Solid, liquid, gas and … plasma? - Michael Murillo

Translator: Tun Lin Aung + 1 Reviewer: sann tint

Have you ever seen static electricity cause a spark of light?

တည်ငြိမ်လျှပ်စစ်ကြောင့်ဖြစ်တဲ့ အလင်းပွင့် တစ်ပွင့်ကို သင် မြင်ဖူးပါသလား။

What is that spark?

ဒီ မီးပွားက ဘာပါလိမ့်။

What about lightning,

မိုးကြိုး၊

the Northern Lights,

ဥတ္တရ အလင်း၊

or the tail of a comet?

သို့မဟုတ် ကြယ်တံခွန်ရဲ့အမြီးရော ဘာတွေပါလိမ့်။

All of those things, and many others,

ဒါတွေအကုန်လုံး ပြီးတော့ အခြားအရာများစွာဟာ

in fact 99.9% of the universe, are made of plasma.

တကယ်ဆို စကြ၀ဠာရဲ့ ၉၉% အထိကို plasma နဲ့ပြုလုပ်ပါတယ်။

Plasma is a state of matter

Plasma ဆိုတာဟာ မြင်နေကျ ပုံစံတွေကနေ

drastically different from the more familiar forms.

ဗြန်းစားကြီး ကွဲပြားလာတဲ့ ရုပ်အခြေအနေ တရပ်ပါ။

Take ice, for example.

ဥပမာပေးဖို့ ရေခဲတုံးကိုယူပါ။

Ice, a solid, melts to become water, a liquid,

အခဲဖြစ်တဲ့ ရေခဲက အရည်ဖြစ်တဲ့ ရေအဖြစ် အရည်ပျော်မယ်၊

which, when heated, vaporizes into steam, a gas.

ယင်းကို အပူပေးတဲ့အခါ ဓာတ်ငွေ့ဖြစ်တဲ့ ရေနွေးငွေ့အဖြစ် အငွေ့ပျံပါတယ်။

Continued heating of the steam at a high enough temperature

အပူချိန် အလုံအလောက်နဲ့ ရေနွေးငွေ့ကို ဆက်တိုက် အပူပေးလို့

causes the water molecules in it to separate

၎င်းထဲရှိ ရေမော်လီကျူးတွေကို ကြုံရာကျပန်း လှည့်ပတ် ရွှေ့လျားစေရင်

into freely roaming hydrogen and oxygen atoms.

ဟိုက်ဒြိုဂျင်နဲ့ အောက်စီဂျင် အက်တမ်တွေ အဖြစ် ခွဲထွက်လာပါမယ်။

With a little more heat, the ionization process occurs

အပူ အနည်းငယ် ထပ်တိုးရင် အိုင်းယွန်းဖြစ်ထွန်းစေကာ

and the negatively charged electrons escape the atoms,

အနုတ်လျှပ်စစ် ဓာတ်ဆောင် အီလက်ထရွန်တွေဟာ အပေါင်းလျှပ်စစ်ဓာတ်ဆောင်

leaving behind positively charged ions.

အိုင်းယွန်းတွေကို ချန်ရစ်ကာ အက်တမ်ကို စွန့်ခွာကြပါတယ်။

This mixture of freely roaming negative and positive charges is plasma,

လျှပ်စစ် အနုတ်ဓာတ်နှင့် အပေါင်းဓာတ်များ လွတ်လပ်စွာ ကျပန်း ရောနှောခြင်းဟာ plasma ပါ

and at a high enough temperature, any gas can be made into one.

အလုံအလောက် မြင့်မားတဲ့ အပူချိန်၌ မည်သည့် ဓာတ်ငွေ့ကိုမဆို ဒါမျိုးပြုလုပ်နိုင်ပါတယ်။

These freely moving charged particles behave very differently

လွတ်လပ်စွာ လှုပ်ရှားနေတဲ့ လျှပ်စစ်ဆောင် အမှုန်တွေဟာ တပါးသော ရုပ်ဒြပ်

from the particles in other types of matter.

တွေထဲက အမှုန်တွေနဲ့ ယှဉ်ရင် အလွန်ခြားနားစွာ ပြုမူပြန်တယ်။

When a doorknob, a solid, has static electricity on it,

အခဲဖြစ်တဲ့ တံခါးလက်ကိုင်ပေါ်မှာ တည်ငြိမ်လျှပ်စစ်ဆောင်တဲ့အခါ

it doesn't look or behave any differently.

အနေအထား သို့မဟုတ် ပြုမူပုံဟာ ထူးမခြားနားပါ။

And with the exception of a compass or other magnetic object,

သံလိုက်အိမ်မြောင် သို့မဟုတ် တခြား သံလိုက်ဓာတ်ဆောင် ၀တ္ထုတွေ ခြွင်းချက်ထားရင်

we rarely see matter respond to a magnetic field.

သံလိုက်စက်ကွင်းကို တုန့်ပြန်တဲ့ ရုပ်ဒြပ်မျိုးဟာ မြင်ရ ခဲပါတယ်။

But put a plasma in an electric field or magnetic field,

ဒါပေမဲ့ plasma ကို လျှပ်စစ်စက်ကွင်း သို့မဟုတ် သံလိုက်စက်ကွင်းထဲ ထားပါက

and you'll get a very different reaction.

သိပ်ကို ကွဲပြားတဲ့ တုန့်ပြန်မှုတွေ သင် ရလိမ့်မယ်။

Because plasmas are charged,

plasma ဟာ လျှပ်စစ်ဓာတ် ဆောင်ခြင်းကြောင့်

electric fields accelerate them,

ယင်းကို လျှပ်စစ်စက်ကွင်းက အရှိန်တင်ပြီး

and magnetic fields steer them in circular orbits.

သံလိုက်စက်ကွင်းတွေက စက်ဝိုင်းဆန်ဆန် ပတ်လမ်းမှာ သူတို့ကို ပဲ့ကိုင်ပါတယ်။

And when the particles within plasma collide,

plasma အတွင်းရှိ အမှုန်ငယ်များ တိုက်မိတဲ့အခါ

or accelerated by electricity or magnetism,

ဒါမှမဟုတ် လျှပ်စစ်ဓာတ် သို့မဟုတ် သံလိုက်ဓာတ်က အရှိန်တင်ပေးတဲ့အခါ

light is generated,

အလင်းကို ထုတ်လွှတ်ပါတယ်၊

which is what we see when we look at plasmas

ဒါက Plasma တွေကို တို့ကြည့်တဲ့အခါ မြင်ရတာပါ၊

like the Aurora Borealis.

ဥတ္တရ အလင်းလိုမျိုးပါ။

Plasmas aren't just beautiful, celestial phenomena, though.

plasma တွေက အလှဆန်တဲ့ အာကာသဆိုင်ရာ ဖြစ်စဉ်တွေ လောက်ပဲ မဟုတ်ပါဘူး။

Imagine a tiny cube made of normal gas with a very high voltage across it.

သာမာန် ဓာတ်ငွေ့ပါတဲ့ ကုဗတုံးလေးတွေကို ဗို့အား အများကြီး ပေးထားတယ်လို့ စိတ်ကူးပါ။

The resulting electric field

ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ လျှပ်စစ်စက်ကွင်းက

pushes some of the electrons off the atoms and accelerates them to high speeds

အက်တမ်မှ အီလက်ထရွန်တစ်ချို့ကို တွန်းထုတ်ပြီး အရှိန်မြှင့်တင်ပေးလို့

causing the ionization of other atoms.

အခြားအက်တမ်တွေကိုပါ အိုင်းယွန်း ဖြစ်စေလိုက်ပါတယ်။

Imbedded impurities in the tiny cube of gas

ဓာတ်ငွေ့ထည့်ထားတဲ့ ကုဗတုံးငယ်အတွင်း ပါဝင်ရောနှောနေတဲ့ အခြားအမှုန်တွေက

cause it to gain and release a precise amount of energy

ခရမ်းလွန် ရောင်ခြည်ပုံစံဖြင့် တိကျတဲ့ စွမ်းအင်တရပ်ကို

in the form of ultraviolet radiation.

စုပ်ဖို့ သို့မဟုတ် စွန့်ဖို့ ၎င်းကို ဖြစ်စေပါတယ်။

Attached to each tiny cube,

ဒီ ကုဗတုံးလေးတွေကို တွဲသီကာ

a fluorescent material glows with a specific color

ပြင်းအားတိကျတဲ့ ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်ကို ၎င်းထံ ကျရောက်စေတဲ့အခါ

when ultraviolet light at just the right intensity reaches it.

အလင်းထုတ် ပစ္စည်းက သတ်မှတ်ထားတဲ့ အရောင်တွေ လင်းပါတယ်။

Now, make a rectangle out of a million of these tiny cubes,

အခုတော့ အလင်းထုတ်ပစ္စည်းကို လေးထောင့်ပုံ သီတွဲကာ ရှုပ်ထွေးအဆင့်မြင့်တဲ့

each separately controlled by sophisticated electronics.

အီလက်ထရောနစ်ပညာသုံးလို့ တစ်ခုချင်းစီကို ခွဲခြားထိန်းချုပ် ပါတယ်။

You may be looking at one now.

အခု သင် ကြည့်နေတာ အဲဒီ တစ်ခုဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

This is called a plasma TV.

ဒါမျိုးကို plasma တီဗီလို့ ခေါ်ပါတယ်။

Plasmas also have implications for health care.

plasma က ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု လုပ်ငန်း အသုံးတွေ ရှိပါတယ်

Plasma chemists create highly specific plasmas

Plasmaလုပ်တဲ့ ဓာတုဗေဒသမားတွေက အရည်အသွေးမြင့် Plasma တွေဖန်တီးလို့

that can destroy or alter targeted chemicals,

ပစ်မှတ်ထားတဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေကို ဖျက်စီးနိုင်၊ ပြောင်းလဲနိုင်လို့

thereby killing pathogenic organisms on food or hospital surfaces.

ဒီနည်းနဲ့ စားစရာတွေ၊ ဆေးရုံနံရံတွေပေါ်က ရောဂါပိုးမွှားတွေကို သုတ်သင်ပစ်ပါတယ်။

Plasmas are all around us,

Plasma တွေက ကြီးကြီးမားမားနဲ့ သေးသေးမွှားမွှား

in forms that are both spectacular and practical.

ပုံစံနှစ်မျိုးလုံးဖြင့် ကျွန်တော်တို့ကို လုံး၀ ဝန်းရံထားပါတယ်။

And in the future, plasma could be used

နောင်အနာဂတ်မှာဆို Plasma ကို

to permanently rid landfills of their waste,

မြေဖို့အမှိုက်တွေကို ထာ၀ရ ဖယ်ရှားဖို့၊

efficiently remove toxins from our air and water,

လေနဲ့ ရေမှ အဆိပ်တွေကို ထိရောက်စွာ ဖယ်ရှားဖို့၊

and provide us with a potentially unlimited supply

ပြီးတော့ သန့်စင်တဲ့ ပြည့်ဖြိုးမြဲ စွမ်းအင်ကို တို့တွေ လိုအပ်သမျှ

of renewable clean energy.

ထောက်ပံ့ဖို့ အသုံးပြုရာ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိနိုင်ပါလိမ့်မယ်။