Solid, liquid, gas and … plasma? - Michael Murillo

Stan stały, ciekły, gazowy i... plazma ? - Michael Murillo

Tłumaczenie: Justyna Kapelan Korekta: Rysia Wand

Have you ever seen static electricity cause a spark of light?

Widzieliście kiedyś, jak powstaje iskra?

What is that spark?

Czym jest iskra?

What about lightning,

A co z błyskawicami,

the Northern Lights,

zorzą polarną,

or the tail of a comet?

czy ogonem komety?

All of those things, and many others,

Każda z tych rzeczy i wiele innych,

in fact 99.9% of the universe, are made of plasma.

właściwie 99,9% wszechświata, wykonana jest z plazmy.

Plasma is a state of matter

Plazma to stan materii

drastically different from the more familiar forms.

bardzo różny od innych znanych form.

Take ice, for example.

Weźmy pod uwagę lód.

Ice, a solid, melts to become water, a liquid,

Lód, najpierw stały, topi się i powstaje woda, czyli ciecz,

which, when heated, vaporizes into steam, a gas.

która po podgrzaniu zamienia się w parę, czyli gaz.

Continued heating of the steam at a high enough temperature

Dalsze podgrzewanie pary w wysokiej temperaturze

causes the water molecules in it to separate

powoduje oddzielanie się cząsteczek wody

into freely roaming hydrogen and oxygen atoms.

w swobodne atomy wodoru i tlenu.

With a little more heat, the ionization process occurs

W większej temperaturze zachodzi jonizacja

and the negatively charged electrons escape the atoms,

i ujemne elektrony opuszczają cząsteczki,

leaving behind positively charged ions.

pozostawiając jony naładowane dodatnio.

This mixture of freely roaming negative and positive charges is plasma,

Ta mieszanka swobodnych ładunków to plazma,

and at a high enough temperature, any gas can be made into one.

w jaką może się zamienić każdy gaz przy odpowiednio wysokiej temperaturze.

These freely moving charged particles behave very differently

Te cząsteczki zachowują się zupełnie inaczej

from the particles in other types of matter.

niż cząsteczki w innych typach materii.

When a doorknob, a solid, has static electricity on it,

Gdy na klamce pojawia się elektryczność statyczna,

it doesn't look or behave any differently.

to klamka nie zmienia wyglądu czy stanu.

And with the exception of a compass or other magnetic object,

Z wyjątkiem kompasu lub innego obiektu magnetycznego,

we rarely see matter respond to a magnetic field.

materia rzadko reaguje na pole magnetyczne.

But put a plasma in an electric field or magnetic field,

Ale plazma umieszczona w polu elektrycznym lub magnetycznym,

and you'll get a very different reaction.

powoduje całkiem inną reakcję.

Because plasmas are charged,

Plazmy są naładowane,

electric fields accelerate them,

więc pola elektryczne je przyspieszają,

and magnetic fields steer them in circular orbits.

a pola magnetyczne sterują nimi w orbitach kołowych.

And when the particles within plasma collide,

Gdy cząsteczki w obrębie plazmy zderzą się

or accelerated by electricity or magnetism,

lub przyspieszą ze względu na elektryczność lub magnetyzm,

zostaje wygenerowane światło,

light is generated,

which is what we see when we look at plasmas

co można zaobserwować, patrząc na plazmę

like the Aurora Borealis.

taką jak zorza polarna.

Plasmas aren't just beautiful, celestial phenomena, though.

Plazmy to nie tylko piękne zjawisko na niebie.

Imagine a tiny cube made of normal gas with a very high voltage across it.

Wyobraź sobie sześcian gazu pod wysokim napięciem.

The resulting electric field

Powstałe w nim pole elektryczne

pushes some of the electrons off the atoms and accelerates them to high speeds

wypycha elektrony z atomu z dużą prędkością,

causing the ionization of other atoms.

powodując jonizację innych atomów.

Imbedded impurities in the tiny cube of gas

Zanieczyszczenia w malutkim sześcianie gazu

cause it to gain and release a precise amount of energy

powodują wzmocnienie i uwolnienie energii

in the form of ultraviolet radiation.

w postaci promieniowania ultrafioletowego.

Attached to each tiny cube,

Przydzielony do każdego sześcianu

a fluorescent material glows with a specific color

materiał fluorescencyjny świeci określonym kolorem,

when ultraviolet light at just the right intensity reaches it.

pod wpływem odpowiednio natężonego światła ultrafioletowego.

Stwórzmy prostokąt z małych sześcianów

Now, make a rectangle out of a million of these tiny cubes,

each separately controlled by sophisticated electronics.

sterowanych skomplikowaną elektroniką.

You may be looking at one now.

Pewnie widzisz teraz jeden z nich.

This is called a plasma TV.

To jest tak zwany telewizor plazmowy.

Plasmas also have implications for health care.

Plazmy mają również znaczenie w leczeniu.

Plasma chemists create highly specific plasmas

Chemicy tworzą bardzo specyficzne plazmy,

that can destroy or alter targeted chemicals,

które niszczą lub zmieniają dane środki chemiczne

i zabijają związki chorobotwórcze w szpitalu i żywności.

thereby killing pathogenic organisms on food or hospital surfaces.

Plasmas are all around us,

Plazmy są wszędzie wokół nas,

in forms that are both spectacular and practical.

w formach, które są jednocześnie spektakularne i praktyczne.

And in the future, plasma could be used

W przyszłości plazma może być używana

to permanently rid landfills of their waste,

do pozbywania się odpadów ze środowiska,

efficiently remove toxins from our air and water,

oczyszczania powietrza i wody z toksyn

and provide us with a potentially unlimited supply

i dostarczania nam nieograniczonych dostaw

of renewable clean energy.

czystej i odnawialnej energii.