The myth of the moon goddess - Cynthia Fay Davis

Translator: Thanh Giang Trần Reviewer: Nhu PHAM

The moon goddess, Ix Chel, patiently watched a spider at work.

Nữ thần mặt trăng, Ix Chel, kiên nhẫn quan sát một con nhện giăng tơ.

She could make use of it skills, she thought.

Nàng nghĩ rằng mình có thể vận dụng các kỹ năng của nó.

Through careful observation and imitation, she soon became a skilled weaver.

Cẩn thận quan sát và làm theo, nàng sớm trở thành một thợ dệt tài hoa.

The sun god, Kinich Ahau, was impressed with her work,

Thần mặt trời, Kinich Ahau, bị các tác phẩm của nàng hút hồn,

and admired her from afar.

và ngưỡng mộ nàng từ một nơi xa xôi.

But the goddess’ grandfather was very possessive

Nhưng ông của nữ thần lại luôn giữ nàng kề cận

and would not let the sun god anywhere near his beloved granddaughter.

và không để cho thần mặt trời đến gần cháu gái yêu quý.

To get past the grandfather, the sun god disguised himself

Để qua mặt người ông, chàng đã cải trang thành một con chim ruồi.

as a hummingbird.

As he took a drink of tobacco flower honey,

Khi chàng đang vờ hút mật từ hoa thuốc lá,

the moon goddess spotted him and asked her grandfather

nữ thần nhìn thấy và nhờ ông bắt chim cho mình.

to capture the bird for her.

The grandfather shot the disguised sun god with a blow dart, stunning him.

Người ông bắn vị thần đang cải trang bằng phi tiêu khiến chàng choáng váng.

Ix Chel nursed the wounded bird back to health,

Ix Chel đã chăm sóc chú chim bị thương đến khi khỏe mạnh,

and soon, he was able to spread his wings and fly again.

chẳng lâu sau, nó đã có thể sải cánh và bay trở lại.

He transformed back into the sun god and invited the moon goddess

Chàng biến trở lại thành thần mặt trời và mời nữ thần mặt trăng cùng bỏ trốn.

to escape with him.

The two rowed away in a canoe,

Cả hai chèo thuyền đi,

but the grandfather called upon the powerful storm god

nhưng người ông đã kêu gọi thần bão tố quyền năng

to help him stop them.

giúp mình ngăn họ lại.

Sensing danger, the moon goddess jumped from the canoe into the water below

Cảm nhận được nguy hiểm, nữ thần mặt trăng nhảy xuống nước

and transformed into a crab.

và biến thành một con cua.

But the storm god had already thrown a lightning bolt,

Nhưng thần bão tố đã ném một tia chớp vào con cua,

which hit the crab and pierced her through her heart, killing her.

đâm xuyên qua trái tim và tước đi mạng sống của nàng.

Hundreds and hundreds of dragonflies gathered,

Hàng trăm con chuồn chuồn tụ tập lại, vo ve và vỗ đôi cánh trong suốt.

buzzing songs and fluttering their transparent wings.

They formed a thick, magical cloud over the moon goddess’ body.

Chúng tạo thành một đám mây dày và kỳ ảo trên cơ thể của nữ thần.

For thirteen days the dragonflies cut, cleaned, and hollowed thirteen logs.

Trong mười ba ngày, chuồn chuồn đã cắt, làm sạch và đục rỗng mười ba khúc gỗ.

On the thirteenth night, the logs burst open,

Vào đêm thứ mười ba, các khúc gỗ vỡ ra,

and the moon goddess emerged— alive and more brilliant than ever.

và nữ thần mặt trăng xuất hiện, khỏe mạnh và rực rỡ hơn bao giờ hết.

The sun god wasted no time in proposing marriage.

Thần mặt trời liền cầu hôn nàng, và nàng đồng ý trong niềm hạnh phúc.

The moon goddess happily agreed.

Side-by-side, they were ready to light up the sky with their powerful rays.

Sát cánh bên nhau, họ thắp sáng bầu trời bằng những tia sáng mạnh mẽ.

Unfortunately, the story doesn’t end there.

Thật không may, câu chuyện không kết thúc ở đó.

The sun god’s brother visited often.

Anh trai của thần mặt trời thường xuyên ghé thăm.

Sensing he was also in love with Ix Chel, the sun god grew jealous,

Cảm thấy anh ta cũng đem lòng yêu Ix Chel, thần mặt trời trở nên ghen tị,

and began to mistreat her.

và bắt đầu đối xử tệ bạc với nàng.

One day, Ix Chel was sitting on the riverbank,

Một ngày nọ, Ix Chel đang ngồi bên bờ sông,

furious at her husband.

tức giận với chồng mình.

A huge bird came gliding down

Một con chim lớn bay xuống

and offered to take her to the high mountain peaks.

và đề nghị đưa nàng lên những đỉnh núi cao.

To get away from the cruel sun god, she agreed.

Để thoát khỏi vị thần mặt trời độc ác, nàng liền đồng ý.

There, she met the king of the vultures.

Ở đó, nàng đã gặp vua loài kền kền.

The vulture king was kind and fun-loving—

Vua kền kền tốt bụng và vui tính,

a much better partner than the violent sun god.

một người chồng tốt hơn nhiều so với thần mặt trời hung bạo.

The moon goddess made a new home with him in the mountains.

Nữ thần mặt trăng cùng vị vua xây một tổ ấm mới trên núi.

When the sun god heard, he was distraught.

Khi biết tin, thần mặt trời rất tức tối.

He hid inside a deer carcass until a hungry vulture came swooping down,

Y nấp trong xác một con hươu chờ đến khi một con kền kền đói sà xuống,

then hopped onto its back and rode to the mountain kingdom

sau đó, nhảy lên lưng của nó và bay đến vương quốc trên núi,

where the moon goddess now lived with the vulture king.

nơi nữ thần mặt trăng đang sống cùng vua kền kền.

He begged her to come home with him, apologizing for how he had treated her.

Y cầu xin nàng về nhà với y, xin lỗi vì y đã bạc đãi nàng.

The kind and forgiving goddess took pity on him and agreed to go back.

Nữ thần tốt bụng tha thứ và mềm lòng đồng ý quay trở lại.

But Kinich Ahau soon began to show his true nature again.

Nhưng Kinich Ahau lại bộc lộ bản chất của mình một lần nữa.

He struck her, scarring her face and dimming her bright rays.

Y đánh nàng, khiến khuôn mặt nàng đầy sẹo và làm nhòa tia sáng của nàng.

Ix Chel flew off into the dark.

Ix Chel bỏ đi vào bóng tối.

From then on, she vowed to appear only at night.

Kể từ đó, nàng thề sẽ chỉ xuất hiện vào ban đêm.

She befriended the stars, and combined her pale blue rays with their light

Nàng kết bạn với các vì sao,

và hợp nhất tia sáng xanh le lói của mình với ánh sáng của chúng

to guide night travelers to safety.

để dẫn đường cho người đi đêm đến nơi an toàn.

She used her healing gift,

Nàng dùng khả năng chữa lành, như đã từng trị thương cho thần mặt trời

which she had once used on the wounded sun god,

to cure people who were ill.

để chữa lành cho người bệnh tật.

Today, Ix Chel is so widely known

Ngày nay, Ix Chel được biết đến như một biểu tượng của nền văn hóa Maya.

that she’s become a symbol of Maya culture.

But archeological evidence suggests that for the ancient Maya

Nhưng bằng chứng khảo cổ học cho thấy với người Maya cổ đại,

Ix Chel and the moon goddess were separate deities.

Ix Chel và nữ thần mặt trăng là hai vị thần riêng biệt.

In the retellings of Maya people and the records of anthropologists,

Theo lời kể lại của người Maya và ghi chép của các nhà nhân chủng học

the two have merged so that Ix Chel’s story extends

cả hai đã hợp nhất để câu chuyện của Ix Chel

beyond the limits of the historical record.

vượt ra ngoài giới hạn của ghi chép lịch sử.

Her story, like all myths, isn’t just one story:

Câu chuyện của nàng, như bao thần thoại khác,

không chỉ là một câu chuyện,

the variations, ancient and modern, speak to what people value,

mà còn là biến thể, cổ xưa và hiện đại, nói lên điều mà con người trân quý,

and how they see themselves in their mythological heroes.

và cách họ nhìn nhận bản thân qua các anh hùng thần thoại.