The myth of the moon goddess - Cynthia Fay Davis

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

The moon goddess, Ix Chel, patiently watched a spider at work.

လနတ်သမီး Ix Chel ဟာ ပင့်ကူတစ်ကောင် အလုပ် လုပ်တာကို စိတ်ရှည်ရှည်နဲ့ စောင့်ကြည့်တယ်။

She could make use of it skills, she thought.

ကျွမ်းကျင်မှုတွေကို အသုံးချနိုင်သားပဲလို့ သူတွေးမိတယ်။

Through careful observation and imitation, she soon became a skilled weaver.

စေ့စပ်တဲ့ အကဲခတ်၊တုပခြင်းကနေ မကြာခင် သူဟာ ကျွမ်းကျင်တဲ့ ရက်လုပ်သူဖြစ်လာခဲ့တယ်။

The sun god, Kinich Ahau, was impressed with her work,

နေနတ်သား Kinich Ahau ဟာ သူ့လက်ရာကို အထင်ကြီးသွားပြီး

and admired her from afar.

သူ့ကို အဝေးကနေ သဘောကျနေမိခဲ့တယ်။

But the goddess’ grandfather was very possessive

ဒါပေမဲ့ နတ်သမီးရဲ့ အဖိုးက အလွန် ရင်အုပ်မကွာထားလိုတော့

and would not let the sun god anywhere near his beloved granddaughter.

နေနတ်သားကို သူချစ်ရတဲ့ မြေးမလေးရဲ့ အနားကို ကပ်လာခွင့်မပေးခဲ့ဘူး။

To get past the grandfather, the sun god disguised himself

အဖိုးကို ကျော်လွန်ဖို့ နေနတ်သားက သူ့ကိုယ်သူ ငှက်ပိတုန်းအဖြစ်

as a hummingbird.

ရုပ်ဖျက်လိုက်တယ်။

As he took a drink of tobacco flower honey,

သူက ဆေးပျားဝတ်ရည်တစ်ကျိုက် သောက်လိုက်စဥ်မှာ

the moon goddess spotted him and asked her grandfather

လနတ်သမီးက သူ့ကိုမြင်ပြီး ဒီငှက်ကို ဖမ်းပေးဖို့

to capture the bird for her.

သူ့အဖိုးကို ပြောတယ်။

The grandfather shot the disguised sun god with a blow dart, stunning him.

အဖိုးက ရုပ်ဖျက်ထားတဲ့နေနတ်သားကို မူးမေ့ရုံ ဖြစ်စေတဲ့ မြားငယ်တစ်ခုနဲ့ ပစ်လိုက်တယ်။

Ix Chel nursed the wounded bird back to health,

Ix Chel က ဒဏ်ရာရနေတဲ့ ငှက်ကို နေပြန်ကောင်းအောင် ပြုစုပေးတော့

and soon, he was able to spread his wings and fly again.

မကြာခင်မှာ ငှက်ဟာ အတောင်တွေကို ဖြန့်ပြီး တစ်ခါ ပျံသန်းလာနိုင်ခဲ့တယ်။

He transformed back into the sun god and invited the moon goddess

သူက နေနတ်သားအဖြစ် ပြန်ပြောင်းသွားပြီး သူနဲ့အတူ လိုက်ပြေးဖို့

to escape with him.

လနတ်သမီးကို ဖိတ်ခေါ်ခဲ့တယ်။

The two rowed away in a canoe,

နှစ်ယောက်သားဟာ လောင်းလှေနဲ့ လှော်ထွက်သွားပေမဲ့

but the grandfather called upon the powerful storm god

အဖိုးက သူတို့ကို တားဖို့ အစွမ်းထက်တဲ့ မုန်တိုင်းနတ်သားကို

to help him stop them.

ခေါ်လိုက်တယ်။

Sensing danger, the moon goddess jumped from the canoe into the water below

အန္တရာယ်ကို ရိပ်စားမိတာနဲ့ လနတ်သမီးက လောင်းလှေကနေ ရေအောက်ထဲကို ခုန်ချပြီး

and transformed into a crab.

ကဏန်းအဖြစ် အသွင်ပြောင်းလိုက်တယ်။

But the storm god had already thrown a lightning bolt,

ဒါပေမဲ့ မုန်တိုင်းနတ်သားက လျှပ်စီးနဲ့ ပစ်ပြီးပါပြီ။

which hit the crab and pierced her through her heart, killing her.

ဒါက ကဏန်းကို ထိပြီး သူ့နှလုံးကို စူးဝင်ပြိး သေစေခဲ့တယ်။

Hundreds and hundreds of dragonflies gathered,

ရာပေါင်းများစွာရှိတဲ့ ပုစဥ်းတွေ စုဝေးလာကာ

buzzing songs and fluttering their transparent wings.

သီချင်းတွေ တစီစီမြည်ကာ ကြည်လင်တဲ့ တောင်ပံတွေကိုခတ်ကြတယ်။

They formed a thick, magical cloud over the moon goddess’ body.

သူတို့ဟာ လနတ်သမီးရဲ့ကိုယ်ပေါ်မှာ ထူထဲပြိး မှော်ဆန်တဲ့ တိမ်တစ်ခုကို ပုံဖော်ကြတယ်။

For thirteen days the dragonflies cut, cleaned, and hollowed thirteen logs.

၁၃ ရက်တိုင်တိုင် ပုစဥ်းတွေဟာ သစ်တုံး ၁၃ တုံးကို ခုတ်ထစ်၊သန့်စင်၊ အခေါင်းထွင်းတယ်။

On the thirteenth night, the logs burst open,

ဆယ့်သုံးရက်မြောက် ညမှာ သစ်တုံးတွေက ပေါက်ကွဲထွက်ပြီး

and the moon goddess emerged— alive and more brilliant than ever.

လနတ်သမီး ထွက်ပေါ်လာတယ်၊ အသက်ရှင်လျက်ရှိ ပြီး ခါတိုင်းထက် ပိုတောက်ပနေတာပေါ့။

The sun god wasted no time in proposing marriage.

နေနနတ်သားဟာ အချိန်မဆိုင်းဘဲ လက်ထပ်ခွင့်တာင်းခဲ့တယ်။

The moon goddess happily agreed.

လနတ်သမီးက ပျော်ရွှင်စွာ သဘောတူခဲ့တယ်။

Side-by-side, they were ready to light up the sky with their powerful rays.

ဘေးချင်းယှဥ်ကာ အစွမ်းထက်တဲ့ရောင်ခြည်တွေနဲ့ ကောင်းကင်ကို လင်းလက်စေဖို့ အသင့်ဖြစ်နေတယ်။

Unfortunately, the story doesn’t end there.

ကံဆိုးချင်တော့ သူတို့ရဲ့ချစ်ဇာတ်လမ်းက အဲဒီမှာ ဆုံးမသွားခဲ့ဘူး။

The sun god’s brother visited often.

နေနတ်သားရဲ့အကိုက မကြာခဏ လာလည်တယ်။

Sensing he was also in love with Ix Chel, the sun god grew jealous,

သူကလည်း Ix Chel နဲ့ ချစ်ကျွမ်းဝင်နေတာကို ရိပ်စားမိပြီး နေနတ်သားက မနာလိုစိတ်ပွားကာ

and began to mistreat her.

သူ့ကို စတင်နှိပ်စက်တယ်။

One day, Ix Chel was sitting on the riverbank,

တစ်နေ့မှာ Ix Chel က သူ့ခင်ပွန်းကို ဒေါသထွက်ကာ

furious at her husband.

မြစ်ကမ်းဘေးမှာ ထိုင်နေတယ်။

A huge bird came gliding down

ငှက်ကြီးတစ်ကောင် ထိုးဆင်းလာပြီး

and offered to take her to the high mountain peaks.

တောင်ထွတ်တွေဆီ ခေါ်သွားဖို့ သူ့ကို ကမ်းလှမ်းတယ်။

To get away from the cruel sun god, she agreed.

ရက်စက်တဲ့ နေနတ်သားဆီကနေ ထွက်သွားဖို့ သူက သဘောတူလိုက်တယ်။

There, she met the king of the vultures.

အဲဒီမှာ သူဟာ လင်းတတွေရဲ့ ဘုရင်နဲ့ ဆုံခဲ့တယ်။

The vulture king was kind and fun-loving—

လင်းတဘုရင်က ကြင်နာပြီး ချစ်ခင်စရာပါ၊

a much better partner than the violent sun god.

ကြမ်းကြုတ်တဲ့ နေနတ်သားထက် အများကြိးသာတဲ့ လက်တွဲဖော်တစ်ယောက်ပါ။

The moon goddess made a new home with him in the mountains.

လနတ်သမီးက တောင်တွေပေါ်မှာ သူနဲ့အတူ အိမ်ယာသစ်တည်ခဲ့တယ်။

When the sun god heard, he was distraught.

နေနနတ်သား ကြားတံ့အခါ စိတ်ကယောက်ကယက်ဖြစ်သွားတယ်။

He hid inside a deer carcass until a hungry vulture came swooping down,

ဆာလောင်နေတဲ့ လင်းတက ဆင်းမသုတ်ခင်အထိ သူက သမင်သေတစ်ကောင်ထဲမှာ ပုန်းနေခဲ့တယ်။

then hopped onto its back and rode to the mountain kingdom

ဒီနောက်မှာ သူ့ကျောပေါ်ကို တက်ပြီး အခု လင်းတဘုရင်နဲ့အတူ

where the moon goddess now lived with the vulture king.

လနတ်သမီး နေထိုင်တဲ့ တောင်နိုင်ငံဆီ စီးလာခဲ့တယ်။

He begged her to come home with him, apologizing for how he had treated her.

သူ့အပေါ် ပြမူခဲ့ပုံကို တောင်းပန်ရင်း သူနဲ့အတူ အိမ်ကိုလိုက်ခဲ့ဖို့ ပန်ကြားတယ်။

The kind and forgiving goddess took pity on him and agreed to go back.

ကြင်နာပြီး ခွင့်လွှတ်တတ်တဲ့ နတ်သမီးဟာ သူ့ကို သနားပြီး ပြန်သွားဖို့ သဘောတူခဲ့တယ်။

But Kinich Ahau soon began to show his true nature again.

ဒါပေမဲ့ t Kinich Ahau ဟာ မကြာခင်မှာပဲ သူ့စိတ်ရင်းကို တစ်ခါပြန် ပြလာတယ်။

He struck her, scarring her face and dimming her bright rays.

သူ့ကို ရိုက်နှက်၊မျက်နှာကို အမာရွတ်ထင်စေကာ တောက်ပတဲ့ ရောင်ခြည်တွေကို မှိန်လိုက်တယ်။

Ix Chel flew off into the dark.

Ix Chel က အမှောင်ထဲကို ပျံထွက်သွားတယ်။

From then on, she vowed to appear only at night.

အဲဒီအချိန်ကစပြီး ညဘက်မှသာ ပေါ်လာဖို့ သူ အဓိဌာန်ပြုခဲ့တယ်။

She befriended the stars, and combined her pale blue rays with their light

ကြယ်တွေနဲ့ မိတ်ဖွဲ့ပြိး ညခရီးသွားတွေ ဘေးကင်းအောင် လမ်းပြဖို့ သူ့ရဲ့အပြာဖျော့

to guide night travelers to safety.

ရောင်ခြည်ကို ကြယ်အလင်းနဲ့ ပေါင်းတယ်။

She used her healing gift,

သူက နေမကောင်းတဲ့ လူတွေကို ကုစားဖို့

which she had once used on the wounded sun god,

တစ်ခါက ဒဏ်ရာရနေတဲ့ နေနနတ်သားမှာ သုံးခဲ့တဲ့ သူ့ရဲ့ ကုစားရေး

to cure people who were ill.

လက်ဆောင်ကို အသုံးပြုခဲ့တယ်။

Today, Ix Chel is so widely known

ယနေ့ခေတ်မှာ Ix Chel ဟာ Maya ယဉ်ကျေးမှုရဲ့

that she’s become a symbol of Maya culture.

ပြယုဂ်တစ်ခု ဖြစ်လာတာ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် သိကြတယ်။

But archeological evidence suggests that for the ancient Maya

ဒါပေမဲ့ ရှေးခေတ် Maya Ix Chel နဲ့ လနတ်သမီးဟာ

Ix Chel and the moon goddess were separate deities.

သီးခြား နတ်ဘုရားတွေလို့ ရှေးဟောင်းသုတေသန အထောက်အထားက ညွှန်းထားတယ်။

In the retellings of Maya people and the records of anthropologists,

Maya လူမျိုးတွေရဲ့ပြန်လည်ပြောပြချက်တွေနဲ့ မနုဿဗေဒပညာရှင်တွေရဲ့ မှတ်တမ်းတွေမှာ

the two have merged so that Ix Chel’s story extends

Ix Chel ရဲ့ဇာတ်လမ်းဟာ သမိုင်းမှတ်တမ်း ကန့်သတ်ချက်ထက်ကျော်လွန်အောင်

beyond the limits of the historical record.

နှစ်ခုကို ပေါင်းစပ်ထားတာပါ။

Her story, like all myths, isn’t just one story:

ဒဏ္ဍာရီအားလုံးလိုပဲ သူ့ဇာတ်လမ်းက ဇာတ်လမ်း သက်သက်မဟုတ်ပါ။

the variations, ancient and modern, speak to what people value,

မူကွဲတွေ၊ ရှေးခေတ်နဲ့ ခေတ်သစ်၊ လူတွေ တန်ဖိုးထားတဲ့ အရာနဲ့ သူတို့ရဲ့ဒဏ္ဍာရီလာ

and how they see themselves in their mythological heroes.

သူရဲကောင်းတွေထဲမှာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ မြင်ပုံကို ပြောပြတာပါ။