Is fire a solid, a liquid, or a gas? - Elizabeth Cox

Translator: Thura Soe Reviewer: sann tint

Sitting around a campfire, you can feel its heat,

မီးပုံပွဲတစ်ခုအနားထိုင်နေရင်း ၎င်းရဲ့အပူကို သင်ခံစားရနိုင်တယ်

smell the woody smoke, and hear it crackle.

ထင်းမီးခိုးနံ့ရမယ် မီးပေါက်သံသဲ့သဲ့လေးတွေကြားရမယ်

If you get too close,

မီးပုံနား တအားနီးလာရင်

it burns your eyes and stings your nostrils.

မျက်လုံးတွေပူလာတယ်၊ နှာခေါင်းပေါက်တေွ စူးလာတယိ

You could stare at the bright flames forever

အမြဲ တောက်နေတဲ့မီးတောက်တွေကို စိုက်ကြည့်လိုက်မယ်ဆိုရင်

as they twist and flicker in endless incarnations.

မီးတောက်တွေဟာ အဆုံးမဲ့ ယိမ်းထိုးပြီး မှိတ်တုတ်မှိတ်တုတ်လင်းနေပါတယ်

But what exactly are you looking at?

ဒါပေမဲ့ သင်ကြည့်နေတာက ဘာလဲလို့ တိတိကျကျသိပါသလား

The flames are obviously not solid,

မီးတောက်တွေဟာ အစိုင်အခဲတစ်ခု မဟုတ်တာ ရှင်းပါတယ်

nor are they liquid.

အရည်လည်းမဟုတ်ပြန်ပါဘူး

Mingling with the air, they’re more like a gas,

လေနဲ့ရောပြီး မီးတောက်တွေဟာ အငွေ့တစ်ခုနဲ့ ပိုဆင်ပါတယ်။

but more visible--and more fleeting.

သို့သော် ပိုမြင်သာပြီး လှုပ်ရှားမှုကပိုမြန်ဆန်တယ်

And on a scientific level, fire differs from gas

သိပ္ပံပညာအရတော့ မီးတောက်ဟာ အငွေ့နဲ့ ခြားနားပါတယ်

because gases can exist in the same state indefinitely

အကြောင်းက အငွေ့တွေဟာ တူညီတဲ့အခြေအနေမှာ လွတ်လပ်စွာတည်ရှိနေချိန်

while fires always burn out eventually.

မီးတောက်ကတော့ နောက်ဆုံးမှာ ကုန်ဆုံးသွားတာကြောင့်ပါ။

One misconception is that fire is a plasma,

မှားနေတဲ့အယူအဆတစ်ခုကတော့ အက်တမ်မှ အီလက်ထရွန် တွေကိုခွာချလိုက်ပြီး

the fourth state of matter in which atoms

ဝတ္ထုရဲ့စတုတ္ထအခြေအနေဖြစ်တဲ့

are stripped of their electrons.

အရည်ကြည် တစ်ခုလို့မီးကိုယူဆတာပါပဲ

Like fire and unlike the other kinds of matter,

မီးနဲ့တူပြီး အခြားအရာဝတ္ထုတွေနဲ့ မတူတာကတော့

plasmas don’t exist in a stable state on earth.

အရည်ကြည်ဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ တည်ငြိမ်တဲ့အခြေအနေနဲ့ မရှိနေတာပါပဲ

They only form when gas is exposed to an electric field or superheated

အငွေ့ဟာလျှပ်စစ်ပတ်လမ်းပေါ် ရောက်လို့ပဲဖြစ်ဖြစ်အပူချိန်ထောင်ကျော်

to temperatures of thousands or tens of thousands of degrees.

သို့မဟုတ် သောင်းကျော်အထိပေးလိုက်မှ အရည်ကြည်အဖြစ်ရရှိတာပါ

By contrast, fuels like wood and paper burn

ဆန့်ကျင်ဘက်အနေနဲ့ သစ်သားနဲ စက္ကူလို လောင်စာတွေက

at a few hundred degrees —far below the

အရည်ကြည်အခြေအနေ မရောက်သေးတဲ့ အပူချိန်တစ်ခုမှာ

threshold of what's usually considered a plasma.

ရာလောက်ရှိတဲ့ အပူချိန်မှာ လောင်ကျွမ်ပါတယ်။

So if fire isn’t a solid, liquid, gas,

ဒါဆိုမီးဟာ အစိုင်အခဲ၊ အငွေ့၊ အရည်၊အရည်ကြည် တစ်ခုမှမဟုတ်ဘူးဆိုရင်

or a plasma, what does that leave?

မီးတောက်တစ်ခုက ဘာကျန်ခဲ့လဲ။

It turns out fire isn’t actually matter at all.

ဖြစ်သွားတာက မီးတောက်တစ်ခခုဟာ ဒြပ်ထုလုံးဝ မဟုတ်တာပါ။

Instead, it’s our sensory experience of a chemical reaction called combustion.

ဒီအစား လောင်ကျွမ်းခြင်းဆိုတဲ့ ဓာတ်ပြုမှုဖြစ်စဉ်တစ်ခုကို

အမြင်အာရုံကမြင်နေရခြင်းသာဖြစ်တယ်

In a way, fire is like the leaves changing color in fall,

တစ်နည်းဆိုသော် မီးဟာ ဆောင်းဦးမှာ အရောင်ပြောင်းနေတဲ့ သစ်ရွက်တွေလို

the smell of fruit as it ripens,

(သို့) ရင့်မှည့်လာတဲ့ သစ်သီးရဲ့အန့ံလို၊

or a firefly’s blinking light.

ပိုးစုန်းကြူးရဲ့ မှိတ်တုတ်တုတ်အလင်းလိုပါ။

All of these are sensory clues that a

ဒီဥပမာတွေဟာ ဓာတုဓာတ်ပြုမှုဖြစ်ပေါ်ပြီး

chemical reaction is taking place.

အမြင်အာရုံဖမ်းစားခြင်းတွေပါပဲ

What differs about fire is that it engages a lot of

မီးကဘာလဲလို့ ဝိ၀ါဒကွဲနေကြလဲဆိုတော့

our senses at the same time, creating the kind of vivid

မီးဟာ ဒြပ်ထုတစ်ခုမှလာတယ်လို့ထင်အောင် တစ်ချိန်တည်းမှာ

experience we expect to come from a physical thing.

ရောင်စုံအလင်းရောင်တန်းကိုဖန်းတီပြီး အာရုံတွေကိုဖမ်းစားနိုင်လို့ဖြစ်တယ်

Combustion creates that sensory experience

လောင်ကျွမ်းမှုတစ်ခုဟာ လောင်စာ၊အပူနဲ့ အောက်ဆီဂျင်ကိုသုံးကာ

using fuel, heat, and oxygen.

မီးတောက်အဖြစ် အမြင်ခံစားမှုတစ်ခုကိုဖန်တီးပါတယ်

In a campfire, when the logs are heated to their ignition temperature,

မီးပုံပွဲတစ်ခုမှာ ထင်းတုံးတွေကို မီးတောက်ဖို့အပူပေးလိုက်တဲ့အခါ

the walls of their cells decompose,

၎င်းတို့ နံရံမှာရှိတဲ့ဆဲလ်တွေပြိုကွဲသွားကာ

releasing sugars and other molecules into the air.

လေထဲကို မော်လီကျူးတွေအဖြစ်အသွင်ပြောင်းပြီး ထွက်လာပါတယ်

These molecules then react with airborne oxygen

အဲ့မော်လီကျူးလေးတွေဟာ လေထဲကအောက်ဆီဂျင်နဲ့ပေါင်းပြီး

to create carbon dioxide and water.

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်နဲ့ရေအဖြစ် ပြောင်းလဲသွားပါတယ်

At the same time, any trapped water in the logs

တစ်ချိန်ထဲမှာပဲ သစ်တုံးမှာကပ်နေတဲ့ရေတွေဟာ

vaporizes, expands, ruptures the wood around it,

အငွေ့ပျံ၊ ပွတက် ပေါက်ထွက်လာပြီး

and escapes with a satisfying crackle.

တဖျစ်ဖျစ်တဖြောက်ဖြောက်မြည်သံကို ကြားရစေပါတယ်။

As the fire heats up, the carbon dioxide and water vapor

မီးတောက်ကအရှိန်ရလာတဲ့နဲ့အမျှ လောင်ကျွမ်းခြင်းကနေ

created by combustion expand.

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်နဲ့ ရေငွေ့တွေ ဖြစ်လာပြီး

Now that they’re less dense, they rise in a thinning column.

သိပ်သည်းဆနည်းလာကာ အငွေ့တန်းအငယ်လေးအဖြစ်အပေါ်ကိုတက်သွားပါတယ်

Gravity causes this expansion and rising, which gives

မီးတောက်တွေရဲ့ပုံစံဟာ ထိပ်မှာသေးပြီး မီးတောက်အခြေက ပိုကြီးနေခြင်းဟာ

flames their characteristic taper.

ကမ္ဘာမြေဆွဲအားကြောင့်ဖြစ်ပါတယ်

Without gravity, molecules don’t separate

ကမ္ဘာမြေဆွဲအားသာမရှိခဲ့ရင် မော်လီကျူးတွေဟာ သိပ်သည်းဆအရ

by density and the flames have a totally different shape.

မပိုင်းခြားနိုင်တော့ဘဲမီးတောက်ရဲ့ပုံစံက တစ်မျိုးတစ်မည်ဖြစ်သွားပါလိမ့်မယ်

We can see all of this because combustion

ခုလိုမီးတောက်တွေကိုမြင်နေရတာဟာ လောင်ကျွမ်းမှုကနေ

also generates light.

အလင်းရောင်ထွက်လာလို့ဖြစ်တယ်

Molecules emit light when heated,

မော်လီကျူးလေးတွေက ပူလာတဲ့အခါ အလင်းရောင်တွေထွက်လာပါတယ်

and the color of the light depends

ထွက်လာတဲ့အလင်းတွေဟာ မော်လီကျူးတွေရဲ့

on the temperature of the molecules.

အပူချိန်ပေါ်လိုက်ပြီး အရောင်ပြောင်းလဲတယ်

The hottest flames are white or blue.

အပူဆုံးမီးတောက်ဟာ အဖြူ (သို့) အပြာဖြစ်တယ်

The type of molecules in a fire can

မီးတောက်မှာရှိတဲ့ မော်လီကျူးအမျိုးအစားတွေက

also influence flame color.

မီးတောက်အရောင်ကိုစီမံနိုင်ပါသေးတယ်

For instance, any unreacted carbon atoms from the logs

ဥပမာ ထင်းတုံးတွေကနေဘာနဲ့မှဓာတ်မပြုသေးတဲ့ ကာဗွန်ပျိုလေးတွေဟာ

form little clumps of soot that rise

မီးတောက်ထဲမှာ ကြပ်ခိုးအသွင်ပြောင်းပြီး

into the flames and emit the yellow-orange

မီးပုံပွဲမှာမြင်လေ့ရှိတဲ့ အဝါလိမ္မော်အလင်းရောင် ထုတ်ပေးတယ်

light we associate with a campfire.

Copper, Calcium Chloride, Potassium Chloride လို

Substances like copper, calcium chloride,

ဒြပ်ထုတွေဟာ မီးတောက်မှာရှိတဲ့အရောင်တွေကို

and potassium chloride can add their

ပိုစုံလာအောင်ပံပိုးပေးပါသေးတယ်

own characteristic hues to the mix.

မီးတောက်တစ်ခုက ရောင်စုံအလင်းရောင်တွေအပြင်

Besides colorful flames,

လောင်ကျွမ်းမှု မှ အပူတွေလည်းထုတ်ပေးပါတယ်

fire also continues to generate heat as it burns.

အဲ့ဒီအပူဟာလောင်စာတွေအပူချိန်ကို

This heat sustains the flames by keeping

လောင်ကျွမ်းမှတ်အပေါ်မှာရှိနေစေပြီး

the fuel at or above ignition temperature.

မီးတောက်တွေကိုဆက်ရှိနေစေပါတယ်

Eventually, though, even the hottest fires

နောက်ဆုံးမှာတော့ အပူဆုံးဆိုတဲ့မီးဟာ

run out of fuel or oxygen.

အောက်ဆီဂျင်ကုန် လောင်စာကုန်လာပြီး

Then, those twisting flames give a final hiss

နောက် ယိမ်းထိုးနေတဲ့မီးတောက်တွေဟာ တရှူးရှူးမြည်သံနဲ့အတူ

and disappear with a wisp of smoke

မီးခိုးမျှင်တစ်စုနဲ့အတူ ပျောက်ကွယ်သွားတယ်၊

as if they were never there at all.

ဘယ်တုန်းကမှ မရှိခဲ့သလိုမျိုးပေါ့။