History’s deadliest colors - J. V. Maranto

Translator: Ko Ko Oo Reviewer: sann tint

In 1898, Marie and Pierre Curie discovered radium.

၁၈၉၈ ခုနှစ်မှာ Marie နဲ့ Pierre Curie ဟာ ရေဒီယမ်ကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။

Claimed to have restorative properties,

အားသစ်ဖြစ်စေတဲ့ ဂုဏ်သတ္တိရှိတာကြောင့်

radium was added to toothpaste,

ရေဒီယမ်ကို သွားတိုက်ဆေးတွေ

medicine,

ဆေး၀ါးတွေ

water,

ရေတွေနဲ့

and food.

အစားအစာမှာ သုံးခဲ့ပါတယ်

A glowing, luminous green,

သူ့ရဲ့တောက်ပတဲ့အစိမ်းရောင်ကြောင့်

it was also used in beauty products and jewelry.

အလှအပ ပစ္စည်းတွေနဲ့ လက်၀တ်ရတနာတွေမှာပါ ထည့်သွင်းအသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။

It wasn't until the mid-20th century

၂၀ ရာစု အလယ်ပိုင်းမှာမှ

we realized that radium's harmful effects as a radioactive element

ရေဒီယမ်ရဲ့ ရေဒီယိုသတ္တိကြွဆိုးကျိုးတွေဟာ

outweighed its visual benefits.

ကောင်းကျိုးထက်တောင် ပိုများနေကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။

Unfortunately, radium isn't the only pigment that historically

ကံဆိုးချင်တော့ ရေဒီယမ်ဟာ သမိုင်းကြောင်းအရ အန္တရာယ်ကင်းတယ်

seemed harmless or useful

(သို့) အသုံးဝင်တယ်လို့ထင်ရတဲ့ သဘာဝအရောင်ဖြစ်ရုံသာမက

but turned out to be deadly.

ဖြစ်သွားတာက သေစေနိုင်လောက်တယ်ဆိုတာပါ

That lamentable distinction includes a trio of colors and pigments

ဒီကြေကွဲဖွယ် အရည်အသွေးမှာ ကိုယ်တိုင်နဲ့ ကိုယ်ဖန်တီးတဲ့ အရာတွေကို

that we've long used to decorate ourselves and the things we make:

အလှဆင်ဖို့ ရှည်ကြာစွာသုံးခဲ့တဲ့ အရောင် ရောင်ခြယ်ပစ္စည်း သုံးခုပါတယ်

white,

အဖြူရောင်

green,

and orange.

အစိမ်းရောင်နဲ့

လိမ္မော်ရောင် တို့ ဖြစ်ပါတယ်။

Our story begins with white.

ကဲ အဖြူရောင်ကို စပြောရအောင်။

As far back as the 4th century BCE,

ဘီစီလေးရာစုလောက်မှာ

the Ancient Greeks treated lead to make the brilliant white pigment we know today.

ဂရိတွေဟာ ခဲကို ယနေ့ ကျွန်တော်တို့သိကြတဲ့ အဖြူရောင်ခြယ်ပစ္စည်းအဖြစ် အသုံးပြုခဲ့တယ်။

The problem?

ပြသာနာကတော့

In humans, lead is directly absorbed into the body

လူတွေမှာ ခဲဟာ ခန္ဓာကိုယ်ထဲ တိုက်ရိုက်စိမ့်၀င်ပြီး

and distributed to the blood,

သွေးမှတစ်ဆင့်

soft tissues,

တစ်ရှူးတွေကို

and mineralized tissues.

မွှေနှောက်ပါတယ်။

Once in the nervous system,

အာရုံကြောစနစ်ထဲကိုရောက်တာနဲ့

lead mimics and disrupts the normal functions of calcium,

ကယ်စီယမ်ဓာတ်ရဲ့ လုပ်ငန်းတွေကို နှောင့်ယှက်ပြီး

causing damages ranging from learning disabilities

ဉာဏ်ထိုင်းတာတွေကနေ

to high blood pressure.

သွေးတိုးတာတွေအထိ ဖြစ်စေပါတယ်။

Yet the practice of using this toxic pigment

ဒီအဆိပ်အတောက်အချက်အလက်တွေ မတွေ့ရှိသေးခင်

continued across time and cultures.

၁၉ ရာစုအထိ ခဲကို

Lead white was the only practical choice for white oil or tempera paint

အဖြူရောင်ခြယ်ဆေးအဖြစ် သမိုင်းတစ်လျှောက်

until the 19th century.

စွဲစွဲမြဲမြဲသုံးခဲ့ကြပါတယ်။

To make their paint, artists would grind a block of lead into powder,

အဖြူရောင်ဆေးကို ပြုလုပ်ဖို့ ခဲတုံးကို အမှုန့်ဖြစ်အောင် ခြေရတာမို့

exposing highly toxic dust particles.

အဆိပ်အမှုန့်တွေအများကြီး ထိတွေ့ရပါတယ်။

The pigment's liberal use resulted in what was known as painter's colic,

အဲ့သည့်တုန်းက ပန်းချီဆရာလေနာ လို့ လူသိတဲ့ရောဂါဟာ

or what we'd now call lead poisoning.

တကယ်တော့ ခဲဆိပ်သင့်ခြင်း ပါပဲ။

Artists who worked with lead complained of palseys,

ပန်းချီဆရာတွေဟာ အကြောဆွဲတာ

melancholy,

စိတ်ကျရောဂါဖြစ်တာ

coughing,

ချောင်းဆိုးတာ

enlarged retinas,

မြင်လွှာကျဥ်းတာ

and even blindness.

မျက်စိကွယ်တာအထိ ဖြစ်ကြပါတယ်။

But lead white's density, opacity, and warm tone

ဒါပေမဲ့ ခဲဖြူရဲ့ စွဲမက်ဖွယ်အဖြူရောင်ဟာ

were irresistible to artists like Vermeer, and later, the Impressionists.

Vermeer တို့လို ပန်းချီဆရာကြီးတွေကိုတောင် မသုံးရမနေနိုင်လောက်အောင်

Its glow couldn't be matched,

ပြိုင်ဘက်ကင်း စွဲဆောင်နိုင်ခဲ့လို့

and the pigment continued to be widely used until it was banned in the 1970s.

၁၉၇၀ မှာ ဥပဒေနဲ့ ပိတ်ရတဲ့အထိ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

As bad as all that sounds,

အဖြူရောင်ဟာ ဖြူဖျော့အားနည်းခြင်း

white's dangerous effects pale in comparison

ဆိုတဲ့အသွင်ကို ဆောင်သလိုမျိုး

to another, more wide-spread pigment, green.

နောက်ထပ်ကြောက်စရာအရောင်တစ်ခုက အစိမ်းပါ။

Two synthetic greens called Scheele's Green and Paris Green

၁၈ ရာစုနှစ်မှာ Scheele's နဲ့ Paris ဆိုတဲ့

were first introduced in the 18th century.

လူလုပ် အစိမ်းရောင်ခြယ်ပစ္စည်းတွေ စတင်အသုံးပြုလာခဲ့ပါတယ်။

They were far more vibrant and flashy

သူတို့ဟာ သာမန်သဘာ၀ပစ္စည်းကထုတ်တဲ့

than the relatively dull greens made from natural pigments,

စိမ်းရောင်ခြယ်ပစ္စည်းတွေထက် ပိုတောက်ပပြီး ပိုစိုစိုပြေပြေရှိပါတယ်။

so they quickly became popular choices for paint

ဒါ့ကြောင့် အချိန်တိုအတွင်း လူသိများလာပြီး

as well as dye for textiles,

အ၀တ်အထည်

wallpaper,

နံရံကပ်စက္ကူ

soaps,

ဆပ်ပြာ

cake decorations,

ကိတ်မုန့်အလှဆင်

toys,

ကလေးကစားစရာ

candy,

ချိုချဥ် နဲ့

အ၀တ်တွေမှာ ဆိုးဆေးအဖြစ် သုံးလာပါတယ်

and clothing.

These green pigments were made from a compound called

ဒီရောင်ခြယ်ပစ္စည်းတွေဟာ cupric hydrogen arsenic ဆိုတဲ့

cupric hydrogen arsenic.

ဓာတ်ပေါင်းတစ်မျိုးကနေ ပြုလုပ်ထားပါတယ်။

In humans, exposure to arsenic

အာဆင်းနစ်ဟာ လူသားတွေရဲ့

can damage the way cells communicate and function.

ဆဲလ်အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်လုပ်ဆောင်မှုကို ပျက်စီးပါတယ်။

And high levels of arsenic have been directly linked

ပမာဏများလာတာနဲ့

to cancer and heart disease.

ကင်ဆာနဲ့ နှလုံးရောဂါတွေကိုပါ ဖြစ်စေပါတယ်။

As a result, 18th century fabric factory workers were often poisoned,

ဒါ့ကြောင့် ၁၈ ရာစုမှာ အထည်ချုပ်လုပ်သားတွေ အဆိပ်မိတာ

and women in green dresses reportedly collapsed

အစိမ်းရောင်၀တ်ဆင်တဲ့ အမျိုးသမီးတွေ သတိလစ်လဲကျတာတွေ

from exposure to arsenic on their skin.

မကြာခဏ ဖြစ်ပွားလာပါတယ်။

Bed bugs were rumored not to live in green rooms,

အစိမ်းရောင်အိပ်ခန်းမှာ ကြမ်းပိုးမနေဘူးလို့တောင် ပြောခဲ့ပါတယ်။

and it's even been speculated that Napoleon died from slow arsenic poisoning

နပိုလီယံ အာဆင်းနစ်အဆိပ်မိသေဆုံးတာကလည်း သူ့ရဲ့ အစိမ်းရောင်သုတ်ထားတဲ့ အိပ်ခန်းမှာ

from sleeping in his green wallpapered bedroom.

နှစ်ရှည်အိပ်ခဲ့တာကြောင့်လို့ ခန့်မှန်းကြပါတယ်။

The intense toxicity of these green stayed under wraps

အဆိပ်မှန်း မသိခဲ့လို့ သုံးစွဲခဲ့ကြပြီး

until the arsenic recipe was published in 1822.

၁၈၂၂ မှာမှ အဆိပ်သင့်ပစ္စည်းမှန်း သိလာခဲ့ရပါတယ်။

And a century later, it was repurposed as an insecticide.

ရာစုနှစ်တစ်ခုအကြာမှာတော့ ပိုးသတ်ဆေးအဖြစ် ပြန်လည်သုံးစွဲခဲ့ပါတယ်။

Synthetic green was probably the most dangerous color in widespread use,

လူလုပ်အစိမ်းရောင်ဟာ ကြောက်စရာအကောင်းဆုံးအရောင် ဆိုပေမဲ့

but at least it didn't share radium's property of radioactivity.

ရေဒီယမ်ရဲ့ ရေဒီယိုသတ္တိကြွမှုတွေ မပါသေးပါဘူး။

Another color did, though - orange.

နောက်ထပ်ကြောက်မက်ဖွယ်အရောင်ကတော့ လိမ္မော်ရောင်ပါ။

Before World War II, it was common for manufacturers of ceramic dinnerware

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မတိုင်မှီက ကြွေထည်ထုတ်လုပ်သူတွေဟာ

to use uranium oxide in colored glazes.

ယူရေနီယမ်အောက်ဆိုက် ကို အရောင်ခြယ်ဖို့ အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။

The compound produced brilliant reds and oranges,

သူတို့ရဲ့ အနီနဲ့ လိမ္မော်ရောင်တောက်တောက်ဟာ

which were appealing attributes, if not for the radiation they emitted.

အတော်ကလေးဆွဲဆောင်မှုရှိပါတယ်။ ရေဒီယိုသတ္တိကြွမှုဆိုတာကြီးကို

Of course, radiation was something we were unaware of until the late 1800s,

၁၈၀၀ နှောင်းပိုင်းအထိ လူတွေမသိကြသေးပါဘူး။

let alone the associated cancer risks, which we discovered much later.

ကင်ဆာရောဂါတွေဖြစ်စေတယ်ဆိုတာရော မသိခဲ့ကြပါဘူး။

During World War II,

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မှာတော့

the U.S. government confiscated all uranium for use in bomb development.

အမေရိကန်အစိုးရဟာ အနုမြူဗုံးလုပ်ဖို့ ယူရေနီယမ်ကို လိုက်သိမ်းခဲ့တယ်ဆိုပေမဲ့့

However, the atomic energy commission relaxed these restrictions in 1959,

၁၉၅၉ အနုမြူစွမ်းအင် အစည်းအ၀ေးအပြီးမှာ ပြန်လည်ဖြေလျှော့ပေးခဲ့တာကြောင့်

and depleted uranium returned to ceramics and glass factory floors.

ကြွေထည် ဖန်ထည်တွေမှာ ပြန်လည်အသုံးပြုခဲ့ပါတယ်။

Orange dishes made during the next decade

ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုစာ ဆက်လက်ထုတ်ခဲ့တဲ့

may still have some hazardous qualities on their surfaces to this day.

လိမ္မော်ရောင်ပန်းကန်တွေဟာ ဒီကနေ့အထိ ဆိုကျိုးများပေးနေဆဲဖြစ်ပါတယ်။

Most notably, vintage fiestaware reads positive for radioactivity.

အဆိုပါခေတ်ဟောင်းပန်းကန်တွေမှာ ရေဒီယိုသတ္တိကြွမှုတွေ ရှိနေပေမဲ့့

And while the levels are low enough that they don't officially pose a health risk

အန္တရာယ်သတိပေးချက်တွေ ထုတ်ရလောက်အောင်တော့ မများပါဘူး သို့သော်

if they're on a shelf,

US ပတ်၀န်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးအဖွဲ့က

the U.S. EPA warns against eating food off of them.

ဒီပန်းကန်တွေနဲ့ အစားအစာမစားဖို့ တိုက်တွန်းထားပါတယ်

Though we still occasionally run into issues with synthetic food dyes,

ကျွန်တော်တို့ဟာ ဆိုးဆေးတွေကနေ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေ ကြုံတွေ့နေဆဲဖြစ်ပေမဲ့

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ သိပ္ပံပညာအသိကလည်း ဒီဆိုးကျိုးတွေကို ရှောင်ဖို့

our scientific understanding has helped us prune hazardous colors out of our lives.

အကူအညီပေးနေခဲ့ပါတယ်။