History’s deadliest colors - J. V. Maranto

Çeviri: Betül Tanrıkulu Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

In 1898, Marie and Pierre Curie discovered radium.

1898 yılında Marie ve Pierre Curie radyumu keşfetti.

Claimed to have restorative properties,

Güçlendirici olduğu iddia edilen radyum

radium was added to toothpaste,

diş macunlarına,

medicine,

ilaçlara,

water,

suya

and food.

ve yiyeceklere eklendi.

A glowing, luminous green,

Parlak ve ışık saçan yeşil tonuyla,

it was also used in beauty products and jewelry.

güzellik ürünleri ve mücevheratta da kullanıldı.

It wasn't until the mid-20th century

Radyoaktif bir madde olan radyumun

we realized that radium's harmful effects as a radioactive element

zararlı etkilerinin görsel faydasından çok daha fazla olduğunu

outweighed its visual benefits.

20. yüzyılın ortalarına kadar fark edemedik.

Unfortunately, radium isn't the only pigment that historically

Ne yazık ki radyum, tarihte kullanışlı ve zararsız olduğu düşünülen

seemed harmless or useful

fakat ölümcül olduğu ortaya çıkan

but turned out to be deadly.

tek pigment değil.

That lamentable distinction includes a trio of colors and pigments

Bu içler acısı ayrım uzun süre boyunca kendimizi ve eşyalarımızı süslemek

that we've long used to decorate ourselves and the things we make:

için kullandığımız üç renk ve pigmenti kapsıyor:

white,

beyaz,

green,

and orange.

yeşil

ve turuncu.

Our story begins with white.

Hikâyemiz beyazla başlıyor.

As far back as the 4th century BCE,

M.Ö. 4. yüzyıl civarında

the Ancient Greeks treated lead to make the brilliant white pigment we know today.

Eski Yunanlılar muhteşem beyaz pigmenti oluşturmak için kurşunu kullandılar.

The problem?

Peki sorun neydi?

In humans, lead is directly absorbed into the body

Kurşun insan vücudunda doğrudan emilime uğrar ve

and distributed to the blood,

kana,

soft tissues,

yumuşak dokulara

and mineralized tissues.

ve mineralleşmiş dokuya karışır.

Once in the nervous system,

Sinir sistemine ulaştığında

lead mimics and disrupts the normal functions of calcium,

kalsiyumun normal işlevlerini taklit ederek ve bozarak

causing damages ranging from learning disabilities

öğrenme bozuklukları ve yüksek tansiyon gibi

to high blood pressure.

sağlık sorunlarına yol açar.

Yet the practice of using this toxic pigment

Yine de bu zehirli pigment

continued across time and cultures.

yıllarca farklı kültürlerde kullanıldı.

Lead white was the only practical choice for white oil or tempera paint

19. yüzyıla kadar kurşun beyaz yağlı boya ve tempera boyasında kullanılan

until the 19th century.

tek pratik seçenekti.

To make their paint, artists would grind a block of lead into powder,

Ressamlar boya elde etmek için kurşun kütlelerini toz haline getiriyor

exposing highly toxic dust particles.

ve oluşan zehirli toz parçacıklarına maruz kalıyordu.

The pigment's liberal use resulted in what was known as painter's colic,

Bu pigmentin serbest kullanımı ressam hastalığı olarak bilinen

or what we'd now call lead poisoning.

ve bugün kurşun zehirlenmesi adını verdiğimiz duruma sebep oldu.

Artists who worked with lead complained of palseys,

Kurşun kullanan ressamların şikayetleri arasında titreme,

melancholy,

melankoli,

coughing,

öksürük,

enlarged retinas,

retina büyümesi,

and even blindness.

ve hatta körlük vardı.

But lead white's density, opacity, and warm tone

Fakat kurşun beyazının yoğunluğu, matlığı ve ılık tonu

were irresistible to artists like Vermeer, and later, the Impressionists.

Vermeer ve sonra gelen Empresyonistler gibi ressamlar için karşı konulamazdı.

Its glow couldn't be matched,

Kurşunun parlaklığı eşsizdi.

and the pigment continued to be widely used until it was banned in the 1970s.

Ve 1970'lerde yasaklanana kadar yaygın şekilde kullanılmaya devam etti.

As bad as all that sounds,

Bunlar kulağa çok kötü gelse de

white's dangerous effects pale in comparison

beyazın tehlikeli etkileri

to another, more wide-spread pigment, green.

bir diğer yaygın kullanılan pigment olan yeşilin etkilerinin yanında az kalıyor.

Two synthetic greens called Scheele's Green and Paris Green

18. yüzyılda, Scheele ve Paris yeşili olarak adlandırılan

were first introduced in the 18th century.

iki sentetik yeşil tonu ortaya çıktı.

They were far more vibrant and flashy

Doğal pigmentlerden oluşan yeşilin yanında

than the relatively dull greens made from natural pigments,

çok daha canlı ve göz alıcı görünüyorlardı.

so they quickly became popular choices for paint

Bu nedenle resimde çok tercih edilmeye başladılar.

as well as dye for textiles,

Aynı şekilde kumaş için boya,

wallpaper,

duvar kağıdı,

soaps,

sabun,

cake decorations,

pasta süslemeleri,

toys,

oyuncaklar,

candy,

şekerleme

and clothing.

ve giyimde kullanılıyorlardı.

These green pigments were made from a compound called

Bu yeşil pigmentler, küprik hidrojen arsenik

cupric hydrogen arsenic.

bileşeninden yapılıyordu.

In humans, exposure to arsenic

İnsanlarda, arseniğe maruz kalmak

can damage the way cells communicate and function.

hücre etkileşim ve işlevine zarar verebilir.

And high levels of arsenic have been directly linked

Yüksek dozda arsenik, kanser ve kalp hastalıklarıyla

to cancer and heart disease.

doğrudan bağlantılıdır.

As a result, 18th century fabric factory workers were often poisoned,

18. yüzyılda dokuma fabrikası işçileri sık sık zehirleniyordu.

and women in green dresses reportedly collapsed

Yeşil elbise giyen kadınlar arseniğe maruz kaldıkları için

from exposure to arsenic on their skin.

baygınlık geçiriyorlardı.

Bed bugs were rumored not to live in green rooms,

Tahta kurusunun yeşil odalarda yaşayamadığı söyleniyordu.

and it's even been speculated that Napoleon died from slow arsenic poisoning

Hatta Napoleon'un, yeşil duvar kağıtlı odasında

from sleeping in his green wallpapered bedroom.

yavaş yavaş arsenikten zehirlenerek öldüğü düşünülüyor.

The intense toxicity of these green stayed under wraps

Bu pigmentin yüksek zehirlilik içerdiği, 1822'de arseniğin içeriğinin

until the arsenic recipe was published in 1822.

yayınlanmasına kadar bilinmiyordu.

And a century later, it was repurposed as an insecticide.

Ve yüzyıl sonra bu madde böcek ilacı olarak kullanılmaya başlamıştı.

Synthetic green was probably the most dangerous color in widespread use,

Sentetik yeşil muhtemelen yaygın olarak kullanılan en tehlikeli renkti.

but at least it didn't share radium's property of radioactivity.

Fakat hiç değilse radyumun radyoaktivite niteliğini taşımıyordu.

Another color did, though - orange.

Ama başka bir renk taşıyordu: Turuncu.

Before World War II, it was common for manufacturers of ceramic dinnerware

2. Dünya Savaşı'ndan önce seramik yemek takımı üreticileri

to use uranium oxide in colored glazes.

renkli cilalarda yaygın olarak uranyum oksit kullanıyordu.

The compound produced brilliant reds and oranges,

Bu bileşimin oluşturduğu mükemmel kırmızı ve turuncu

which were appealing attributes, if not for the radiation they emitted.

sebep olduğu rasyasyon salınımı ile değil; göz alıcılığıyla biliniyordu.

Of course, radiation was something we were unaware of until the late 1800s,

1800'lerin sonlarına kadar radyasyonun farkında değildik.

let alone the associated cancer risks, which we discovered much later.

Sebep olduğu kanser riskini ise çok daha sonra öğrendik.

During World War II,

2. Dünya Savaşı sırasında,

the U.S. government confiscated all uranium for use in bomb development.

ABD hükûmeti ülkedeki tüm uranyuma bomba üretimi için el koydu.

However, the atomic energy commission relaxed these restrictions in 1959,

Fakat atom enerjisi komisyonu bu kısıtlamaları 1959'da hafifletti ve

and depleted uranium returned to ceramics and glass factory floors.

tükenmiş uranyum tekrar seramikte ve cam fabrikalarında kullanıldı.

Orange dishes made during the next decade

Sonraki 10 yılda üretilen turuncu tabaklar

may still have some hazardous qualities on their surfaces to this day.

bugün bile tehlikeli özellikler taşıyor olabilir.

Most notably, vintage fiestaware reads positive for radioactivity.

En ilginci, vintage fiesta takımları radyoaktivite barındırıyor.

And while the levels are low enough that they don't officially pose a health risk

İnsan sağlığına tehdit oluşturmayacak kadar düşük seviyede olsa da

if they're on a shelf,

ABD Çevre Koruma Ajansı

the U.S. EPA warns against eating food off of them.

onlardan yemek yememe konusunda uyarılarda bulunuyor.

Though we still occasionally run into issues with synthetic food dyes,

Hâlâ bazen sentetik yiyecek boyaları hakkında sorunlarla karşılaşsak bile

our scientific understanding has helped us prune hazardous colors out of our lives.

bilimsel anlayışımız sayesinde tehlikeli renkleri artık hayatımızdan çıkarttık.