History’s deadliest colors - J. V. Maranto

Những màu sắc chết người nhất trong lịch sử - J. V. Maranto

Translator: Quoc Huy Le Reviewer: Uyên Võ

In 1898, Marie and Pierre Curie discovered radium.

Vào năm 1898, Marie và Pierre Curie phát hiện ra radium.

Claimed to have restorative properties,

Được cho là có tính hồi phục,

radium was added to toothpaste,

radium được thêm vào kem đánh răng,

medicine,

thuốc,

water,

nước,

and food.

và thực phẩm.

A glowing, luminous green,

Với sắc xanh lá phát sáng lóng lánh,

it was also used in beauty products and jewelry.

radium cũng được sử dụng trong mỹ phẩm và đồ trang sức.

It wasn't until the mid-20th century

Phải đến giữa thế kỉ thứ 19,

we realized that radium's harmful effects as a radioactive element

chúng ta mới nhận ra rằng tác động phóng xạ gây hại của radium

outweighed its visual benefits.

đáng lưu ý hơn so với lợi ích về mặt thị giác của nó.

Unfortunately, radium isn't the only pigment that historically

Không may, radium không là chất nhuộm duy nhất trong lịch sử

seemed harmless or useful

ban đầu có vẻ hữu ích và vô hại

but turned out to be deadly.

nhưng hóa ra lại cực kì chết chóc.

That lamentable distinction includes a trio of colors and pigments

Nhóm màu kinh khủng đó bao gồm bộ ba màu sắc và chất nhuộm

that we've long used to decorate ourselves and the things we make:

mà từ lâu chúng ta đã dùng để trang trí ta và đồ đạc ta tạo ra:

white,

trắng,

green,

and orange.

xanh lá,

và cam.

Our story begins with white.

Chuyện của chúng ta bắt đầu với màu trắng.

As far back as the 4th century BCE,

Ngay từ thế kỉ thứ 4 trước Công nguyên,

the Ancient Greeks treated lead to make the brilliant white pigment we know today.

người Hi Lạp cổ đã xử lí chì để tạo ra chất nhuộm trắng sáng ta biết ngày nay.

The problem?

Vấn đề là gì?

In humans, lead is directly absorbed into the body

Ở người, chì được hấp thụ trực tiếp vào cơ thể

and distributed to the blood,

và xâm nhập vào máu,

soft tissues,

mô mềm,

and mineralized tissues.

và mô khoáng.

Once in the nervous system,

Một khi vào hệ thần kinh,

lead mimics and disrupts the normal functions of calcium,

chì sẽ lặp lại và làm gián đoạn chức năng của canxi,

causing damages ranging from learning disabilities

gây ra những vấn đề từ khuyết tật trong học tập

to high blood pressure.

đến cao huyết áp.

Yet the practice of using this toxic pigment

Dù vậy, việc sử dụng loại chất nhuộm độc hại này

continued across time and cultures.

xuất hiện ở nhiều thời đại và nhiều nền văn hóa.

Lead white was the only practical choice for white oil or tempera paint

Màu trắng chì là lựa chọn thiết thực duy nhất cho sơn dầu trắng hay màu keo

until the 19th century.

đến tận thế kỉ thứ 19.

To make their paint, artists would grind a block of lead into powder,

Để tạo màu, các họa sĩ nghiền một khối chì thành bột,

exposing highly toxic dust particles.

từ đó phơi nhiễm bụi chì cực kì độc hại.

The pigment's liberal use resulted in what was known as painter's colic,

Việc sử dụng chì tràn lan gây ra thứ vốn được biết là bệnh đau bụng của họa sĩ,

or what we'd now call lead poisoning.

hay ngày nay ta gọi là nhiễm độc chì.

Artists who worked with lead complained of palseys,

Các họa sĩ làm việc với chì phải trải qua chứng tê liệt

melancholy,

trầm cảm,

coughing,

ho,

enlarged retinas,

đồng tử mở rộng,

and even blindness.

và thậm chí mù lòa.

But lead white's density, opacity, and warm tone

Dù vậy, tính dày đặc, sự mờ ảo và sắc ấm áp của màu trắng chì

were irresistible to artists like Vermeer, and later, the Impressionists.

thu hút các họa sĩ như Vermeer và những người theo trường phái Ấn tượng sau này.

Its glow couldn't be matched,

Vẻ óng ánh của chì rất đặc trưng,

and the pigment continued to be widely used until it was banned in the 1970s.

và nó tiếp tục được sử dụng rộng rãi đến khi bị cấm vào những năm 1970.

As bad as all that sounds,

Dù nghe có vẻ kinh khủng,

white's dangerous effects pale in comparison

tác động nguy hiểm của màu trắng bị lu mờ khi so

to another, more wide-spread pigment, green.

với một chất nhuộm khác phổ biến hơn: màu xanh lá.

Two synthetic greens called Scheele's Green and Paris Green

Hai loại màu xanh lá tổng hợp - màu xanh Scheele và màu xanh Paris

were first introduced in the 18th century.

- được giới thiệu lần đầu tiên vào thế kỉ thứ 18.

They were far more vibrant and flashy

Chúng sáng và sặc sỡ hơn rất nhiều

than the relatively dull greens made from natural pigments,

so với những màu xanh dịu được tạo từ các chất nhuộm tự nhiên,

so they quickly became popular choices for paint

qua đó nhanh trở thành lựa chọn phổ biến cho sơn

as well as dye for textiles,

cũng như phẩm nhuộm cho vải dệt,

wallpaper,

giấy dán tường,

soaps,

xà phòng,

cake decorations,

đồ trang trí bánh,

toys,

đồ chơi,

candy,

kẹo,

and clothing.

và quần áo.

These green pigments were made from a compound called

Các chất nhuộm xanh lá này làm từ một hợp chất gọi là

cupric hydrogen arsenic.

muối hydro thạch tín của đồng.

In humans, exposure to arsenic

Ở người, phơi nhiễm thạch tín

can damage the way cells communicate and function.

có thể phá hủy sự liên lạc và hoạt động của các tế bào,

And high levels of arsenic have been directly linked

và thạch tín nồng độ cao có liên quan trực tiếp

to cancer and heart disease.

đến ung thư và bệnh tim.

As a result, 18th century fabric factory workers were often poisoned,

Vì lẽ đó, các công nhân nhà máy sợi thế kỉ 18 thường bị đầu độc,

and women in green dresses reportedly collapsed

và phụ nữ mặc áo đầm xanh được mô tả là hay đổ gục

from exposure to arsenic on their skin.

vì phơi nhiễm thạch tín trên da.

Bed bugs were rumored not to live in green rooms,

Rệp giường được cho là không sống trong phòng màu xanh,

and it's even been speculated that Napoleon died from slow arsenic poisoning

và thậm chí có giả thuyết rằng Napoleon chết vì ngộ độc thạch tín mãn tính

from sleeping in his green wallpapered bedroom.

do ông ngủ trong căn phòng có giấy dán tường màu xanh.

The intense toxicity of these green stayed under wraps

Độc tính cực cao của những màu xanh này chưa được phát hiện

until the arsenic recipe was published in 1822.

cho đến khi công thức thạch tín được phát hành vào năm 1822;

And a century later, it was repurposed as an insecticide.

một thế kỉ sau, thạch tín được chuyển sang dùng làm thuốc trừ sâu.

Synthetic green was probably the most dangerous color in widespread use,

Màu xanh tổng hợp có lẽ là màu sắc nguy hiểm nhất được sử dụng rộng rãi,

but at least it didn't share radium's property of radioactivity.

nhưng ít ra nó không có tính phóng xạ như radium.

Another color did, though - orange.

Một màu sắc khác thì có - màu cam.

Before World War II, it was common for manufacturers of ceramic dinnerware

Trước Thế chiến II, các nhà sản xuất bát đĩa gốm thường

to use uranium oxide in colored glazes.

sử dụng oxide uranium trong men sứ màu.

The compound produced brilliant reds and oranges,

Hợp chất này tạo nên những màu đỏ và cam rực rỡ,

which were appealing attributes, if not for the radiation they emitted.

vốn là những màu hấp dẫn nếu như không có tính phóng xạ.

Of course, radiation was something we were unaware of until the late 1800s,

Lẽ dĩ nhiên là sự phóng xạ vẫn chưa được chú ý cho đến cuối thế kỉ 19,

let alone the associated cancer risks, which we discovered much later.

huống hồ là những nguy cơ ung thư có liên quan mà rất lâu sau ta mới phát hiện.

During World War II,

Trong Thế chiến II,

the U.S. government confiscated all uranium for use in bomb development.

chính phủ Hoa Kì tịch thu toàn bộ uranium để chế tạo bom;

However, the atomic energy commission relaxed these restrictions in 1959,

tuy nhiên, Ủy ban Năng lượng Nguyên tử nới lỏng những hạn định này vào năm 1959,

and depleted uranium returned to ceramics and glass factory floors.

và lượng uranium nghèo quay trở lại các nhà máy đồ gốm và thủy tinh.

Orange dishes made during the next decade

Bát đĩa màu cam sản xuất ở thập niên sau

may still have some hazardous qualities on their surfaces to this day.

có thể còn nồng độ ở mức nguy hiểm trên bề mặt của chúng cho đến ngày nay;

Most notably, vintage fiestaware reads positive for radioactivity.

đáng kể nhất là bát đĩa cũ vẫn có kết quả dương tính với phóng xạ.

And while the levels are low enough that they don't officially pose a health risk

Dù nồng độ ở mức thấp và không gây nguy cơ rõ ràng đối với sức khỏe

if they're on a shelf,

nếu bát đĩa cũ được bày bán,

the U.S. EPA warns against eating food off of them.

Cơ quan Bảo vệ Môi sinh Hoa Kì cảnh báo không ăn thức ăn trong các vật dụng này.

Though we still occasionally run into issues with synthetic food dyes,

Mặc dù chúng ta vẫn hay gặp vấn đề với các phẩm nhuộm thực phẩm tổng hợp,

our scientific understanding has helped us prune hazardous colors out of our lives.

kiến thức khoa học đã giúp ta loại bỏ những màu sắc nguy hiểm ra khỏi cuộc sống.