The strangest summer in recorded history - David Biello

Translator: Kaung Htet Thaw Reviewer: Sanntint Tint

It’s April 10th, 1815, and in just a few moments,

၁၈၁၅ ဧပြီ ၁၀ ရက်ဖြစ်ပါတယ်။ နောက်မကြာခင်မှာပဲ

the sun is going to disappear.

နေကိုမြင်ရတော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။

On an island in present-day Indonesia,

ယနေ့ခေတ်အင်ဒိုနီးရှားကကျွန်းတစ်ကျွန်းမှာ တမ်ဘိုရာမီးတောင်ဟာ

Mount Tambora erupts with a boom that can be heard over 2,000 kilometers away.

ကီလိုမီတာ ၂၀၀၀ ကျော် လောက်ကနေကြားနိုင်တဲ့ ကျယ်လောင်သံကြီးနဲ့ ပေါက်ကွဲပါတယ်။

Sulfurous plumes of steam and ash billow thousands of meters into the sky,

ဆာလဖာဓာတ်ပါတဲ့ရေနွေး​ငွေ့နဲ့ပြာမှုန်ထုကြီး မိုးပေါ်ကိုမီတာထောင်နဲ့ချီ တက်သွားပြီး

forming dark storm clouds of soot and lightning.

ကျပ်ခိုးမှုန်တွေ၊ လျှပ်စီးတွေနဲ့ မိုးတိမ်ကြီးတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။

This eruption will go down as the largest in recorded history,

မှတ်တမ်းတင်ထားသမျှထဲမှာ ဒီပေါက်ကွဲမှုကြီးဟာ အကြီးဆုံးဖြစ်လာမှာပါ။

but, at this point, its impact is only just beginning.

ဒီအချိန်မှာတော့ သူ့ရဲ့အကျိုးဆက်တွေက စနေတုန်းပဲ ရှိပါသေးတယ်။

Ascending high into the atmosphere,

မီးတောင်ကထွက်လာတဲ့ အမှုန်အမွှား၊ ဓာတ်ငွေ့တွေဟာ

Tambora’s emissions spread across the globe,

လေထုထဲ အမြင့်ကြီး ရောက်သွားကာ တစ်ကမ္ဘာလုံးကို ပျံနှံ့သွားပြီး

blotting out the sun for almost an entire year.

တစ်နှစ်လုံးနီးပါး နေကို ကွယ်ခဲ့ပါတယ်။

The hazy skies and cold weather of 1816 wreak havoc on agriculture,

၁၈၁၆ ရဲ့ မှုန်မွှားနေတဲ့ကောင်းကင်နဲ့ အေးစက်နေတဲ့ ရာသီဥတုဟာ စိုက်ပျိုးရေးကို

leading to famines all across the Northern Hemisphere.

အကြီးအကျယ်ထိခိုက်လို့ မြောက်ကမ္ဘာခြမ်း တစ်ခွင် အငတ်ဘေးဆိုက်ခဲ့ပါတယ်။

Nations struggle with epidemics,

နိုင်ငံတွေဟာ ကပ်ရောဂါတွေနဲ့ ရုန်းကန်ခဲ့ရပြီး

and artists craft bleak tributes to these seemingly apocalyptic times.

အနုပညာရှင်တွေက ကမ္ဘာပျက်တော့မလိုထင်ရတဲ့ ကာလကြီးကိုရည်ညွှန်းတဲ့ အနုပညာတွေ

This was the year without summer—

ဖန်တီးခဲ့ကြတယ်။ ဒါက နွေရာသီမရှိတဲ့ နှစ်ပါပဲ။

literally one of the darkest periods in human history.

လူ့သမိုင်းမှာ တကယ်ကို အမှောင်မိုက်ဆုံး ကာလတွေထဲက တစ်ခုပါ။

So why are some modern researchers looking for ways to repeat it?

ဒါဆို ဒီနေ့ခေတ်သုတေသီတွေ ဒီလိုအခြေအနေမျိုး ပြန်ဖြစ်ဖို့ ဘာလို့ကြိုးစားနေကြတာလဲ။

Obviously, no one wants to replicate this period’s famine and despair.

အငတ်ဘေးတွေ၊ မျှော်လင့်ချက်မဲ့တဲ့ အခြေအနေတွေတော့ ဘယ်သူမှ ပြန်မဖြစ်ချင်ပါဘူး။

But some scientists are interested in using sulfurous haze to block out the sun,

ဒါပေမဲ့ တချို့သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ဆာလဖာ အမှုန်တွေသုံးပြီး နေကိုကွယ်ကာ

and hopefully, slow the effects of global warming.

ကမ္ဘာကြီးပူနွေးမှုရဲ့အကျိုးဆက်တွေကို နှေးသွားအောင်လုပ်ချင်ကြပါတယ်။

This is one of many proposals in the realm of geoengineering—

ဒါက ဘူမိအင်ဂျင်နီယာနယ်ပယ်က အဆိုပြုချက်များစွာထဲက တစ်ခုပါ။

a class of deliberate, large-scale interventions in Earth’s natural systems

ဘူမိအင်ဂျင်နီယာပညာဆိုတာ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို ထိန်းချုပ်ဖို့

intended to help restrain climate change.

သဘာဝဖြစ်စဉ်တွေကို တမင်တကာကြီးကြီးမားမား ပြောင်းလဲပေးတဲ့နယ်ပယ်ပါ။

Different geoengineering schemes intervene in different systems.

ဘူမိအင်ဂျင်နီယာစီမံချက်အမျိုးမျိုးဟာ သဘာဝဖြစ်စဉ်အမျိုးမျိုးကို ပြောင်းလဲပါတယ်။

Any plans to cool the planet by blocking the amount of sunlight reaching the earth

လာတဲ့နေရောင်ကို ကွယ်လိုက်ပြီး ကမ္ဘာကို အေးသွားအောင်လုပ်မယ့် အစီအစဉ်အားလုံးဟာ

would fall in the category of solar radiation management.

နေရောင်ခြည်စီမံခန့်ခွဲမှု အမျိုးအစားမှာ ပါဝင်ပါတယ်။

Some of these proposals are massive in scale,

ဒီအဆိုပြုချက်တချို့ကတော့ အတိုင်းအတာကြီးမားပါတယ်။

such as suggestions to create a helpful version of volcanic plumes

ဥပမာ အသုံးဝင်နိုင်မယ့် မီးတောင်အမှုန်အမွှားထုတွေ ဖန်တီးဖို့တို့၊

or build a giant sunshade in Earth’s orbit.

ကမ္ဘာပတ်လမ်းမှာ နေကာအကြီးစားတစ်ခု တည်ဆောက်ဖို့တို့ပါ။

Others are more limited, focusing on enhancing natural cooling systems.

တချို့က အတိုင်းအတာပိုသေးပြီး သဘာဝအတိုင်း အေးသွားအောင်လုပ်ဖို့ အဓိကထားပါတယ်။

For example, researchers might enlarge marine clouds

ဥပမာ ပင်လယ်ရေပြင်ထက်က တိမ်တွေကို အလင်းပိုပြန်အောင်လုပ်တာ၊

or make Earth reflect more sunlight by building huge swaths of white surfaces.

အဖြူရောင်မျက်နှာပြင်ကြီးတွေ တည်ဆောက်တာမျိုးပါ။

Many of these plans sound more than a little strange.

ဒီအစီအစဉ်တွေက တော်တော်လေးထူးဆန်းတယ်လို့ ထင်ရပေမဲ့

But there’s reason to believe they might work,

အလုပ်ဖြစ်လိမ့်မယ်လို့ထင်စရာ အကြောင်းပြချက်ရှိပါတယ်။

not least because of natural events like the eruption of Tambora.

အထူးသဖြင့် တမ်ဘိုရာမီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုလို သဘာဝဖြစ်ရပ်တွေကြောင့်ပါ။

Scientists know that volcanic eruptions have periodically cooled the climate.

မီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုတွေဟာ အခါအားလျော်စွာ ရာသီဥတုကိုအေးသွားစေတယ်ဆိုတာ

Both the Pinatubo eruption in 1991

သိပ္ပံပညာရှင်တွေ သိထားကြပါတယ်။ ၁၉၉၁ ပီနာတာဘိုမီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုရော

and 1883′s blast of Krakatoa reduced global average temperatures

၁၈၈၃ ကရာကာတိုဝါမီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုရောဟာ တစ်နှစ်ကြာအောင်

by at least half-a-degree Celsius for up to a year.

အနည်းဆုံး ၀.၅ ဒီဂရီဆဲလ်စီးယပ်လောက် ကမ္ဘာ့အပူချိန်ကို လျှော့ချခဲ့ပါတယ်။

These cooling effects are global and fast acting—

ဒီသက်ရောက်မှုတွေဟာ မြန်ပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံးကို လွှမ်းခြုံပါတယ်။

but they're also incredibly risky.

ဒါပေမဲ့ အန္တရာယ်လည်း အလွန်များပါတယ်။

The Earth is a chaotic system where even the smallest changes

ကမ္ဘာဟာ ရှုပ်ထွေးတဲ့စနစ်ကြီးတစ်ခုဖြစ်ပြီး အပြောင်းအလဲသေးသေးလေးတွေကတောင်

can create countless unpredictable ripple effects.

မခန့်မှန်းနိုင်တဲ့ သက်ရောက်မှုတွေ အဆင့်ဆင့်ဖြစ်စေပါတယ်။

We know that cooling temperatures impacts precipitation,

အပူချိန်လျှော့ချတာဟာ မိုးရွာသွန်းမှု၊ ရာသီဥတုပြင်းထန်မှုလို

extreme weather, and other climate phenomena,

ရာသီဥတုဖြစ်စဉ်တွေကို သက်ရောက်တယ်ဆိုတာ သိပေမဲ့

but it’s difficult for even the most advanced computer models

အဆင့်အမြင့်ဆုံး ကွန်ပျူတာမော်ဒယ်တွေတောင် ဒီသက်ရောက်မှုတွေဟာ

to predict how or where these consequences will occur.

ဘယ်နေရာမှာ ဘယ်လိုဖြစ်မယ်ဆိုတာ ခန့်မှန်းဖို့ ခက်ခဲပါတယ်။

One country’s solar radiation management

နိုင်ငံတစ်ခုရဲ့ နေရောင်ခြည်စီမံခန့်ခွဲမှုကြောင့်

might be another country’s unnatural disaster,

တခြားတစ်နိုင်ငံမှာ တမ်ဘိုရာမီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုကြောင့်ဖြစ်တဲ့

causing extreme weather or crop failures like those following Tambora’s eruption.

ရာသီဥတုဆိုးရွားမှု၊ သီးနှံမဖြစ်ထွန်းမှုလို အကျိုးဆက်တွေ ကြုံရနိုင်ပါတယ်။

And even if these schemes did safely cool the planet,

ဒါ့အပြင် ဒီစီမံချက်တွေက အန္တရာယ်မဖြစ်ဘဲ အပူချိန်လျှော့ချနိုင်ခဲ့ရင်တောင်

solar radiation management doesn’t address the greenhouse gases

ကမ္ဘာကြီးပူနွေးမှုကို ဖြစ်စေတဲ့ ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်​ငွေ့ပြဿနာကို

that are causing global warming.

မဖြေရှင်းနိုင်ပါဘူး။

These solutions are just highly experimental band-aids

ဒါတွေဟာ လေထုထဲက ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ကို ဖယ်ရှားဖို့ နည်းလမ်းရှာနေတုန်း

that the world would have to endure for at least a few decades

အနည်းဆုံး ဆယ်စုနှစ်အနည်းငယ်လောက် သုံးရမယ့်

while we work on actually removing CO2 from the air.

အစမ်းသဘော ယာယီဖြေရှင်းနည်းတွေသာဖြစ်ပါတယ်။

And if we pulled that band-aid off prematurely,

သုံးတာကို အချိန်မတိုင်ခင် ရပ်လိုက်တာနဲ့

global temperatures could rapidly rebound,

ကမ္ဘာအပူချိန်တွေ တစ်ဟုန်ထိုးတက်ပြီး

causing a period of intense super warming.

အလွန်အမင်းပူပြင်းတဲ့ ကာလတစ်ခု ဖြစ်လာပါလိမ့်မယ်။

For these reasons and more solar radiation management is risky.

ဒါကြောင့် နေရောင်ခြည်စီမံခန့်ခွဲမှုဟာ အန္တရာယ်များပါတယ်။

Today, researchers are running small-scale experiments,

ဒီနေ့မှာ သုတေသီတွေက မဟာသန္တာကျောက်တန်းကြီး ပူနွေးအရောင်ကျွတ်တာတွေ

such as enhancing marine clouds to protect the Great Barrier Reef

ထပ်မဖြစ်အောင်လို့ ရေပြင်ထက်ကတိမ်တွေ အလင်းပိုပြန်အောင်လုပ်တာလို အရွယ်အစားသေးတဲ့

from further heating and bleaching.

စမ်းသပ်မှုတွေ လုပ်ဆောင်နေကြပါတယ်။

And most scientists agree that we should pursue ways to cut emissions

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ထုတ်လွှတ်မှု လျှော့ချဖို့ကို ဦးစားပေးလုပ်ရမယ်ဆိုတာလည်း

and remove atmospheric CO2 first and foremost.

သိပ္ပံပညာရှင်အများစု လက်ခံထားကြပါတယ်။

However, there are reasons to keep studying these more aggressive approaches.

ဒါပေမဲ့ ဒီပိုပြင်းထန်တဲ့ ချဉ်းကပ်ပုံတွေကို ဆက်လေ့လာသင့်တဲ့ အကြောင်းရင်းတွေရှိနေပါတယ်။

Desperate times call for desperate measures, and in the future,

ပြင်းထန်တဲ့အခြေအနေတွေမှာ ပြင်းထန်တဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေ လိုပါတယ်။ အနာဂတ်မှာ

geoengineering might be civilization’s last resort.

ဘူမိအင်ဂျင်နီယာပညာဟာ လူ့အဖွဲ့အစည်း နောက်ဆုံးလုပ်နိုင်တဲ့အရာ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

Furthermore, some of these plans would be shockingly easy to execute

နောက်ပြီး ဒါက ငွေလုံလုံ​လောက်လောက်ရှိတဲ့ လက်ရဲဇက်ရဲလုပ်နိုင်သူတစ်ယောက်သာရှိရင်

by some rogue actor with enough cash.

အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ သိပ်ကို လွယ်ပါတယ်။

So we’ll want to be prepared if someone starts geoengineering

ဒီတော့ အစိုးရအတည်ပြုချက်မရဘဲ ဒီအစီအမံတွေ လုပ်မယ့်အခြေအနေမျိုးအတွက်

without governmental approval.

ပြင်ဆင်ထားသင့်ပါတယ်။

But perhaps the most important reason to investigate the impacts of geoengineering

ဒါပေမဲ့ ဒီနယ်ပယ်ရဲ့သက်ရောက်မှုတွေကို သေချာစစ်ဆေးသင့်တဲ့ အဓိကအကြောင်းရင်းကတော့

is that people are already making large scale interventions in the atmosphere.

လူတွေဟာ လေထုထဲမှာ အကြီးစားပြောင်းလဲမှုတွေ လုပ်နေပြီးသားဖြစ်တာပါ။

In many ways, climate change is an unintended geoengineering project

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဟာ ရာစုနှစ်တွေနဲ့ချီ ရုပ်ကြွင်းလောင်စာတွေ သုံးရာက ထွက်လာတဲ့

fueled by the emissions

ဓာတ်ငွေ့တွေကြောင့်ဖြစ်လာတဲ့

generated from centuries of burning fossil fuels.

တမင်တကာလုပ်တာမဟုတ်တဲ့ ဘူမိအင်ဂျင်နီယာစီမံချက်ကြီးပါပဲ။

And unless we take action to curb emissions

​ကျွန်တော်တို့ ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှုတွေကို လျှော့ချပြီး

and draw CO2 out of the atmosphere soon,

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ကို မဖယ်ရှားနိုင်ရင်တော့

summer may never be the same again.

နွေရာသီဟာ အခုလို ဘယ်တော့မှ ပြန်ဖြစ်နိုင်တော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။