How does the stock market work? - Oliver Elfenbaum

Çeviri: Ozan Uludağ Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

In the 1600s

1600'lü yıllarda,

the Dutch East India Company employed hundreds of ships

Hollanda Doğu Hindistan Şirketi, yüzlerce gemiyle tüm dünyada

to trade gold, porcelain, spices, and silks around the globe.

altın, porselen, baharat ve ipek ticareti yürütüyordu.

But running this massive operation wasn’t cheap.

Fakat bu devasa operasyonu yürütmek masraflıydı.

In order to fund their expensive voyages,

Bu maliyetli seferleri finanse etmek için

the company turned to private citizens–

şirket sivil vatandaşlara yöneldi.

individuals who could invest money to support the trip

Yani geminin kârından pay karşılığında

in exchange for a share of the ship’s profits.

seferlere destek için para yatıracak bireylere.

This practice allowed the company to afford even grander voyages,

Bu yöntem, şirketin daha büyük seferleri finanse edebilmesini sağladı.

increasing profits for both themselves and their savvy investors.

Hem şirketin hem de onun akıllı yatırımcılarının kârı arttı.

Selling these shares in coffee houses and shipping ports across the continent,

Bu hisseleri Avrupa'daki liman ve kahvehanelerde satarak

the Dutch East India Company unknowingly invented the world’s first stock market.

Hollandalı şirket, farkında olmadan dünyanın ilk borsasını icat etmiş oldu.

Since then, companies have been collecting funds from willing investors

O zamandan beri şirketler, her türlü işe destek bulmak için

to support all kinds of businesses.

istekli yatırımcılardan fon sağlıyorlar.

And today,

Günümüzde ise borsayı anlamaya kendini adamış okullar, kariyerler,

the stock market has schools, careers, and even whole television channels

hatta televizyon kanalları mevcut.

dedicated to understanding it.

But the modern stock market is significantly more complicated

Fakat modern borsalar ilk hallerine oranla çok daha karmaşık.

than its original incarnation.

So how do companies and investors use the market today?

Peki, bugün şirketler ve yatırımcılar borsayı nasıl kullanıyor?

Let’s imagine a new coffee company that decides to launch on the market.

Piyasaya girme kararı alan yeni bir kahve şirketini ele alalım.

First, the company will advertise itself to big investors.

Şirket önce büyük yatırımcılara kendini tanıtacaktır.

If they think the company is a good idea,

Bu şirket onlara mantıklı gelirse

they get the first crack at investing,

ilk yatırımı yaparlar.

and then sponsor the company’s initial public offering, or IPO.

Sonra şirketin ilk halka arzına mali destek sağlarlar.

This launches the company onto the official public market,

Böylece şirket resmi olarak halka açılır.

where any company or individual who believes the business could be profitable

Bu şirketin kâr getireceğine inanan şirket veya bireyler hisse satın alabilir.

might buy a stock.

Buying stocks makes those investors partial owners in the business.

Hisse almak, bu yatırımcıları kısmi patron haline getirir.

Their investment helps the company to grow,

Onların yatırımı şirketin büyümesini sağlar.

and as it becomes more successful,

Şirket başarı kazandıkça

more buyers may see potential and start buying stocks.

artan sayıda alıcı, potansiyeli görür ve hisse almaya başlar.

As demand for those stocks increases,

Hisselere talep arttıkça

so does their price, increasing the cost for prospective buyers,

hisse fiyatları da yükselir, sonraki alıcılar için maliyet artar.

and raising the value of the company's stocks people already own.

Halihazırda satılmış olan şirket hisselerinin değeri yükselir.

For the company,

Şirket açısından artan ilgi,

this increased interest helps fund new initiatives,

ne kadar insanın bu fikre yatırım yapmaya istekli olduğunu gösterir.

and also boosts its overall market value

Yeni girişimlerin fonlanmasını,

by showing how many people are willing to invest in their idea.

şirketin piyasa değerinin artmasını sağlar.

However, if for some reason a company starts to seem less profitable

Ama bir sebeple şirket daha az kârlı görünmeye başlarsa

the reverse can also happen.

tam tersi de gerçekleşebilir.

If investors think their stock value is going to decline,

Yatırımcılar hisselerinin değer kaybedeceğini düşünürse

they’ll sell their stocks with the hopes of making a profit

şirket daha fazla değer kaybetmeden

before the company loses more value.

kâr etmek ümidiyle hisselerini satacaklardır.

As stocks are sold and demand for the stock goes down,

Hisseler satıldıkça ve hisse talebi düştükçe

the stock price falls,

hisse fiyatları

and with it, the company’s market value.

ve beraberinde şirketin piyasa değeri düşer.

This can leave investors with big losses–

Şirket yeniden kârlı görünmeye başlamazsa

unless the company starts to look profitable again.

yatırımcılar büyük zarara girebilir.

This see-saw of supply and demand is influenced by many factors.

Bu arz talep gelgiti birçok faktörden etkilenir.

Companies are under the unavoidable influence of market forces–

Şirketler piyasa güçlerinin kaçınılmaz etkisi altındadır.

such as the fluctuating price of materials,

Dalgalanan ham madde fiyatları,

changes in production technology,

üretim teknolojisindeki değişimler

and the shifting costs of labor.

ve değişen iş gücü maliyetleri gibi.

Investors may be worried about changes in leadership,

Yönetim değişiklikleri, olumsuz reklam,

bad publicity, or larger factors like new laws and trade policies.

yeni yasalar ve ticaret politikaları yatırımcıları endişelendirebilir.

And of course,

Elbette ki

plenty of investors are simply ready to sell valuable stocks

birçok yatırımcı değerli hisseleri satmaya

and pursue personal interests.

ve kişisel çıkarını gözetmeye hazırdır.

All these variables cause day-to-day noise in the market,

Piyasanın her günkü gürültüsünü yaratan tüm bu değişkenler

which can make companies appear more or less successful.

şirketlerin başarılı ya da başarısız görünmesini sağlar.

And in the stock market,

Şirketin borsada değer kaybediyor görünmesi,

appearing to lose value often leads to losing investors,

genellikle yatırımcı kaybına

and in turn, losing actual value.

ve böylece gerçek değerin düşüşüne yol açar.

Human confidence in the market has the power to trigger

Piyasaya güven düzeyinin ekonomik patlamalardan mali krizlere kadar

everything from economic booms to financial crises.

her şeyi tetikleme gücü vardır.

And this difficult-to-track variable

İzlemesi güç olan bu değişken nedeniyle

is why most professionals promote reliable long term investing

çoğu profesyonel, hızlıca para kazanmaya çalışmaktansa

over trying to make quick cash.

uzun vadeli, güvenilir yatırımı yeğler.

However, experts are constantly building tools

Ancak bu ziyadesiyle öngörülemez sistemde

in efforts to increase their chances of success

başarı şansını arttırma çabasındaki uzmanlar,

in this highly unpredictable system.

sürekli yeni araçlar geliştiriyorlar.

But the stock market is not just for the rich and powerful.

Ama borsa yalnızca zenginlere ve güçlülere mahsus bir yer değil.

With the dawn of the Internet,

İnternetin yükselişiyle

everyday investors can buy stocks

küçük yatırımcılar da

in many of the exact same ways a large investor would.

büyük yatırımcıların yaptıklarını aynen yapıp hisse satın alabiliyor.

And as more people educate themselves about this complex system

Bu karmaşık sistemle ilgili kendini eğitenlerin sayısı artıyor.

they too can trade stocks,

Onlar da hisse alıp satıyor,

support the businesses they believe in,

inandıkları işlere para yatırıyor,

and pursue their financial goals.

finansal hedeflerinin peşinden gidiyor.

The first step is getting invested.

İlk adım, kendine yatırım yapmak.