The myth of the moon goddess - Cynthia Fay Davis

Tłumaczenie: Przemysław Kolber Korekta: Ola Królikowska

The moon goddess, Ix Chel, patiently watched a spider at work.

Bogini księżyca Ix Chel cierpliwie obserwowała pająka przy pracy.

She could make use of it skills, she thought.

Pomyślała, że mogłaby wykorzystać te umiejętności.

Through careful observation and imitation, she soon became a skilled weaver.

Dzięki uważnej obserwacji i naśladowaniu wkrótce stała się zdolną tkaczką.

The sun god, Kinich Ahau, was impressed with her work,

Bóg słońca Kinich Ahau był pod wrażeniem jej pracy

and admired her from afar.

i podziwiał ją z daleka.

But the goddess’ grandfather was very possessive

Ale dziadek bogini był bardzo zaborczy

and would not let the sun god anywhere near his beloved granddaughter.

i nie pozwolił bogu słońca zbliżyć się do ukochanej wnuczki.

To get past the grandfather, the sun god disguised himself

Żeby ominąć zakaz dziadka, bóg słońca

as a hummingbird.

przemienił się w kolibra.

As he took a drink of tobacco flower honey,

Kiedy napił się miodu z kwiatów tytoniu,

the moon goddess spotted him and asked her grandfather

zauważyła go bogini księżyca i poprosiła dziadka,

to capture the bird for her.

żeby schwytał dla niej ptaka.

The grandfather shot the disguised sun god with a blow dart, stunning him.

Dziadek strzelił do przemienionego boga słońca z rzutki, ogłuszając go.

Ix Chel pielęgnowała zranionego ptaka, żeby wrócił do zdrowia

Ix Chel nursed the wounded bird back to health,

and soon, he was able to spread his wings and fly again.

i wkrótce mógł rozwinąć skrzydła i znów latać.

He transformed back into the sun god and invited the moon goddess

Przemienił się z powrotem w boga słońca i zaproponował bogini księżyca,

to escape with him.

żeby uciekła razem z nim.

The two rowed away in a canoe,

Oboje wiosłowali kajakiem,

but the grandfather called upon the powerful storm god

ale dziadek wezwał potężnego boga burzy,

to help him stop them.

żeby pomógł mu ich powstrzymać.

Sensing danger, the moon goddess jumped from the canoe into the water below

Wyczuwając zagrożenie, bogini księżyca wyskoczyła z kajaka do wody

and transformed into a crab.

i przemieniła się w kraba.

But the storm god had already thrown a lightning bolt,

Ale bóg burzy już rzucił błyskawicę.

which hit the crab and pierced her through her heart, killing her.

Trafiła ona w kraba i przebiła serce bogini, zabijając ją.

Hundreds and hundreds of dragonflies gathered,

Zebrane setki ważek wydawały z siebie dźwięki i trzepotały

buzzing songs and fluttering their transparent wings.

przezroczystymi skrzydłami.

They formed a thick, magical cloud over the moon goddess’ body.

Utworzyły one gęstą, magiczną chmurę nad ciałem bogini księżyca.

For thirteen days the dragonflies cut, cleaned, and hollowed thirteen logs.

Przez 13 dni ważki cięły, czyściły i wydrążały 13 bali.

On the thirteenth night, the logs burst open,

Trzynastej nocy bale pękły

and the moon goddess emerged— alive and more brilliant than ever.

i wyłoniła się z nich bogini księżyca, żywa i olśniewająca jak nigdy.

The sun god wasted no time in proposing marriage.

Nie marnując czasu, bóg słońca zaproponował jej małżeństwo.

The moon goddess happily agreed.

Księżycowa bogini chętnie się zgodziła.

Side-by-side, they were ready to light up the sky with their powerful rays.

Razem chcieli rozświetlić niebo potężnymi promieniami.

Unfortunately, the story doesn’t end there.

Niestety, to nie koniec tej historii.

The sun god’s brother visited often.

Brat boga słońca często go odwiedzał.

Sensing he was also in love with Ix Chel, the sun god grew jealous,

Wyczuwając, że też jest zakochany w Ix Chel, bóg słońca stał się zazdrosny

and began to mistreat her.

i zaczął ją źle traktować.

One day, Ix Chel was sitting on the riverbank,

Pewnego dnia Ix Chel siedziała na brzegu rzeki

furious at her husband.

wściekła na męża.

A huge bird came gliding down

Ogromny ptak zleciał w dół

and offered to take her to the high mountain peaks.

i zaproponował, że zabierze ją na wysokie szczyty górskie.

To get away from the cruel sun god, she agreed.

Zgodziła się, żeby uciec od okrutnego boga słońca.

There, she met the king of the vultures.

Tam spotkała króla sępów.

The vulture king was kind and fun-loving—

Sępi król był miły i radosny.

a much better partner than the violent sun god.

O wiele lepszy partner niż brutalny bóg słońca.

The moon goddess made a new home with him in the mountains.

Bogini księżyca stworzyła z nim nowy dom w górach.

When the sun god heard, he was distraught.

Kiedy bóg słońca się o tym dowiedział, wściekł się.

He hid inside a deer carcass until a hungry vulture came swooping down,

Schował się w tuszy jelenia do chwili przylotu sępa,

then hopped onto its back and rode to the mountain kingdom

a potem wskoczył na jego grzbiet i poleciał do górskiego królestwa,

where the moon goddess now lived with the vulture king.

gdzie mieszkali teraz bogini księżyca z królem sępów.

He begged her to come home with him, apologizing for how he had treated her.

Błagał, żeby wróciła z nim do domu, przepraszając za to, jak ją traktował.

The kind and forgiving goddess took pity on him and agreed to go back.

Życzliwa i łaskawa bogini zlitowała się nad nim i zgodziła się na powrót.

But Kinich Ahau soon began to show his true nature again.

Ale Kinich Ahau wkrótce znów zaczął pokazywać prawdziwą naturę.

He struck her, scarring her face and dimming her bright rays.

Uderzył ją, tworząc blizny na twarzy i przyćmiewając jej jasne promienie.

Ix Chel flew off into the dark.

Ix Chel odleciała w ciemność.

From then on, she vowed to appear only at night.

Od tej pory przyrzekła pojawiać się tylko w nocy.

She befriended the stars, and combined her pale blue rays with their light

Zaprzyjaźniła się z gwiazdami i połączyła swoje blado-niebieskie

promienie z ich światłem,

to guide night travelers to safety.

żeby prowadzić nocnych wędrowców w bezpieczne miejsca.

She used her healing gift,

Wykorzystała dar uzdrawiania,

which she had once used on the wounded sun god,

którego kiedyś użyła na zranionym bogu słońca,

to cure people who were ill.

żeby leczyć chorych ludzi.

Today, Ix Chel is so widely known

Dziś Ix Chel słynie z tego,

that she’s become a symbol of Maya culture.

że stała się symbolem kultury Majów.

But archeological evidence suggests that for the ancient Maya

Ale dowody archeologiczne sugerują, że dla starożytnych Majów

Ix Chel and the moon goddess were separate deities.

Ix Chel i bogini księżyca były oddzielnymi bóstwami.

In the retellings of Maya people and the records of anthropologists,

W opowieściach Majów i zapiskach antropologów

the two have merged so that Ix Chel’s story extends

obie opowieści połączyły się tak, że historia Ix Chel wykracza

beyond the limits of the historical record.

poza granice zapisów historycznych.

Her story, like all myths, isn’t just one story:

Jej historia, jak wszystkie mity, nie jest tylko jedną opowieścią.

the variations, ancient and modern, speak to what people value,

Zarówno starożytne, jak i współczesne przekazy mówią o tym, co ludzie cenią

and how they see themselves in their mythological heroes.

i jak widzą siebie samych w roli mitologicznych bohaterów.