Solid, liquid, gas and … plasma? - Michael Murillo

Katı, sıvı, gaz … plazma? - Michael Murillo

Çeviri: Efser Özer Gözden geçirme: Utku Ertugral

Have you ever seen static electricity cause a spark of light?

Hiç durgun elektriğin ışık kıvılcımına neden olduğunu gördünüz mü?

What is that spark?

Nedir bu kıvılcım?

What about lightning,

Peki ya şimşek,

the Northern Lights,

Aurora ışıkları ya da

or the tail of a comet?

kuyruklu yıldızın kuyruğu ?

All of those things, and many others,

Bütün bu şeyler ve daha birçokları

in fact 99.9% of the universe, are made of plasma.

ve hatta evrenin %99.9'u plazmadır.

Plasma is a state of matter

Plazma maddenin bir halidir.

drastically different from the more familiar forms.

Plazma, benzer formlarından sert bir şekilde ayrılır.

Take ice, for example.

Örneğin, buzu ele alalım.

Ice, a solid, melts to become water, a liquid,

Katı haldeki buz eriyerek sıvı hale yani suya dönüşür.

which, when heated, vaporizes into steam, a gas.

Isıtıldığında, buharlaşır ve buhar olarak gaz haline gelir.

Continued heating of the steam at a high enough temperature

Yüksek sıcaklıkta ısınmaya devam eden buhar,

causes the water molecules in it to separate

su moleküllerinin kendi içinde birbirinden ayrılmasına neden olur.

into freely roaming hydrogen and oxygen atoms.

Böylece hidrojen ve oksijen atomları başıboş gezer.

With a little more heat, the ionization process occurs

Birazcık daha ısıyla iyonlaşma işlemi meydana gelir.

and the negatively charged electrons escape the atoms,

Negatif yüklü elektronlar atomdan kaçmaya başlar.

leaving behind positively charged ions.

Arkalarında pozitif yüklü iyonları bırakırlar.

This mixture of freely roaming negative and positive charges is plasma,

Bu başıboş dolaşan negatif ve pozitif yüklü iyonların karışımına plazma denir.

and at a high enough temperature, any gas can be made into one.

Yeterli yüksek sıcaklıkta herhangi bir gaz plazma hale geçebilir.

These freely moving charged particles behave very differently

Bu başıboş dolaşan yüklü partiküller diğer madde hallerinin

from the particles in other types of matter.

partiküllerinden farklı davranır.

When a doorknob, a solid, has static electricity on it,

Katı halde olan kapı tokmağı üzerinde durgun elektrik bulunur.

it doesn't look or behave any differently.

Farklı bir şekilde davranıyor gibi gözükmüyor.

And with the exception of a compass or other magnetic object,

pusula ya da diğer manyetik objelerin istisnai durumları dışında,

we rarely see matter respond to a magnetic field.

maddelerin manyetik alana tepki verdiğine nadir rastlarız.

But put a plasma in an electric field or magnetic field,

Fakat elektrikli ya da manyetik ortama bir plazma koyduğunuz zaman

and you'll get a very different reaction.

farklı bir tepki göreceksiniz.

Because plasmas are charged,

Çünkü plazmalar yüklüdür.

electric fields accelerate them,

Elektrikli alan onlara ivme verir.

and magnetic fields steer them in circular orbits.

Manyetik alan ise plazmaları sirküler yörüngeye yönlendirir.

And when the particles within plasma collide,

Plazma içerisindeki partiküller elektrik ya da

or accelerated by electricity or magnetism,

manyetik alanda çarpıştığında ya da ivme kazandığında

light is generated,

ışık oluşur.

which is what we see when we look at plasmas

Bu, plazmalara baktığımızda gördüğümüz ışıktır.

like the Aurora Borealis.

Aurora ışıkları (Kuzey Işıkları) gibi.

Plasmas aren't just beautiful, celestial phenomena, though.

Oysa, plazmalar sadece güzel göksel değillerdir.

Imagine a tiny cube made of normal gas with a very high voltage across it.

Üzerinden yüksek gerilim geçen normal gazdan yapılan minicik bir küp hayal edin.

The resulting electric field

Oluşan elektrik alanı,

pushes some of the electrons off the atoms and accelerates them to high speeds

bazı elektronları atomdan atması ve yüksek hızda ivme kazandırması

causing the ionization of other atoms.

diğer atomların da iyonlaşmasına neden olur.

Imbedded impurities in the tiny cube of gas

Minicik küp gazın içine yerleşmiş kirlilikler

cause it to gain and release a precise amount of energy

çoğalır ve bunları tam miktarda mor ötesi ışınım

in the form of ultraviolet radiation.

formunda enerji olarak yayar.

Attached to each tiny cube,

Birleşen her minik küp,

a fluorescent material glows with a specific color

floresan madde, ultraviyole ışıklar ona ulaştığında

when ultraviolet light at just the right intensity reaches it.

özel bir renk ile parlar.

Now, make a rectangle out of a million of these tiny cubes,

Milyonlarca küçük küp birleşerek bir dikdörtgen oluşturur.

each separately controlled by sophisticated electronics.

Her biri tecrübeli elektronikler tarafından ayrı ayrı kontrol edilir.

You may be looking at one now.

Şu an belki bir tanesine bakıyor olabilirsiniz.

This is called a plasma TV.

Bunun adı plazma TV.

Plasmas also have implications for health care.

Plazmalar ayrıca sağlık alanında da birçok etkiye sahiptir.

Plasma chemists create highly specific plasmas

Plazma kimyası, yüksek özellikteki hedeflenen kimyasalları değiştirebilen

that can destroy or alter targeted chemicals,

ya da tahrip edebilen plazmalar üretiyor. Dolayısıyla, yiyeceklerdeki

thereby killing pathogenic organisms on food or hospital surfaces.

ya da hastanelerdeki patojenik organizmaları öldürebiliyorlar.

Plasmas are all around us,

Etrafımızdaki plazmalar,

in forms that are both spectacular and practical.

muhteşem ve pratik bir şekildedir.

And in the future, plasma could be used

Gelecekte ise plazmalar,

to permanently rid landfills of their waste,

atık toplama sahalarını kalıcı olarak temizlemede kullanılabilir.

efficiently remove toxins from our air and water,

Havadan ve sudan toksikleri etkili bir şekilde temizleyebilir.

and provide us with a potentially unlimited supply

Ayrıca, limitsiz yenilenebilir enerji kaynaklarını

of renewable clean energy.

kullanmamızı sağlayabilir.