The myth of the moon goddess - Cynthia Fay Davis

Translator: Neen Rungsmaithong Reviewer: Chawanrat Sukhuwit

The moon goddess, Ix Chel, patiently watched a spider at work.

อีเชล เทพีแห่งดวงจันทร์ เฝ้ามองแมงมุมชักใยอย่างใจเย็น

She could make use of it skills, she thought.

เธอคิดว่าความสามารถของมัน น่าจะนำมาใช้ประโยชน์ได้

Through careful observation and imitation, she soon became a skilled weaver.

เธอจึงคอยสังเกตและทำตาม จนเธอกลายเป็นนักสานที่เก่งกาจ

The sun god, Kinich Ahau, was impressed with her work,

คินิช อาเฮา เทพแห่งดวงอาทิตย์นั้น ปลาบปลื้มในผลงานของเธอยิ่งนัก

and admired her from afar.

และคอยชื่นชมเธออยู่ห่างๆ

But the goddess’ grandfather was very possessive

แต่ปู่ของเทพีนั้น หวงหลานของตนเป็นอย่างมาก

and would not let the sun god anywhere near his beloved granddaughter.

และไม่ยอมให้เทพแห่งดวงอาทิตย์ เข้ามาใกล้เธอเลยแม้แต่น้อย

To get past the grandfather, the sun god disguised himself

เพื่อให้รอดพ้นสายตาปู่ของเทพี เทพแห่งดวงอาทิตย์จึงปลอมตัว

as a hummingbird.

เป็นนกฮัมมิงเบิร์ด

As he took a drink of tobacco flower honey,

ขณะที่เขาดื่มน้ำหวานจาก เกสรของต้นยาสูบ

the moon goddess spotted him and asked her grandfather

เทพีแห่งดวงจันทร์ก็ได้สังเกตเห็นเขา และขอให้ปู่ของเธอ

to capture the bird for her.

จับนกตัวนั้นมาให้

The grandfather shot the disguised sun god with a blow dart, stunning him.

ปู่ของเทพีจึงเป่าลูกดอกใส่นกตัวนั้น จนมันขยับตัวไม่ได้

Ix Chel nursed the wounded bird back to health,

อีเชลรักษานกตัวนั้นจนกลับมาแข็งแรงดังเดิม

and soon, he was able to spread his wings and fly again.

และในไม่ช้า มันก็กลับมาสยายปีกและบินได้อีกครั้ง

He transformed back into the sun god and invited the moon goddess

มันกลายร่างกลับไปเป็นเทพแห่งดวงอาทิตย์

และชวนให้เทพีแห่งดวงจันทร์นั้นหนีไปกับเขา

to escape with him.

The two rowed away in a canoe,

ทั้งสองพายเรือหนีไปด้วยกันบนเรือแคนู

but the grandfather called upon the powerful storm god

แต่ปู่ของเทพีได้ขอให้เทพแห่งพายุผู้ทรงพลัง

to help him stop them.

มาช่วยหยุดทั้งสองไว้ไม่ให้หนีไปได้

Sensing danger, the moon goddess jumped from the canoe into the water below

เทพีแห่งดวงจันทร์รู้สึกถึงภัยอันตราย จึงได้กระโดดลงจากเรือ

and transformed into a crab.

และกลายร่างเป็นปู

But the storm god had already thrown a lightning bolt,

แต่เทพแห่งพายุนั้นได้ส่งสายฟ้าลงมา

which hit the crab and pierced her through her heart, killing her.

และแทงเจ้าปูเข้าที่หัวใจ เธอจึงสิ้นลม

Hundreds and hundreds of dragonflies gathered,

แมลงปอนับร้อยมารวมตัวกัน

buzzing songs and fluttering their transparent wings.

บรรเลงท่วงทำนอง และกระพือปีกสีใสของพวกมัน

They formed a thick, magical cloud over the moon goddess’ body.

พวกมันรวมกลุ่มกันจนเป็นเมฆ มาปกคลุมร่างของเทพีแห่งดวงจันทร์

For thirteen days the dragonflies cut, cleaned, and hollowed thirteen logs.

เป็นเวลา 13 วัน พวกแมลงปอตัดไม้ 13 ท่อน นำมาทำความสะอาดและทำให้กลวง

On the thirteenth night, the logs burst open,

และในคืนที่ 13 ท่อนไม้พวกนั้นก็แตกออก

and the moon goddess emerged— alive and more brilliant than ever.

แล้วเทพีแห่งดวงจันทร์ก็ปรากฏกายออกมา-- อย่างงดงามและสดใสกว่าที่เคย

The sun god wasted no time in proposing marriage.

เทพแห่งดวงอาทิตย์นั้นไม่รีรอ และเข้ามาขอหมั้นหมายกับเธอ

The moon goddess happily agreed.

เทพีแห่งดวงจันทร์ตอบตกลงอย่างปีติยินดี

Side-by-side, they were ready to light up the sky with their powerful rays.

และทั้งสองต่างพร้อม จะให้แสงสว่างบนท้องฟ้าเคียงข้างกัน

Unfortunately, the story doesn’t end there.

ทว่า เรื่องราวไม่ได้จบเพียงเท่านั้น

The sun god’s brother visited often.

น้องชายของเทพแห่งดวงอาทิตย์ มาเยี่ยมเยียนอยู่บ่อยครั้ง

Sensing he was also in love with Ix Chel, the sun god grew jealous,

เทพแห่งดวงอาทิตย์สัมผัสได้ว่าน้องชาย รักอีเชลเช่นเดียวกันจึงเกิดความหึงหวง

and began to mistreat her.

และเริ่มปฏิบัติไม่ดีกับเธอ

One day, Ix Chel was sitting on the riverbank,

วันหนึ่ง ขณะที่อีเชลกำลังนั่งอยู่ริมแม่น้ำ

furious at her husband.

ด้วยความโกรธสามีของตนอยู่นั้น

A huge bird came gliding down

ก็ได้มีนกตัวใหญ่ตัวหนึ่งบินโฉบลงมา

and offered to take her to the high mountain peaks.

และอาสาพาเธอไปที่ยอดเขา

To get away from the cruel sun god, she agreed.

เพื่อหนีไปจากเทพแห่งดวงอาทิตย์ ผู้โหดร้าย เธอจึงตอบตกลง

There, she met the king of the vultures.

ที่นั่น เธอได้พบกับราชาแห่งหมู่แร้ง

The vulture king was kind and fun-loving—

ราชานั้นมีจิตใจดี และรักสนุก

ช่างเป็นคู่ครองที่ดีกว่าเทพแห่งดวงอาทิตย์ ที่ปฏิบัติรุนแรงกับเธอ

a much better partner than the violent sun god.

The moon goddess made a new home with him in the mountains.

เทพีแห่งดวงจันทร์จึงมาเริ่มต้นชีวิตใหม่ กับราชาแห่งหมู่แร้งในหุบเขา

When the sun god heard, he was distraught.

เมื่อเทพแห่งดวงอาทิตย์รู้เรื่องเข้า ก็เกิดความคุ้มคลั่ง

He hid inside a deer carcass until a hungry vulture came swooping down,

เขาเข้าไปซ่อนตัวในซากกวาง จนกระทั่งมีแร้งที่หิวโหยบินโฉบลงมา

then hopped onto its back and rode to the mountain kingdom

จากนั้นจึงกระโจนขึ้นหลังแร้งตัวนั้น แล้วขี่มันไปยังอาณาจักรในหุบเขา

where the moon goddess now lived with the vulture king.

อันเป็นที่ที่เทพีแห่งดวงจันทร์อาศัยอยู่ กับราชาแห่งหมู่แร้ง

He begged her to come home with him, apologizing for how he had treated her.

เขาอ้อนวอนให้เธอกลับไปด้วยกัน และขอโทษที่เคยปฏิบัติไม่ดีกับเธอ

The kind and forgiving goddess took pity on him and agreed to go back.

เทพีแห่งดวงจันทร์ผู้ใจดีและมีจิตใจเมตตา จึงสงสารและตกลงจะกลับไปด้วย

But Kinich Ahau soon began to show his true nature again.

แต่ในไม่ช้า คินิช อาเฮา ก็เผยธาตุแท้ของตนอีกครั้ง

He struck her, scarring her face and dimming her bright rays.

เขาทำร้ายเธอจนใบหน้าเธอมีแผลเป็น และแสงของเธอมืดมนลง

Ix Chel flew off into the dark.

อีเชลบินหนีไปในความมืด

From then on, she vowed to appear only at night.

และสาบานกับตนเองว่า ต่อจากนี้ไป เธอจะมาปรากฏกายในยามกลางคืนเท่านั้น

She befriended the stars, and combined her pale blue rays with their light

เธอเริ่มเป็นเพื่อนกับเหล่าหมู่ดาวและฉายแสง ของเธอไปพร้อมๆ กับแสงของพวกมัน

to guide night travelers to safety.

เพื่อนำทางนักเดินทางไปยังที่ที่ปลอดภัย

She used her healing gift,

เธอใช้ความสามารถในการเยียวยาของเธอ

which she had once used on the wounded sun god,

ที่เคยใช้เมื่อครั้งที่ เทพแห่งพระอาทิตย์บาดเจ็บ

to cure people who were ill.

มารักษาผู้คนที่ล้มป่วย

Today, Ix Chel is so widely known

ทุกวันนี้ อีเชลนั้นเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย

that she’s become a symbol of Maya culture.

ในฐานะสัญลักษณ์ของ วัฒนธรรมชาวมายา

But archeological evidence suggests that for the ancient Maya

แต่หลักฐานทางโบราณคดีนั้นเผยว่า สำหรับชาวมายาโบราณนั้น

Ix Chel and the moon goddess were separate deities.

อีเชลและเทพีแห่งดวงจันทร์นั้น เป็นเทพีคนละองค์กัน

In the retellings of Maya people and the records of anthropologists,

จากการเล่าสืบต่อกันมาโดยชาวมายา และบันทึกต่างๆ ของนักมานุษยวิทยา

the two have merged so that Ix Chel’s story extends

เรื่องราวของอีเชลและเทพีแห่งดวงจันทร์ ก็ได้ผสานเข้าด้วยกัน

beyond the limits of the historical record.

จนตำนานของเธอได้ ก้าวข้ามขีดจำกัดของบันทึกทางประวัติศาสตร์

Her story, like all myths, isn’t just one story:

เช่นเดียวกับอีกหลายๆ ตำนาน เรื่องราวของเธอ ไม่ได้มีเพียงเรื่องราวเดียว :

the variations, ancient and modern, speak to what people value,

แต่รูปแบบที่แตกต่างกันออกไปทั้งเก่าและใหม่ บ่งบอกถึงสิ่งที่ผู้คนให้ความสำคัญ

and how they see themselves in their mythological heroes.

และรูปแบบที่พวกเขามองเห็นตัวเอง ในตัวละครของเรื่องราวเหล่านี้