How does the stock market work? - Oliver Elfenbaum

Translator: Tun Min Reviewer: sann tint

In the 1600s

၁၆၀၀ ပြည့်နှစ်တွေမှာ

the Dutch East India Company employed hundreds of ships

ဒတ်ချ်အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီက သင်္ဘောတွေ ရာချီ အသုံးပြုပြီး

to trade gold, porcelain, spices, and silks around the globe.

ကမ္ဘာတလွှား ရွှေ၊ ကြွေထည်၊ ဟင်းခတ်အမွှေး အကြိုင်တွေနဲ့ ပိုးထည်တို့ ကုန်ကူးခဲ့ကြတယ်။

But running this massive operation wasn’t cheap.

ဒါပေမဲ့ ဒီလုပ်ငန်းကြီးကို လုပ်ကိုင်ရတာဟာ စျေးမပေါလှပါဘူး။

In order to fund their expensive voyages,

သူတို့ရဲ့စျေးကြီးတဲ့ရေလမ်းခရီးတွေကို ငွေကြေးထောက်ပံ့ဖို့

the company turned to private citizens–

ကုမ္ပဏီက ပုဂ္ဂလိကနိုင်ငံသားတွေကို အားကိုးခဲ့တယ်။

individuals who could invest money to support the trip

ခရီးစဉ်အတွက် ငွေကြေးထောက်ပံ့ဖို့ ငွေတွေရင်းနှီးမြှပ်နှံပေးနိုင်သူတွေလေ။

in exchange for a share of the ship’s profits.

အလဲအလှယ်အနေနဲ့ သင်္ဘောခရီးစဉ်က ရတဲ့အမြတ်ဝေစုကို ပြန်ရတယ်။

This practice allowed the company to afford even grander voyages,

ဒီအလေ့အထက ကုမ္ပဏီကို ပိုကြီးကျယ်တဲ့ ရေကြောင်းခရီးတွေတောင် လုပ်နိုင်သွားစေတယ်။

increasing profits for both themselves and their savvy investors.

သူတို့ကိုယ်တိုင်အတွက်ရောသူတို့ရဲ့ပါးနပ်တဲ့ ရင်းနှီးမြှပ်နှံသူတွေအတွက်ပါအမြတ်တိုးစေတယ်

Selling these shares in coffee houses and shipping ports across the continent,

ဒီဝေစုတွေကို တိုက်အနှံ့က ကော်ဖီဆိုင်တွေနဲ့ သဘောဆိပ်တွေမှာ ပြန်ရောင်းရင်း

the Dutch East India Company unknowingly invented the world’s first stock market.

ဒတ်ချ်အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီဟာ ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး စတော့စျေကွက်ကို အမှတ်တမဲ့ တီထွင်ခဲ့တယ်။

Since then, companies have been collecting funds from willing investors

အဲဒီအချိန်ကတည်းက ကုမ္ပဏီတွေဟာ ရင်းနှီး မြှပ်နှံချင်သူတွေဆီကရံပုံငွေတွေကောက်ယူပြီး

to support all kinds of businesses.

လုပ်ငန်းမျိုးစုံကို ထောက်ပံ့ပေးကြတယ်။

And today,

ဒီကနေ့မှာတော့

the stock market has schools, careers, and even whole television channels

စတော့စျေးကွက်မှာ ကျောင်းတွေ၊အလုပ်အကိုင်တွေ နဲ့ တီဗွီချန်နယ်တွေတောင်သီးခြားရှိနေပြီး

dedicated to understanding it.

ဒီစျေးကွက်အကြောင်းနားလည်အောင် လုပ်နေတယ်

But the modern stock market is significantly more complicated

ဒါပေမဲ့ ခေတ်သစ်စတော့စျေးကွက်ဟာ မူလအခြေအနေထက် သိသိသာသာ

than its original incarnation.

ပိုပြီး ရှုပ်ထွေးပါတယ်။

So how do companies and investors use the market today?

ဒါကြောင့် ကုမ္ပဏီတွေနဲ့ရင်းနှီးမြှပ်နှံသူ တွေက ဒီစျေးကွက်ကို အခု ဘယ်လိုသုံးကြလဲ။

Let’s imagine a new coffee company that decides to launch on the market.

စျေးကွက်မှာ စဖြန့်ဖို့ဆုံးဖြတ်လိုက်တဲ့ ကော်ဖီကုမ္ပဏီသစ်တစ်ခုအကြောင်း တွေးကြည့်ပါ။

First, the company will advertise itself to big investors.

ပထမဆုံးအနေနဲ့ ကုမ္ပဏီဟာ သူ့ကိုယ်သူ ရင်းနှီးမြှပ်နှံသူကြီးတွေဆီ ကြော်ငြာမယ်။

If they think the company is a good idea,

ကုမ္ပဏီမှာအကြံဉာဏ်ကောင်းရှိတယ်လို့ ထင်ကြရင်

they get the first crack at investing,

သူတို့ ပထမဆုံး ရင်းနှီးမြှပ်နှံကြည့်ကြတယ်

and then sponsor the company’s initial public offering, or IPO.

ပြီးရင် ကုမ္ပဏီရဲ့ လူသိရှင်ကြားကနဦး ကမ်းလှမ်းချက် IPO ကို ထောက်ပံ့ပေးတယ်။

This launches the company onto the official public market,

ဒါဟာ ကုမ္ပဏီအနေနဲ့ တရားဝင် လူသိရှင်ကြား စျေးကွက်တွင်း ဝင်ရောက်တာပါ။

where any company or individual who believes the business could be profitable

ဒီလုပ်ငန်းဟာ အမြတ်ရနိုင်တယ်လို့ ယုံကြည်တဲ့ ဘယ်ကုမ္ပဏီ၊ ဘယ်သူမဆို

might buy a stock.

စတော့တစ်ခုကို ဝယ်မှာပဲ။

Buying stocks makes those investors partial owners in the business.

စတော့တွေဝယ်ခြင်းဟာ ဒီရင်းနှီးမြှပ်နှံသူတွေ ကို လုပ်ငန်းရဲ့ တချို့တဝက် ပိုင်ဆိုင်စေတယ်

Their investment helps the company to grow,

သူတို့ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုဟာကုမ္ပဏီကို ကြီးလာစေတယ်။

and as it becomes more successful,

ကုမ္ပဏီ ပိုပြီးအောင်မြင်လာတဲ့အခါ

more buyers may see potential and start buying stocks.

နောက်ထပ်ဝယ်သူတွေက အလားအလာကို မြင်ပြီး စတော့ စဝယ်ကြမယ်။

As demand for those stocks increases,

အဲဒီစတော့တွေ ဝယ်လိုအားတိုးလာတဲ့အခါ

so does their price, increasing the cost for prospective buyers,

စျေးလည်း တက်လာမယ်။ ဝယ်လိုသူတွေအတွက် ကုန်ကျစရိတ် ပိုတိုးလာမယ်။

and raising the value of the company's stocks people already own.

လူတွေပိုင်ထားတဲ့ ကုမ္ပဏီရဲ့ စတော့တွေရဲ့ တန်ဖိုး ပိုမြင့်လာမယ်။

For the company,

ကုမ္ပဏီအတွက်တော့

this increased interest helps fund new initiatives,

ဒီလိုတိုးလာတဲ့အကျိုးအမြတ်က လုပ်ငန်းသစ်တွေ ဖို့ ရန်ပုံငွေအတွက် အကူရစေတယ်

and also boosts its overall market value

ပြီးတော့ သူ့ရဲ့စျေးကွက်တန်ဖိုးပေါင်းကို တိုးမြှင့်ပေးတယ်။

by showing how many people are willing to invest in their idea.

သူတို့ရဲ့ အကြံဉာဏ်ကို လူဘယ်လောက်က ရင်းနှီးမြှပ်နှံချင်တယ်ဆိုတာ ပြလို့ပေါ့လေ။

However, if for some reason a company starts to seem less profitable

ဒါပေမဲ့ အကြောင်းတစ်စုံတစ်ရာကြောင့် ကုမ္ပဏီက အမြတ်နည်းပုံရလာရင်

the reverse can also happen.

ပြောင်းပြန်သဘောလည်း ဖြစ်တတ်ပါတယ်။

If investors think their stock value is going to decline,

တကယ်လို့ရင်းနှီးမြှပ်နှံသူတွေက သူတို့ရဲ့ စတော့တန်ဖိုး ကျမယ်ထင်ရင်

they’ll sell their stocks with the hopes of making a profit

အမြတ်ရဖို့မျှော်လင့်ချက်တွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ စတော့တွေကိုရောင်းကြမယ်။

before the company loses more value.

ကုမ္ပဏီက တန်ဖိုးပိုမရှုံးခင်ပေါ့။

As stocks are sold and demand for the stock goes down,

စတော့တွေကို ရောင်းပြီး စတော့ဝယ်လိုအား ကျဆင်းသွားရင်

the stock price falls,

စတော့စျေး ကျဆင်းတာပဲ။

and with it, the company’s market value.

ဒီတော့ကုမ္ပဏီရဲ့စျေးကွက်တန်ဖိုးလည်း ကျရော။

This can leave investors with big losses–

ရင်းနှီးမြှပ်နှံသူတွေအရှုံးကြီးရှုံးရောပဲ။

unless the company starts to look profitable again.

ကုမ္ပဏီက အမြတ်ရမယ့်ပုံ မပေါ်လာတော့ရင်ပေါ့။

This see-saw of supply and demand is influenced by many factors.

ဒီလိုမျိုး ရောင်းလိုအားနဲ့ဝယ်လိုအားတက်ကျ အခြေအနေကို အကြောင်းများစွာက လွှမ်းမိုးတယ်။

Companies are under the unavoidable influence of market forces–

ကုမ္ပဏီတွေဟာ စျေးကွက်အင်အားစုတွေရဲ့ မလွှဲမရှောင်သာ လွှမ်းမိုးမှုခံရတယ်။

such as the fluctuating price of materials,

ပစ္စည်းတန်ဖိုးအတက်အကျ၊

changes in production technology,

ထုတ်လုပ်မှုနည်းပညာအပြောင်းအလဲနဲ့

and the shifting costs of labor.

လုပ်အားစရိတ်အပြောင်းအလဲလိုမျိုး အင်အားစုတွေပါ။

Investors may be worried about changes in leadership,

ရင်းနှီးမြှပ်နှံသူတွေဟာ ခါင်းဆောင် အပြောင်းအလဲ၊နာမည်ပျက်မှု၊

bad publicity, or larger factors like new laws and trade policies.

ဥပဒေအသစ်တွေနဲ့ ကုန်သွယ်မှုမူဝါဒတွေလို အကြောင်းရင်းခံကြီးတွေကို စိုးရိမ်ကြတယ်။

And of course,

ပြီးတော့လည်း

plenty of investors are simply ready to sell valuable stocks

ရင်းနှီးမြှပ်နှံသူများစွာဟာ တန်ဖိုးရှိ စတော့တွေရောင်းပြီး တစ်ဦးချင်း

and pursue personal interests.

အကျိုးအမြတ်ရှာဖို့ အဆင်သင့်ပါပဲ။

All these variables cause day-to-day noise in the market,

ဒီအချက်အားလုံးဟာ စျေးကွက်မှာ နိစ္စဒူဝ ဆူဆူပူပူ ဖြစ်စေတယ်။

which can make companies appear more or less successful.

ကုမ္ပဏီတွေကိုပိုအောင်မြင်သလိုသို့မဟုတ် မအောင်မြင်သလိုဖြစ်စေတယ်

And in the stock market,

စတော့စျေးကွက်မှာ

appearing to lose value often leads to losing investors,

တန်ဖိုးကျသွားမယ့်အခြေအနေဟာရင်းနှီးမြှပ်နှံ သူတွေ ဆုံးရှုံးမှုဆီဦးတည်သွားစေတယ်။

and in turn, losing actual value.

ဒီတော့ ပကတိတန်ဖိုးလည်း ကျစေတယ်။

Human confidence in the market has the power to trigger

စျေးကွက်ကို လူတွေ ယုံကြည်မှုဟာ စီးပွားရေးတရှိန်ထိုးတက်မှုကနေ

everything from economic booms to financial crises.

ငွေကြေးအကြပ်အတည်းတွေအထိ အားလုံး ဖြစ်စေနိုင်စွမ်းရှိတယ်။

And this difficult-to-track variable

ဒီလိုမျိုး ခြေရာကောက်ခက်တဲ့ အချက်ဟာ

is why most professionals promote reliable long term investing

ပရိုပီသသူတွေက ရေတို ငွေရဖို့ကြိုးစားတာထက် စိတ်ချရတဲ့ ရေရှည်ရင်းနှီးမြှပ်နှံမှုကို

over trying to make quick cash.

ပိုမြှင့်ဖို့ကြိုးစားကြတဲ့အကြောင်းရင်းပါ။

However, experts are constantly building tools

ဒါပေမဲ့ ပညာရှင်တွေက ကိရိယာတွေ အမြဲ တည်ဆောက်နေကြတယ်။

in efforts to increase their chances of success

ဒီလို ခန့်မှန်းမရနိုင်တဲ့ စနစ်မှာ အောင်မြင်ဖို့

in this highly unpredictable system.

အခွင့်အလမ်း ပိုတိုးစေဖို့ ကြိုးစားကြတယ်။

But the stock market is not just for the rich and powerful.

ဒါပေမဲ့ စတော့စျေးကွက်ဟာ ချမ်းသာပြီး ဩဇာကြီးသူတွေအတွက်တော့ မမျှတပါဘူး။

With the dawn of the Internet,

အင်တာနက်ပေါ်လာတဲ့အခါ

everyday investors can buy stocks

နေ့တိုင်းရင်းနှီးမြှပ်နှံသူတွေက

in many of the exact same ways a large investor would.

ရင်းနှီးမြှပ်နှံသူကြီးလိုပဲ စတော့တွေကို ဝယ်နိုင်ကြတယ်။

And as more people educate themselves about this complex system

ဒီလိုရှုပ်ထွေးတဲ့စနစ်အကြောင်း လူတွေ ပိုသိလာကြတာကြောင့်

they too can trade stocks,

သူတို့လည်းစတော့ကစားနိုင်တယ်။

support the businesses they believe in,

သူတို့ယုံကြည်တဲ့လုပ်ငန်းတွေကိုထောက်ပံ့တယ်

and pursue their financial goals.

သူတို့ရဲ့ငွေကြေးပန်းတိုင်တွေနောက်လိုက်တယ်။

The first step is getting invested.

ပထမဆုံးအဆင့်က ရင်းနှီးမြှပ်နှံခံရဖို့ပါပဲ။