Why do we cry? The three types of tears - Alex Gendler

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

Our story is about a girl named Iris.

ကျွန်တော်တို့ ဒီနေ့ ပြောပြလိုတာ အိုင်ရီးစ် ဆိုတဲ့ ကလေးမလေးရဲ့ အဖြစ်အပျက်ပါ။

Iris is very sensitive.

အိုင်ရီးစ်ဟာ သိပ်ကို ထိခိုက်လွယ်သူလေးပါ။

(Bird cawing)

So much that she is always in tears.

ဘယ်လောက်အထိတောင်လဲ ဆိုတော့ တစ်ချိန်လုံးကို မျက်ရည် စက်လက်နဲ့ပါ။

She cries when she's sad,

သူဟာဝမ်းနည်းတဲ့ အခါမှာ ငိုတယ်၊

when she's happy,

ဝမ်းသာတဲ့ အခါမှာ

(Godzilla roars)

and even tears up when things just get to her.

အကြောင်းဖြစ်ရပ်တွေက သူမကို စိတ်အနျောက်အယှက် ပေးတဲ့ အခါတွေတောင်မှာမှ မျက်ရည်ကျတတ်တယ်။

She has special lacrimal glands to make new tears

သူမဆီမှာ ရှိတဲ့ အထူး အကျိတ် (lacrimal gland) တွေဟာ မျက်ရည်အသစ်တွေကို ထုတ်လုပ်ပေးကြပါတယ်၊

and special tubes, called lacrimal puncta,

ပြီးတော့ lacrimal puncta လို့ခေါ်တဲ့ အထူးပြွန်တွေကျတော့

to drain old ones away.

မျက်ရည် အဟောင်ေးတွကို အဝေးယူထုတ်ပစ်ပြီး ခြောက်သွားစေဖို့ အတွက်ပါ။

And she cries so much that she goes through

သူငိုတာ ဘယ်လောက်တောင် များသလဲဆိုတော့၊

ten ounces of tears per day,

တစ်ရက်တစ်ရက်ကို မျက်ရည် ဆယ်အောင်စ ရှိတာမို့လို့

thirty gallons a year!

တစ်နှစ်ကို ဂါလံ သုံးဆယ်ကြီးတောင်ဗျာ။

In fact, if you look closely,

တကယ့်တကယ်ကျတော့၊ အနီးကပ် ကြည့်ကြည့်မယ်ဆိုရင်၊

you'll see that she's crying a little bit all the time.

သူမဟာ တစ်ချိန်လုံးလိုလိုမှာ အနည်းနဲ့အများ ငိုနေတာပါ။

The basal tears that Iris constantly produces

အိုင်ရီးစ်က တစ်ချိန်လုံး ထုတ်လုပ်ပေးနေတဲ့ အခြေခံ မျက်ရည်တွေကတော့

form a thin coating of three layers

ပါးလှတဲ့အလွှာပါး သုံးခုမှ ထွက်လာခြင်း ဖြစ်ပ်ြီါ

that cover her and keep dirt and debris away.

သူမကို လွှမ်းခြုံထားတဲ့ အညစ်အကြေးများကို ထုတ်ယူပစ်ပေးပါတယ်။

Right next to Iris is the mucus layer,

အိုင်ရီးစ်နဲ့ကပ်လျက် နောက်တစ်ခုက ချွဲရည်အလွှာပါ

which keeps the whole thing fastened to her.

၎င်းဟာ အရာအားလုံးကို တုတ်ချီထားတာပါ။

On top of it is the aqueous layer,

အဲဒါရဲ့ အပေါ်မှာက ရေကြည်လွှာ ရှိတယ်

which keeps Iris hydrated, repels invasive bacteria,

အိုင်ရီးစ်ကို ရေစိုနေအောင် လုပ်ပေးတယ်

ကျူးကျော်ဝင်လာကြတဲ့ ဗက်တးရီးယားတွေကို တွန်းထုတ်ပါတယ်၊

and protects her skin, or cornea, from damage.

ပြီးတော့ သူမရဲ့ အသား ဒါမှမဟုတ် မျက်ကြည်လွှာကို ကာကွယ်ပေးပါတယ်။

And, finally, there is the lipid layer,

နောက်ဆုံးမှာတော့ အဆီရဲ့အလွှာ ရှိပါတယ်။

an oily outer film that keeps the surface smooth

အပြင်မှနေပြီး ဖုံးအုပ်ထားတဲ့ အဆီလွှာဖြစ်ပြီး မျက်နှာပြင်ကိုချောမွေ့အောင်လုပ်ပေးပါတယ်။

for Iris to see through,

အဲဒါမှ အိုင်ရီးစ်ဟာ ထုတ်ချင်းပေါက် မြင်နိုင်မှာ ဖြစ်သလို

and prevents the other layers from evaporating.

ကျန်တဲ့ အလွှာတွေ အငွေပျံ ခြောက်မသွားအောင် ကူပေးပါတယ်။

ပုံမှန်အားဖြင့် အိုင်ရီးစ်ဟာ တစ်နေ့လုံး သွားလာနေရင်း

Normally, Iris goes about her day

without really noticing the basal tears doing their thing.

ပင်ကိုမူလ မျက်ရည်တွေ သူတို့ရဲ့ အလုပ်ကို လုပ်နေကြတာကို

သတိတောင် မထားမိပါဘူး။

That's kind of their whole point.

အဲဒါမျိုးကို စဉ်းစားမိတာတောင် မဟုတ်ပါဘူး။

But one day, she meets a girl named Onion.

ဒါပေမဲ့၊ တစ်နေ့တော့ သူမဟာ ကြက်သွန်နီ ဆိုတဲ့ ကလေးမလေးနဲ့ တွေ့မိပါတယ်

Iris is immediately smitten.

အိုင်ရီးစ်ဟာ တစ်ချက်တည်းနဲ့ကို အရမ်းကြိုက်မိတယ်။

Onion looks gorgeous in her bright purple jacket,

ကြက်သွန်နီဟာ သူမရဲ့ ခရမ်းရောင် အပေါ်အင်္ကျီနဲ့ သားနားနေလိုက်တာ၊

and she smells terrific.

ပြီးတော့ အနံ့ကလဲ အရမ်းကို ကောင်းလိုက်တာ။

So, Iris invites Onion to her house for dinner.

အဲဒါနဲ့ အိုင်ရီးစ်ဟာ ကြက်သွန်နီကို ညာစာစားဖို့ သူ့အိမ်ကို ဖိတ်လိုက်ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ သူမဟာ အိမ်ကို ရောက်လာလို့ အပေါ်အင်္ကျီကို ချွတ်လိုက်တာနဲ့

But when she comes in and takes off her jacket,

something terrible happens.

ကြောက်မက်စရာ တစ်ခုခု ဖြစ်လာပါတော့တယ်။

You see, when Onion's jacket is removed,

ဖြစ်ပုံက ကြက်သွန်နီက သူ့အပေါ်အင်္ကျီကို ချွတ်ခွာလိုက်တာနဲ့

a chemical reaction happens,

ဓါတု အပြောင်းအလဲ တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့လို့ပါ။

converting the sulfoxides that make her smell so great

၎င်းရဲ့ ထက်မြက်တဲ့ အနံ့ရဲ့ အကြောင်းရင်း ဖြစ်တဲ့ ဆာလ်ဖိုဆိုက်တွေဟာ

into sulfenic acid,

ဆာလ်ဖဲနစ် ငရဲမီး အဖြစ် ပြောင်းလဲလာပြီး

which then becomes a nasty substance with a long name:

အဲဒါက တဖန် syn-Propanethial S-oxide လို့ ရှည်လျားစွာခေါ်ယူရတဲ့ မနှစ်မြို့ဖွယ်

syn-Propanethial S-oxide.

ဓါတ်ငွေ့အဖြစ်ကို ပြောင်းလဲလာခဲ့ခြင်း ကြောင့်ပါ။

အဲဒီဓါတ်ငွေ့ဟာ အိုင်ရီးစ် စပ်ဖျဉ်းဖျဉ်း ဖြစ်လာစေတော့တာပေါ့။

The gas stings Iris, and suddenly, she can't help it,

အဲဒါနဲ့ ရုတ်ခနဲဆိုသလို သူမဟာ ဘာမှ မတတ်နိုင်တော့ပါဘူး။

she starts weeping uncontrollably.

ထိန်းမရ သိမ်းမရ ငိုလာပါတော့တယ်။

These reflex tears are different from the basal tears

အဲဒီ အလိုလို တုန့်ပြန်ပြီး ထွက်လာကြတဲ့ မျက်ရည်တွေဟာ

that Iris is used to.

အိုင်ရီးစ် အနေနဲ့ ရိုးနေပြီဖြစ်တဲ့ ပင်ကိုမူလ မျက်ရည်တွေနဲ့ မတူပါဘူး။

Because they're designed

အဲဒီလို ထွက်လာတဲ့ မျက်ရည်တွေရဲ့ ရည်ရွယ်ရင်းကိုက

to wash away harmful substances, or particles,

အန္တရာယ် ရှိနိုင်ကြတဲ့ အရာများ ဒါမှမဟုတ်အပိုင်းအစလေးတွေကို ဆေးကြောပစ်ဖို့

ဖြစ်တာမို့လို့ အလုံးအရင်းနဲ့ ထုတ်လုပ်ပေးရပါတယ်။

they're released in much larger amounts,

and their aqueous layer contains more antibodies

ပြီးတော့ ၎င်းတို့ရဲ့ အရည်ကြည်လွှာထဲမှာ ပဋိပစ္စည်းတွေ အများကြီး ပါဝင်နေလို့

to stop any microorganisms that may be trying to get in, as well.

အထဲကိုဖောက်ဝင်ဖို့ ကြိုးစားနိုင်ကြတဲ့ ဘယ်လို မိုက်ခရို အကောင်လေးတွေကိုမဆို တားဆီးပစ်မှာပါ။

Both Iris and Onion are devastated.

အိုင်ရီးစ်ရော ကြက်သွန်နီ နစ်ဦးစလုံး စိတ်ပျက်ကြရပါတယ်။

They know they can't continue their relationship

အခုလို ပုံစံမျိုးနဲ့ အိုင်ရီးစ်ဟာ ကြက်သွန်နီက သူ့အပေါ်အင်္ကျီကို ချွတ်လိုက်တိုင်း

နာကျင်လွန်လို့ သူ ငိုနေရမယ့် အဖြစ်ကြောင့်

if Iris is going to hurt and cry every time Onion takes off her jacket.

သူတို့ဟာ ဆက်လက်ဆက်ဆံ မရနိုင်တော့ပါ။

So, they decide to break up.

အဲဒါနဲ့ သူတို့ဟာ ခွဲလိုက်ကြဖို့ ဆုံးဖြတ်ကြရပါတယ်။

As Onion walks out the door, Iris stops crying.

ကက်သွန်နီက တံခါးအပြင်ကို ထွက်သွားတာနဲ့

အိုင်ရီးစ်ဟာ အငိုတိတ်သွားပါတယ်။

And immediately starts again.

ပြီးတော့ ချက်ချင်းဆိုသလို ပြန်ပြီး ငိုလာတယ်။

Only now, she's not crying reflex tears but emotional tears.

အခုတစ်ခါၽမှာတော့ သူမရဲ့ မျက်ရည်တွေဟာ အလိုလိုတုံ့ပြန်တဲ့မျက်ရည် မဟုတ်ဘဲ

စိတ်လှုပ်ရှား ဝမ်းနည်းမှု မျက်ရည်တွေပါ။

When someone is either too sad or too happy,

တစ်ယောက်ယောက်ဟာ သိပ်ကို ဝမ်းနည်းနေမယ် ဒါမှမဟုတ် ဝမ်းသာနေမယ်ဆိုရင်

it feels like a loss of control,

ကိုယ့်ကို ထိန်းချုပ် မရသလို ခံစားလာရခြင်းဟာ

which can be dangerous.

အန္တရာယ် ရှိနိုင်ပါတယ်။

So, emotional tears are sent in to stabilize the mood

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ စိတ်လှုပ်ရှားမှု မျက်ရည်တွေကို

စေလွှတ်ပြီး စိတ် ခြေအနေကို

as quickly as possible,

အတတ်နိုင်ဆုံး အမြန်ဆုံး တည်ငြိမ်အောင် လုပ်ပေးတာပါ။

along with other physical reactions,

အဲဒီ တစ်ချိန်တည်းမှာ နှလုံးခုန်နှုန်း မြန်လာတာတို့၊

such as an increased heart rate and slower breathing.

အသက်ရှူမှု နှေးလာတာတို့လို

တခြား ရုပ်ပိုင်းဆိူင်ရာ တုံ့ပြန်မှုတွေကိုလည်း တွေ့မြင်ကြရမှာပါ။

But scientists still aren't sure

ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် သိပ္ပံပညာရှင်တွေကတော့

exactly how or why the tears themselves are helpful.

ဒီကိစ္စထဲမှာ မျက်ရည်တွေ ကိုယ်၌ ကိုက ဘယ်လို ကူညီပေးကြတာလဲ ဆိုတာ မသေချာကြပါဘူး။

They may be a social mechanism to elicit sympathy or show submission.

၎င်းတို့ဟာ လူမှုရေး ယန္တရား တစ်ခု ဖြစ်နိုင်ပြီး၊

တဖက်သားရဲ့ ကြင်နာမှုကို ဒါမှ အရှုံးပေးမှုကို ခံယူချင်လို့ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

But some studies have also found

တစ်ချိန်တည်းမှာ တချို့သော လေ့လာမှုများအရ

that emotional tears contain higher levels of stress hormones,

စိတ်လှုပ်ရှားလို့ ထွက်လာတဲ့ မျက်ရည်တွေထဲမှာ

ဖိစီးမုႈ ဟိုမုန်းဓါတ်တွေ တိုးပွားလာတာကို တွေ့ရပါတယ်။

such as ACTH and enkephalin,

ACTH နဲ့ enkephalin လိုခေါ်တဲ့

an endorphin and natural pain killer.

endorphin နဲ့ နာကျင်မှုကို ပျောက်စေတဲ့ အရာတွေပါပါတယ်။

In this case, emotional tears are also directly calming Iris down,

ကျွန်တော်တို့ အခုမြင်ကြရတဲ့ အဖြစ်ထဲမှာ စိတ်လှုပ်ရှားမှု မျက်ရည်တွေက အိုင်ရီးစ်ကို စိတ်ငြိမ်အောင် တိုက်ရိုက် ကူညီပေးတာကို

as well as signaling her emotional state to others.

ပြီးတော့ သူမရဲ့ စိတ်လှုပ်ရှားမှု အခြေအနေကို အခြားသူတို့အား ပြသပေးနေတာကို တွေ့မြင်နိုင်ပါတယ်။

Sorry things didn't work out with Onion, Iris,

ဆော်ရီးပဲ ကြက်သွန်နီရေ၊ အိုင်ရီးစ်နဲ့ အဆင်မပြေတာကို

but don't worry.

စိတ်မပူပါနဲ့လေ။

As long as you have all three kinds of tears

ကျွန်တော်တို့ အားလုံးဆီမှာ အဲဒီလို မျက်ရည်တွေ သုံးမျိုးသုံးစား ရှိနေသရွေ့

working to keep you balanced and healthy, it will get better.

ကျွန်တော်တို့ဟာ စိတ်ချက်လက်ချ ကျန်းမာစွာ

နေထိုင်နိုင်ကြမှာ ဖြစ်ပြီး အားလုံး အခြေအနေ ကောင်းနေမှာပါ။

You'll see.

ခင်ဗျားတို့အားလုံး မြင်လာကြရမှာပါ။