Is fire a solid, a liquid, or a gas? - Elizabeth Cox

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Agnieszka Fijałkowska

Sitting around a campfire, you can feel its heat,

Siedząc wokół ogniska, czujemy jego ciepło,

smell the woody smoke, and hear it crackle.

zapach palonego drewna, słyszymy jak trzeszczy.

If you get too close,

Jeśli usiądzie się zbyt blisko,

it burns your eyes and stings your nostrils.

podrażnia oczy i drapie w nosie.

You could stare at the bright flames forever

Można patrzeć bez końca na jasne płomienie,

as they twist and flicker in endless incarnations.

jak wiją się i migoczą na miliony sposobów.

But what exactly are you looking at?

Ale na co tak właściwie patrzymy?

The flames are obviously not solid,

Płomienie oczywiście nie są ciałem stałym,

nor are they liquid.

ani cieczą.

Mingling with the air, they’re more like a gas,

Mieszając się z powietrzem, przypominają bardziej gaz,

but more visible--and more fleeting.

tylko bardziej widoczny, a jednocześnie ulotny.

And on a scientific level, fire differs from gas

Pod względem naukowym, ogień różni się od gazu,

because gases can exist in the same state indefinitely

bo gazy potrafią utrzymać się w stanie lotnym w nieskończoność,

while fires always burn out eventually.

a ogień zawsze kiedyś się wypali i zniknie.

One misconception is that fire is a plasma,

Powszechnym błędem jest uważanie ognia za plazmę,

the fourth state of matter in which atoms

czwarty stan skupienia,

w którym atomy są pozbawione elektronów.

are stripped of their electrons.

Like fire and unlike the other kinds of matter,

Podobnie jak ogień i odmiennie od innych stanów skupienia,

plasmas don’t exist in a stable state on earth.

plazma nie istnieje w stanie stabilnym na Ziemi.

They only form when gas is exposed to an electric field or superheated

Powstaje jedynie, gdy gaz znajdzie się w polu elektrycznym lub zostanie podgrzany

to temperatures of thousands or tens of thousands of degrees.

do temperatury rzędu tysięcy lub dziesiątek tysięcy stopni.

By contrast, fuels like wood and paper burn

Dla kontrastu, materiały takie jak drewno czy papier

at a few hundred degrees —far below the

płoną w kilkuset stopniach,

sporo poniżej progu, którego wymaga powstanie plazmy.

threshold of what's usually considered a plasma.

Skoro ogień nie jest ciałem stałym, cieczą, ani gazem,

So if fire isn’t a solid, liquid, gas,

or a plasma, what does that leave?

ani nawet plazmą, to czym jest?

It turns out fire isn’t actually matter at all.

Okazuje się, że ogień wcale nie jest materią.

Instead, it’s our sensory experience of a chemical reaction called combustion.

To tylko nasze zmysłowe doświadczenie reakcji chemicznej zwanej spalaniem.

In a way, fire is like the leaves changing color in fall,

Można powiedzieć, że ogień jest jak żółknące liście na jesień,

the smell of fruit as it ripens,

zapach dojrzewającego owocu,

or a firefly’s blinking light.

czy mrugający blask świetlika.

All of these are sensory clues that a

Wszystkie one są zmysłowymi objawami

chemical reaction is taking place.

zachodzących reakcji chemicznych.

What differs about fire is that it engages a lot of

Ogień różni się tym, że angażuje jednocześnie

our senses at the same time, creating the kind of vivid

kilka zmysłów, tworząc żywe doświadczenie,

experience we expect to come from a physical thing.

które kojarzymy z czymś fizycznym.

Combustion creates that sensory experience

Spalanie jest doświadczeniem zmysłowym

using fuel, heat, and oxygen.

utworzonym za pomocą połączenia paliwa, ciepła i tlenu.

In a campfire, when the logs are heated to their ignition temperature,

Kiedy drwa w ognisku uzyskają temperaturę spalania,

the walls of their cells decompose,

ich ściany komórkowe ulegają zniszczeniu,

releasing sugars and other molecules into the air.

uwalniając w powietrze cukry i inne cząsteczki.

These molecules then react with airborne oxygen

Następnie reagują one z tlenem,

to create carbon dioxide and water.

tworząc dwutlenek węgla i wodę.

At the same time, any trapped water in the logs

W tym samym czasie woda uwięziona w drewnie paruje,

vaporizes, expands, ruptures the wood around it,

rozszerzając i rozrywając je.

and escapes with a satisfying crackle.

Uwalnia się, wydając satysfakcjonujące trzaski.

As the fire heats up, the carbon dioxide and water vapor

Im gorętszy ogień, tym więcej dwutlenku węgla i pary wodnej

created by combustion expand.

uwalnia się w procesie spalania.

Now that they’re less dense, they rise in a thinning column.

Ponieważ są rzadsze, unoszą się w coraz cieńszej smudze.

Gravity causes this expansion and rising, which gives

Powoduje to grawitacja, dzięki której wpływowi

flames their characteristic taper.

ogień ma charakterystyczny kształt.

Without gravity, molecules don’t separate

Bez grawitacji cząsteczki nie rozdzielają się

by density and the flames have a totally different shape.

pod względem gęstości i płomienie mają zupełnie inny kształt.

We can see all of this because combustion

Widzimy to wszystko, ponieważ spalanie

also generates light.

wytwarza też światło.

Molecules emit light when heated,

Cząsteczki emitują je po podgrzaniu,

and the color of the light depends

a kolor tego światła

on the temperature of the molecules.

zależy od temperatury cząsteczek.

The hottest flames are white or blue.

Najgorętsze płomienie są białe lub niebieskie.

The type of molecules in a fire can

Rodzaj spalanych cząsteczek

also influence flame color.

także może wpływać na kolor ognia.

For instance, any unreacted carbon atoms from the logs

Na przykład cząsteczki węgla z drewna

form little clumps of soot that rise

tworzą małe kupki sadzy,

into the flames and emit the yellow-orange

która w ogniu emituje żółto-pomarańczowe światło,

light we associate with a campfire.

które kojarzy nam się z ogniskiem.

Substances like copper, calcium chloride,

Substancje takie jak miedź, chlorek wapnia

and potassium chloride can add their

czy chlorek potasu mogą nadać

own characteristic hues to the mix.

własny ton barwny do ognia.

Besides colorful flames,

Oprócz kolorowych płomieni,

fire also continues to generate heat as it burns.

ogień wytwarza podczas spalania ciepło.

This heat sustains the flames by keeping

Utrzymuje ono ogień dzięki temu,

że paliwo znajduje się w swojej temperaturze spalania lub wyższej.

the fuel at or above ignition temperature.

Eventually, though, even the hottest fires

W końcu jednak nawet najgorętszy ogień

run out of fuel or oxygen.

wypali całe swoje paliwo lub tlen.

Then, those twisting flames give a final hiss

Wtedy te wijące się płomienie wydadzą ostatni syk

and disappear with a wisp of smoke

i znikną w smużce dymu,

as if they were never there at all.

jak gdyby nigdy ich nie było.