happens just because they make a mistake.

Երբեմն էլ իրենք ուղղակի սխալվում են։

They think they know when they don't know.

Իրենք կարծում են, որ իրենք գիտեն, բայց դա այդպես չէ իրականում։

For example, a number of respected economists

Օրինակ՝ մի շարք հարգված տնտեսագետներ

did not expect the financial collapse of 2008.

չէին սպասում, որ 2008թ․-ի ֆինանսական փլուզումը տեղի կունենար։

They turned out to be wrong.

Պարզվեց, որ իրենք սխալ էին։

Maybe they were wrong

Գուցե նրանք սխալվեցին, որորվետև

because they were overlooking some important evidence.

հաշվի չէին առել մի շատ կարևոր փաստ։

Maybe they were wrong because they were misinterpreting

Կամ գուցե սխալվեցին, որորվհետև սխալ էին

some of the evidence they had noticed.

մեկնաբանել իրենց ունեցած փաստերը։

Or maybe they were wrong

Կամ էլ սխալվեցին ուղղակի, որովհետև

simply because they were reasoning carelessly

տրամաբանում էին առանց առանձնապես

from the total body of their evidence.

հաշվի առնելու ներկա փաստերի գոյությունը։

But whatever the reason,

Ինչ էլ որ լիներ պատճառը,

they turned out to be wrong

արդյունքում նրանք սխալվեցին և

and many people who trusted their authority

նրանց նկատմամբ ձևավորված վստահության պատճառով

ended up losing lots of money,

շատ մարդիկ, որ վստահում էին իրենց մասնագետներին,

losing lots of other people's money,

ի վերջո կորցրեցին մեծ գումարներ, ինչի հետևանքով էլ

on account of that misplaced trust.

շատ ուրիշ մարդիկ զրկվեցին իրենց գումարից։

So while appealing to authority

Այսինքն, ճիշտ է, որ մասնագետին լսելը

can sometimes provide us with valuable knowledge,

հաճախ մեզ կարող է արժեքավոր տեղեկություն տալ,

it also can sometimes be the cause

բայց երբեմն էլ դա կարող է փառահեղ սխալների

of monumental errors.

պատճառ հանդիսանալ։

It's important to all of us to be able to distinguish

Մեզ բոլորիս համար կարևոր է, որ կարողանանք տարբերակել

those occasions on which we can safely and reasonably trust authority

այն առիթները, երբ մասնագետներին լսելը ապահով է,

from those occasions on which we can't.

նրանցից, երբ դա այնքան էլ անվնաս չէ։

But how do we do that?

Բայց ինչպե՞ս կարող ենք դա իմանալ։

In order to do that,

Դրա համար չկա ավելի

nothing is more useful than

օգտակար բան, քան

an authority's track record on a particular topic.

մասնագետի աշխատանքային նվաճումների պատմությունը։

If someone turns out to perform well

Եթե ինչ որ մեկը որոշ ժամանակի ընթացքում մեծ մասամբ

in a given situation much of the time,

կարողացել է լավ ցուցանիշներ ցույց տալ տվյալ իրավիճակում,

then it's likely that he or she will continue

ուրեմն հավանական է, որ նա կշարունակի

to perform well in that same situation,

այդպիսի արդյունավետությամբ աշխատել․

at least in the near term.

համենայն դեպս մոտակա ժամկետներում։

And this generalization holds true

Եվ այս ընդհանրացումը ամենալավ միջոցն է

of the testimony of authorities as much as of anything else.

մասնագետների ցուցմունքների ճշգրտությունը ստուգելու համար։

If someone can consistently pick winners

Եթե ինչ որ մեկը կարող է շարունակաբար

in both politics and baseball,

հաղթանակողներ գտնել, թե քաղաքականության և թե բեյսբոլի մեջ,

then we should probably trust him or her

ուրեմն իրեն հավաաբար կարելի է վստահել

to keep on picking winners in both politics or baseball,

և թույլ տալ շարունակել ընտրել հաղթողներ և՛ քաղաքականության և՛ բեյսբոլի համար,

though maybe not in other things

բայց գուցե ոչ մյուս բնագավառների,

where his or her track record may be less stellar.

որտեղ նրա պատմությունը այքան էլ աստղային չի եղել։

If other forecasters have a poorer track record

Եթե այլ կանխագուշակողները ավելի վատ պատմություն ունեն

on those same two topics,

հենց այդ նույն բնագավառներում,

then we shouldn't trust them as much.

ուրեմն պետք չէ իրենց վստահել այդ հարցերում։

So whenever you're considering whether

Ուրեմն, երբ որոշում ենք, թե արդյոք կարող ենք

to trust the testimony of some authority,

ինչ որ մասնագետի կարծիքին վստահել թե ոչ,

the first question to ask yourself is,

առաջին հարցը, որ պետք է մեզ տանք դա սա է։

"What's their track record on this topic?"

«Ինչպիսի՞ն է նրանց պատմությունը այս բնագավառում»

And notice that you can apply

Նաև կարևոր է նկատել, որ հենց նույն օրենքը

the very same lesson to yourself.

կարող ենք գործածել մեր մասին դատելու համար։

Your instincts tell you that you've just met Mr. Right,

Օրինակ՝ մեր ներքին ձայնը ասում է մեզ, որ հանդիպել ենք Պրն․ Իդեալականին։

but what sort of track record do your instincts have

Բայց ինչպիսի՞ հաջողությունների է հասել մեր ներքին ձայնը

on topics like this one?

այս հարցում մինչև հիմա ։

Have your instincts proven themselves

Արդյո՞ք այն ապացուցել է,

to be worthy of your trust?

որ արժանի է մեր վստահությանը։

Just as we judge other people's testimony

Հենց այնպես, ինչպես մենք գնահատում ենք այլ մարդկանց կարծիքները՝

by their track record,

հետևելով իրենց պատմությանը,

so, too, we can judge our own instincts

մենք կարող ենք դատել մեր իսկ կարծիքի մասին՝

by their track record.

մեր իսկ պատմությունով։

And this brings us one step closer

Սա մեզ մեկ քայլով ավելի մոտ կբերի

to an objective view of ourselves

մեր և մեզ շրջապատող աշխարհի հետ

and our relation to the world around us.

մեր հարաբերությունների մասին օբյեկտիվ կարծիք ունենալուն։